Κοντόφθαλμη προσέγγιση για τη διαχείριση των οικονομικών τους έχουν πολλοί Κύπριοι, καθώς η πλειοψηφία ενδιαφέρεται να ζει το σήμερα και αμελεί να σκεφτεί το αύριο. Τουλάχιστον αυτό προκύπτει από την έρευνα του ΟΟΣΑ «Financial literacy in Cyprus», η οποία έχει σημαντικά ευρήματα για το πώς σκέφτονται οι Κύπριοι για το χρήμα και τη διαχείρισή του.
Για παράδειγμα, σε γενικές γραμμές, πολλοί τείνουν να υιοθετούν μια βραχυπρόθεσμη προσέγγιση των οικονομικών, καθώς μόνο το 29% διαφώνησε με τη δήλωση «θεωρώ ότι είναι πιο ικανοποιητικό να ξοδεύω χρήματα παρά να τα αποταμιεύω μακροπρόθεσμα» και μόνο το 40% διαφώνησε με τη δήλωση «έχω την τάση να ζω για το σήμερα και να αφήνω το αύριο».
Οι Κύπριοι, από τα στοιχεία που παραθέτει η έρευνα του ΟΟΣΑ, εμφανίζονται να μην τα πηγαίνουν καλά με τον ψηφιακό χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό, δηλαδή να γνωρίζουν και να μην χρησιμοποιούν με ασφάλεια τις ψηφιακές χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες και τις ψηφιακές τεχνολογίες. Η βαθμολογία του ψηφιακού χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού του πληθυσμού ηλικίας 15-79 ετών ήταν 44 μονάδες στις 100. Μόνο το 10% πέτυχε την ελάχιστη βαθμολογία-στόχο για ψηφιακό χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό, ο οποίος ορίζεται ως βαθμολογία τουλάχιστον 70 μονάδων στις 100.
Τα αποτελέσματα έδειξαν κάποιες περιορισμένες διαφοροποιήσεις στον ψηφιακό χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό μεταξύ των επιπέδων εκπαίδευσης. Όσον αφορά την ψηφιακή χρηματοοικονομική γνώση, μόνο το 15% γνώριζε ότι τα προσωπικά δεδομένα που μοιράζεται δημόσια στο διαδίκτυο μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να τύχουν στόχευσης με εξατομικευμένες εμπορικές ή οικονομικές προσφορές.
Το 67% δήλωσε ότι δεν αλλάζει ποτέ ή το κάμει πολύ σπάνια τους κωδικούς πρόσβασης που χρησιμοποιεί σε ιστότοπους για ηλεκτρονικές αγορές. Μόνο το 31% δήλωσε ότι ελέγχει πάντα ή πολύ συχνά αν ένας πάροχος χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών ρυθμίζεται στην Κύπρο, πριν αγοράσει ένα χρηματοπιστωτικό προϊόν στο διαδίκτυο.
Όσον αφορά την οικονομική συμπεριφορά, μόνο το 50% πίστευε ότι δεν είναι ασφαλές να ψωνίζει κανείς στο διαδίκτυο χρησιμοποιώντας δημόσιο Wi-Fi και μόλις το 64% πίστευε ότι είναι σημαντικό να διαβάζει κανείς τους όρους και τις προϋποθέσεις όταν αγοράζει κάτι στο διαδίκτυο και να δίνουν προσοχή στην ασφάλεια ενός ιστότοπου πριν πραγματοποιήσουν μια συναλλαγή στο διαδίκτυο.
