Με ταχύτατα βήματα οδηγούμαστε στη διαμόρφωση ενός ενιαίου οικονομικού χώρου Ελλάδος – Κύπρου, επισημαίνει στο Insider ο Γενικός Γραμματέας Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων και Εξωστρέφειας του Υπουργείου Εξωτερικών της Ελλάδας και Πρόεδρος της Enterprise Greece, Δημήτρης Σκάλκος.
Σε συνέντευξη που παραχώρησε για το τεύχος Μαρτίου του Insider, με αφορμή την κάθοδό του στην Κύπρο και τη συμμετοχή του σε ακόμη ένα φόρουμ οικονομίας μεταξύ των δύο χωρών, ο κ. Σκάλκος επεσήμανε τη σημαντικότητα αυτών των πρωτοβουλιών, υπογραμμίζοντας πως, μόνο κατά το 2024, έχουν πραγματοποιηθεί περισσότερες από 100,000 συναντήσεις μεταξύ ελληνικών και κυπριακών επιχειρήσεων.
Ο κ. Σκάλκος αναφέρθηκε στις επενδύσεις Eurobank και Όλυμπος στην Κύπρο, επισημαίνοντας την ίδια ώρα πως ο όγκος του διμερούς εμπορίου Ελλάδας-Κύπρου έχει αυξηθεί κατά 60% από το 2019 μέχρι και σήμερα.
Ερωτηθείς σχετικά, είπε πως, αν και άτυπα, «χτίζεται» ένα Ενιαίο Οικονομικό Δόγμα και οδηγούμαστε μέσω αυτών των συνεργειών μεταξύ των επιχειρήσεων των δύο χωρών στη διαμόρφωση ενός ενιαίου οικονομικού χώρου.
Μάλιστα, όπως τόνισε, ελληνικές και κυπριακές επιχειρήσεις μπορούν να προβούν σε συνεργασίες και να αναλάβουν από κοινού έργα σε τρίτες χώρες, μέσω της ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας «Global Gateway».
Απαντώντας σε ερώτηση για την ηλεκτρική διασύνδεση, τον Great Sea Interconnector, είπε πως το έργο για την Ελλάδα αποτελεί μια στρατηγική επιλογή, σημειώνοντας πως, εάν τελικά δεν προχωρήσει, θα υπάρχει κόστος για την ενεργειακή ασφάλεια της Κύπρου.
–Το τελευταίο διάστημα έχουμε δει μια μεγάλη αύξηση σε διάφορες συναντήσεις μεταξύ επιχειρηματικών φορέων από Ελλάδα και Κύπρο. Τι προσφέρουν αυτά τα επιχειρηματικά φόρουμ;
Η πραγματικότητα είναι ότι, όχι απλά προσφέρουν αυτές οι συναντήσεις, αλλά είναι και υποχρεωτικές. Με ποια έννοια; Το πρώτο πράγμα που λαμβάνει υπόψη του ένας επιχειρηματίας για να συνεργαστεί με κάποιον άλλον, είναι να υπάρχει ένα πλαίσιο εμπιστοσύνης. Ένα πλαίσιο αλληλοκατανόησης, προβλεψιμότητας. Όταν κάποιος θα δεσμεύσει χρήματα, θα επενδύσει κόπους ζωής, πρέπει να έχει κάποια διασφάλιση ότι αυτός που θα συνεργαστεί μαζί του είναι ένας αξιόπιστος συνομιλητής. Άρα, αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε εμείς, κυρίως μέσω της Enteprise Greece, που είναι ο επιχειρησιακός βραχίονας της οικονομικής διπλωματίας της χώρας μας, είναι να διευκολύνουμε αυτού του τύπου τις συνεργασίες.
Μόνο το 2024 έχουν πραγματοποιηθεί περισσότερες από 100,000 απευθείας συνομιλίες – συναντήσεις μεταξύ επιχειρήσεων. Στο τελευταίο ελληνο-κυπριακό φόρουμ που έχω παρευρεθεί είχαμε 21 ελληνικές επιχειρήσεις που συνομίλησαν με επιχειρηματικούς φορείς και επιχειρήσεις της Κύπρου.
–Έχουμε δει να υπογράφονται συμφωνίες μετά από αυτά τα φόρουμ για επιχειρηματίες;
Υπάρχει δυσκολία στο να πεις εάν προέκυψαν συμφωνίες, αφού από τη μια κάποια στοιχεία – ορθά – δεν θέλουν κάποιες επιχειρήσεις να τα δημοσιοποιήσουν -και λόγω ανταγωνισμού- και από την άλλη αυτές οι συμφωνίες δεν “κλείνουν” άμεσα.