Θύματα απάτης οι Κύπριοι
Μια αρνητική εμπειρία που σχετίζεται με τις χρηματοπιστωτικές συναλλαγές είναι να πέσει κάποιος θύμα οικονομικής απάτης. Η έρευνα ρώτησε τους ερωτηθέντες αν είχαν πέσει θύμα απάτης phishing ή απάτης επενδύσεων ή αν είχαν εξαπατηθεί για να δώσουν προσωπικές πληροφορίες, κατά τα δύο έτη πριν από την έρευνα. Περίπου το 17% των ενηλίκων ανέφερε ότι είχε πέσει θύμα τουλάχιστον ενός από τους τρεις τύπους οικονομικών απάτης. Περίπου το 7% είχε δεχτεί συμβουλές να επενδύσει σε ένα χρηματοοικονομικό προϊόν που αργότερα διαπίστωσε ότι ήταν απάτη, περίπου το 9% ανακάλυψαν ότι κάποιος είχε χρησιμοποιήσει τα στοιχεία της κάρτας τους για να πληρώσει για αγαθά χωρίς την έγκρισή τους. Περίπου 3% είχαν δώσει κατά λάθος προσωπικές οικονομικές πληροφορίες σε απάντηση σε ένα ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, τηλεφώνημα ή κοινωνικό μήνυμα στα μέσα μαζικής ενημέρωσης που δεν ήταν γνήσιο.
Γιατί καθυστερούν τις πληρωμές
Η έρευνα συγκέντρωσε πληροφορίες σχετικά με την αντίληψη του κυπριακού πληθυσμού για τα επίπεδα του χρέους του, όπως και τη συμπεριφορά τους όσον αφορά την αποπληρωμή του χρέους (π.χ. καθυστερημένη αποπληρωμή δανείων ή υποθηκών). Περίπου 77% των ενηλίκων ανέφεραν ότι έχουν κάποια μορφή πιστωτικού προϊόντος (ελαφρώς λιγότερο από το ποσοστό των ενηλίκων που έχουν αποταμιευτικό, επενδυτικό ή συνταξιοδοτικό προϊόν, που είναι 76%). Όταν ρωτήθηκαν αν θεωρούσαν ότι είχαν υπερβολικό χρέος κατά τη στιγμή της συνέντευξης, το 22% των ενηλίκων δήλωσε ότι συμφωνούσαν ή συμφωνούσαν απόλυτα. Το ποσοστό των ενηλίκων που θεωρούσαν ότι είχαν υπερβολικά πολλά χρέη ήταν ιδιαίτερα υψηλό μεταξύ των ατόμων με τεχνική εκπαίδευση (30%) και μεταξύ των ατόμων με χαμηλό εισόδημα (28%).
Η έρευνα ρώτησε επίσης τους ερωτηθέντες αν στο παρελθόν οι ίδιοι ή κάποιος από το νοικοκυριό τους είχε ποτέ καθυστερήσει τις πληρωμές δανείων. Περίπου το 3% των ενηλίκων δήλωσε ότι είχε καθυστερήσει να πληρώσει δάνειο ή ενυπόθηκο δάνειο κατά τους 12 μήνες πριν από τη συνέντευξη και 9% των ενηλίκων ανέφεραν ότι είχαν καθυστέρησαν με την αποπληρωμή μιας δόσης πριν από το 2013 (πριν από την οικονομική κρίση στην Κύπρο).
Από εκείνους που απάντησαν ότι οι ίδιοι ή κάποιος από το νοικοκυριό τους είχε καθυστερήσει την αποπληρωμή κατά τη διάρκεια των 12 μήνες πριν από την έρευνα, το 24% ανέφερε ότι είχε καθυστερήσει κατά 90 ή περισσότερες ημέρες. Οι λόγοι που καθυστέρησαν να πληρώσουν το δάνειο, όπως καταγράφονται στην έρευνα, είναι: Δεν κατάλαβα το ποσό που πρέπει να επιστραφεί, δεν είμαι/ήμουν σε θέση να πληρώσω τις δόσεις, δεν ήμουν σίγουρος για το μελλοντικό μου εισόδημα, η αντίληψή μου ήταν ότι οι τράπεζες δεν θα έπαιρναν ποτέ το σπίτι μου ή οποιαδήποτε άλλη εξασφάλιση, η αξία της εξασφάλισής μου μειώθηκε κάτω από το υπόλοιπο ποσό του δανείου, δεν εμπιστευόμουν το χρηματοπιστωτικό και το τραπεζικό σύστημα στην Κύπρο, χρειαζόμουν τα χρήματα για κάτι άλλο, τα καθημερινά μου έξοδα αυξήθηκαν.