Γι’ αυτό, είναι σημαντικό οι επιχειρηματικές αποστολές να επαναλαμβάνονται σε τακτά διαστήματα και με τους ίδιους συμμετέχοντες, προκειμένου να διαμορφώνεται αυτό το κλίμα εμπιστοσύνης.
Αν και δεν είναι εύκολα προσδιορίσιμο και μετρήσιμο τι αφήνουν αυτά τα επιχειρηματικά φόρουμ, πρακτικά και αξιολογικά είναι μετρήσιμο και το έχουμε δει, γιατί ο όγκος του διμερούς εμπορίου Ελλάδας-Κύπρου από το 2019 μέχρι και σήμερα έχει αυξηθεί κατά 60%.
Συνεχώς γίνονται σημαντικές επενδύσεις. Για παράδειγμα, στην Κύπρο είχα την ευκαιρία να επισκεφθώ μια τέτοια σημαντική επένδυση, την “Όλυμπος”. Στην πραγματικότητα, οι εξαγωγές της υπερβαίνουν το εμπόριο της στο εσωτερικό της χώρας και είναι σημαντικό ότι, στις επιλογές που κάνει αυτή η εταιρεία, η Κύπρος κατέχει σημαντική θέση.
Ακόμη, είχαμε πρόσφατα, όπως γνωρίζετε, τη μεγάλη επένδυση της Eurobank.
Άρα, πραγματοποιούνται συνεχώς τέτοιες συνεργασίες και συνέργειες.
–Έχετε στα υπόψη σας κάποια άλλη μεγάλη επένδυση που θα δούμε στην Κύπρο;
Ναι έχω. Θα δούμε και άλλες επενδύσεις. Το να κάνει κάποιος “business” με την Κύπρο είναι σαν να το κάνει με το εσωτερικό της χώρας. Είναι σχετικά εύκολο. Η Κύπρος για την Ελλάδα είναι ο τρίτος εξαγωγικός προορισμός μετά την Ιταλία και τη Γερμανία.
Θα πρέπει να πούμε, όμως, ότι υπάρχουν και κυπριακές επενδύσεις στην Ελλάδα και κάτι που με εντυπωσίασε και δεν το γνώριζα μέχρι να δω τα νούμερα είναι πως το συνολικό επενδυτικό απόθεμα, το κεφάλαιο που έχει επενδυθεί όλα τα προηγούμενα χρόνια από την Κύπρο στην Ελλάδα, φτάνει τα 6,5 δισεκατομμύρια ευρώ.
Άρα, βλέπω μια δυναμική και εξωστρεφή κυπριακή οικονομία, η οποία “πατά” στο άριστο πολιτικό κλίμα των δύο κρατών, πατά στους ελληνικούς δεσμούς. Θεωρώ – και έτσι είναι – πως είμαστε αδέρφια. Βοηθά, επίσης, το εξαιρετικό μακροοικονομικό περιβάλλον. Οι οικονομίες και των δύο κρατών αυτή την περίοδο – στο ευρωπαϊκό πλαίσιο – μπορούν να χαρακτηριστούν ως “success story”, αφού τα έχουν καταφέρει εξαιρετικά.
Αυτό που βλέπουμε τώρα στην Ευρώπη (σ.σ. εννοώντας την ύφεση σε κάποιες οικονομίες) είναι ανησυχητικό, αφού ενδεχομένως να περιορίσει – αυτό που λένε οι οικονομολόγοι – τη δυνητική ανάπτυξη, δηλαδή το μέχρι πού μπορείς να φτάσεις στο μέλλον.
Από την άλλη, δεν πρέπει να γινόμαστε πεσσιμιστές. Αυτός είναι ένας λόγος παραπάνω, είναι εκεί που έχουμε εξαιρετικές σχέσεις να τις εμβαθύνουμε ακόμη περισσότερο. Ό,τι χάσουμε από την επιβολή δασμών σε τρίτες χώρες, να το κερδίσουμε στο μεταξύ μας εμπόριο.
–Τι συμβουλή θα δίνατε σε μια κυπριακή εταιρεία που θέλει να δραστηριοποιηθεί στην Ελλάδα, και αντίστοιχα σε μια ελληνική;
Για τους φίλους επιχειρηματίες από την Κύπρο που θέλουν να δραστηριοποιηθούν στην Ελλάδα: Αυτά που θα βρούνε στην Ελλάδα και είναι τα βασικά που ενδιαφέρουν κάθε επενδυτή που κοιτάζει άλλες χώρες να επενδύσει, είναι το σταθερό πολιτικό περιβάλλον, είναι η καλή λειτουργία των θεσμών, είναι η απλοποίηση των διαδικασιών, η ψηφιοποίηση, είναι η ολοένα αυξανόμενη καταναλωτική δύναμη των Ελλήνων.
Η πραγματικότητα είναι πως οι κλάδοι που προσφέρονται για επενδύσεις, πάνω κάτω, δεν είναι διαφορετικοί από τους κλάδους που μια ελληνική επιχείρηση ψάχνει στην Κύπρο. Και οι δύο ενδιαφερόμαστε για την ναυτιλία, τον τουρισμό, την ενέργεια.
Βλέπω και στις δύο χώρες διαμορφώνεται ένα δυναμικά αναπτυσσόμενο σύστημα νεοφυών επιχειρήσεων.
Επίσης, το ότι έχεις καλό εκπαιδευτικό σύστημα, σημαίνει ότι έχεις και καλό ανθρώπινο δυναμικό, που μπορείς να αξιοποιήσεις και αυτό είναι βασικό, κυρίως σε κλάδους που υπάρχει έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού. Είναι σημαντικό, λοιπόν, ότι η Κύπρος και η Ελλάδα έχουν να προσφέρουν επιστήμονες.
Στην πραγματικότητα είμαστε δύο οικονομίες που “κυνηγούμε” τα ίδια πράγματα, αλλά δεν είναι αντιθετικό αυτό, υπάρχει πάντα περιθώριο για συνέργειες, οι οποίες έχουν ξεκινήσει και αποδίδουν.
ΔΑΣΜΟΙ ΤΡΑΜΠ ΚΑΙ ΑΒΕΒΑΙΟΤΗΤΑ
–Να πάμε και σε μια πιο γενική ερώτηση. Τώρα, με τους δασμούς Ντόναλντ Τραμπ, πόσο προετοιμασμένη είναι η Ευρώπη; Τι να περιμένουμε από το διεθνές οικονομικό περιβάλλον;
Καταρχάς δεν ξέρω τι μπορούμε να περιμένουμε. Εάν υπάρχει ένα χαρακτηριστικό στο νέο αναδυόμενο οικονομικό περιβάλλον, αυτό είναι η αβεβαιότητα.
Στην πραγματικότητα, ανασχεδιάζεται το διεθνές οικονομικό σύστημα.
Οι δασμοί είναι ένα εργαλείο που, αν χρησιμοποιηθούν σωστά, μπορούν να βοηθήσουν μια οικονομία να αναπτυχθεί. Από την άλλη, όμως, και έχω αμφιβολίες εάν ο τρόπος που τις προσεγγίζουν είναι αυτός, όταν τις χρησιμοποιούν ως εργαλείο πολιτικών αντιπαραθέσεων, δηλαδή όταν η οικονομία γίνεται συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα, τότε αυτό μπορεί να είναι πολύ επικίνδυνο.
Το κλειδί, όμως, είναι η λέξη ανταγωνιστικότητα. Δυστυχώς, αυτή η λέξη απουσιάζει από τη διεθνή συζήτηση για τους δασμούς. Στην πραγματικότητα, οι εθνικές οικονομίες πρέπει να κοιτάξουν την ανταγωνιστικότητα τους. Σε ό,τι αφορά την Ευρωπαϊκή Ένωση, η έκθεση Ντράγκι είναι οδηγός. Αν, λοιπόν, βελτιώσουμε την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας, τότε μπορούμε να αντιπαρέλθουμε κάθε δασμό που θα προέλθει από μια τρίτη χώρα. Το πρόβλημα δεν είναι οι δασμοί, το πρόβλημα είναι ότι η ευρωπαϊκή οικονομία χάνει σε ανταγωνιστικότητα και από την κινέζικη και από την αμερικανική.
–Μπορούμε να κάνουμε κάτι αυτή τη στιγμή; Υπάρχουν άμεσες λύσεις;
Υπάρχει ένα μεγάλο οπλοστάσιο, γιατί καταλαβαίνετε ότι σε κάθε κίνηση που κάνει κάποιος υπάρχει και μια απάντηση. Η ΕΕ έχει βάλει πλέον τα θέματα οικονομικής ασφάλειας και οργανωτικά. Ο Επίτροπος Εμπορίου έχει ταυτόχρονα και το χαρτοφυλάκιο της οικονομικής ασφάλειας.
Άρα, λοιπόν, έχει γίνει συνείδηση ότι ό,τι κάνουμε στην οικονομία, κτυπά, είτε γιατί αφορά κρίσιμες πρώτες ύλες, είτε οτιδήποτε άλλο, πρέπει να έχουμε στα υπόψη μας και αυτή τη διάσταση.
Θα πρέπει να πούμε ότι και η διοίκηση Μπάιντεν είχε επιβάλει δασμούς. Και ο Τραμπ στην πρώτη θητεία έβαλε δασμούς. Στην πραγματικότητα, η διοίκηση Μπάιντεν δεν πήρε πίσω τους δασμούς που επέβαλε στην πρώτη του θητεία ο Τραμπ. Απάντησε η ΕΕ με αντίμετρα και περιορίστηκαν κάποια πράγματα.
Αυτό που θα πρέπει να γίνει είναι να πηγαίνουμε τεκμηριωμένα, να είναι αναλογική η απάντηση, θα πρέπει να είναι κοστολογημένη και το αντίμετρο που θα πάρει η Ευρώπη να έχει καλή επιχειρηματολογία.
Η Αμερική είναι και για την Ευρώπη και για την Ελλάδα και για την Κύπρο ένας σημαντικός στρατηγικός οικονομικός εταίρος. Αυτή η καλή στρατηγική οικονομική σχέση δεν πρέπει να διαταραχθεί επ’ ουδενί.
Στην πραγματικότητα, ο μεταπολεμικός οικονομικός κόσμος στηρίχθηκε σε διεθνείς οικονομικούς οργανισμούς, που είχαν από πίσω την πολιτική βούληση των μεγάλων κρατών να τους στηρίξουν.
Δεν θέλουμε να έχουμε απέναντι μας την Αμερική, για πολλούς και διάφορους λόγους. Πρέπει να κρατάμε ανοικτούς τους διαύλους επικοινωνίας, να τεκμηριώνουμε κάθε φορά πού έχουμε δίκιο και να πηγαίνουμε σε εκείνες τις πολιτικές επιλογές που διασφαλίζουν αυτή την ισορροπία. Που διασφαλίζουν τα συμφέροντας μας, χωρίς όμως μεσομακροπρόθεσμα να προκαλέσουν μεγαλύτερο κακό.
Το διεθνές εμπόριο είναι ένα δημόσιο αγαθό, από το οποίο στο τέλος της ημέρας μπορεί τα οφέλη ενίοτε να κατανέμονται άνισα, αλλά κερδίζουν όλοι. Ο Κένεντι έλεγε πως αυτός που επικεντρώνεται στο παρόν, χάνει το μέλλον, άρα λοιπόν πρέπει να κοιτάξουμε λίγο το μέλλον και να κάνουμε τα αντίστροφα βήματα πίσω, για να φτιάξουμε τώρα μία συνθήκη που θα απαντήσει στις επιλογές των Αμερικανών, χωρίς να θίγει ζητήματα οικονομικής ασφάλειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Σε κάθε περίπτωση, θα υπάρξει απάντηση. Περιμένουμε να συγκεκριμενοποιηθούν τα μέτρα, οι προτεινόμενοι δασμοί από την αμερικάνικη κυβέρνηση και η Ελλάδα θα απαντήσει στο πλαίσιο της ΕΕ. Και αυτό είναι το θετικό που υπάρχει, ότι πια η Ελλάδα δεν μιλάει ως ελληνική οικονομία, μιλάει ως 27 μεγάλες οικονομίες.
Η ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΔΙΑΣΥΝΔΕΣΗ
–Να πάμε και λίγο στον Great Sea Interconnector; Πώς προχωρά και τελικά πιστεύετε πως θα υλοποιηθεί; Θα πρέπει να προχωρήσει με κάθε κόστος; Στην Κύπρο, τη δεδομένη στιγμή, υπάρχει μια σύγχυση για το τι συμβαίνει.
Αν και το θέμα δεν εντάσσεται στις αρμοδιότητές μου, από αυτά που γνωρίζω και είναι και η επίσημη θέση, είναι ότι υπάρχει η πολιτική βούληση το έργο να προχωρήσει. Η μεταξύ μας ενεργειακή συνεργασία και συνδεσιμότητα, η οποία αναγνωρίζεται και ενθαρρύνεται από το Διεθνές Δίκαιο, είναι κομβικής σημασίας για την σταθερότητα στην περιοχή.
Για να το αντιστρέψω. Αν δεν προχωρήσει θα έχει κόστος για την ενεργειακή ασφάλεια της Κύπρου και δεν θα κάνει καλό στην τσέπη των κυπριακών νοικοκυριών.
Για την Ελλάδα είναι μια στρατηγική επιλογή. Γενικά, θέλουμε να προχωρούμε με τη διπλωματία των αγωγών, τη διπλωματία των καλωδίων. Στον χώρο της νοτιοανατολικής Μεσογείου θα πρέπει να διασφαλίσουμε την ενεργειακή μας επάρκεια. Αυτά τα ζητήματα, κυρίως μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, έχουν έρθει στο προσκήνιο και καταλαβαίνουμε πόσο σημαντικά είναι.
Οι επιχειρήσεις πρέπει να έχουν φθηνή ενέργεια, αυτό είναι το βασικό ζητούμενο. Η ελληνική πλευρά έχει την πολιτική βούληση, καθώς πρόκειται για ένα έργο που είναι μακροπρόθεσμο και είναι σημαντικό να γίνει. Άρα, δεν ανησυχώ για αυτό και δεν το έκρυψα, γι’ αυτό ανέφερα τον GSI και στην ομιλία μου. Το παρακολουθώ και αναμένουμε.
–Παλαιότερα είχαμε τη συζήτηση για το Ενιαίο Αμυντικό Δόγμα. Τώρα, βλέπουμε το τελευταίο διάστημα μια συνεχόμενη αύξηση στα επιχειρηματικά φόρουμ μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι φτιάχνουμε πλέον ένα Ενιαίο Οικονομικό Δόγμα; Θα δούμε κυπριακές και ελληνικές επιχειρήσεις να συνεργάζονται και να αναλαμβάνουν και έργα στο εξωτερικό;
Ναι, θα μπορούσαμε να πούμε ότι υπάρχει ένα Ενιαίο Οικονομικό Δόγμα, το οποίο μπορεί να μην είναι διακηρυγμένο, όμως υπάρχει. Στην περίπτωση της οικονομίας, όμως, δεν ακολουθούμε το “η Κύπρος αποφασίζει και η Ελλάδα συμπαρίσταται”. Οι επιχειρηματίες αποφασίζουν και στην ελληνική και στην κυπριακή πλευρά.
Η αγορά θα αποφασίσει πού θέλει να επενδύσει, όμως είναι τόσο πυκνός ο όγκος των οικονομικών συναλλαγών ανάμεσα στα δύο κράτη που στην πράξη, με ταχύτατα βήματα, οδηγούνται στην διαμόρφωση ενός ενιαίου οικονομικού χώρου, κάτι που είναι πολύ θετικό.
Σε ό,τι αφορά την ανάληψη από κοινού πρωτοβουλιών σε τρίτες αγορές, αυτή είναι η ουσία της ερώτησης σας και εκεί πρέπει να στραφούμε τα επόμενα χρόνια.
Υπάρχουν οι δικές μας προτεραιότητες, οι ελληνικές, σε περιοχές στρατηγικής σημασίας. Μέσα σε αυτές είναι οι χώρες των Βαλκανίων, της Μέσης Ανατολής. Με κάποιες από αυτές τις χώρες οι σχέσεις της Κύπρου είναι στενότερες απ’ ότι είναι οι σχέσεις τους με την Ελλάδα. Σε κάποιες άλλες χώρες οι δικές μας σχέσεις είναι στενότερες απ’ ότι οι δικές τους με την Κύπρο. Νομίζω ότι πρέπει να πηγαίνουμε από κοινού και να αναλαμβάνουμε κοινά έργα. Υπάρχει η δυνατότητα κοινών έργων, μεγάλων έργων, με ευρωπαϊκή σφραγίδα.
Είναι η λεγόμενη ευρωπαϊκή πρωτοβουλία, “Global Gateway”. Στην πραγματικότητα, είναι μεγάλα έργα υποδομών στην ενέργεια, στις μεταφορές στα οποία πρέπει να μετέχει και μια αναπτυσσόμενη χώρα. Αυτό στοχεύει στις αφρικανικές χώρες, αλλά κανείς δεν αποκλείεται. Μιλάμε για επιχειρήσεις, όχι για κράτη.
Μια ελληνική επιχείρηση, μια κυπριακή, μία άλλη ευρωπαϊκή επιχείρηση, μία αφρικανική μπορούν από κοινού να αναλάβουν ένα έργο. Τότε αυτό μπορεί να πάρει τη σφραγίδα “Global Gateway” της ΕΕ και να εξευρεθούν περισσότερα κονδύλια.
Ήδη η Ελλάδα έχει κάποιες τέτοιες επενδύσεις, που έχει προτείνει στο “Global Gateway”.
