Επάρκεια Ηλεκτρισμού: Θα τη γλυτώσουμε το καλοκαίρι;

Στο πλαίσιο προηγούμενης αρθρογραφίας μέσω του «Φιλελευθέρου», είχαμε επισημάνει τα σοβαρά προβλήματα επάρκειας και ασφάλειας στο ηλεκτρικό σύστημα της Κύπρου και είχαμε δώσει προτάσεις για πιθανές λύσεις.

Μετά την πάροδο δύο χρόνων από τη συγγραφή του σχετικού άρθρου, δεν έχει αλλάξει σχεδόν ο,τιδήποτε σημαντικό στο ηλεκτρικό σύστημα, εκτός από την τεράστια αύξηση της φωτοβολταϊκής διείσδυσης –χωρίς αποθήκευση!!!– και της αναγκαστικής συνέχισης της λειτουργίας των ρυπογόνων και κοστοβόρων ατμοστροβίλων του ηλεκτροπαραγωγού σταθμού Δεκέλειας για σκοπούς επάρκειας στον ηλεκτρισμό.

Λόγω αυτών των αρνητικών εξελίξεων, σε συνδυασμό με τις στρεβλώσεις στη μεταβατική ρύθμιση για την αγορά ηλεκτρισμού, προκαλείται δυσβάστακτη αύξηση στην τιμή του ηλεκτρισμού για την πλειοψηφία των καταναλωτών, που τιμολογείται από την Αρχή Ηλεκτρισμού Κύπρου.

Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω και σε συνάρτηση με τα πρόσφατα σοβαρά προβλήματα επάρκειας στον ηλεκτρισμό, κρίνεται σκόπιμο να επικαιροποιήσουμε τις απόψεις μας για την επάρκεια και να προσπαθήσουμε να διασαφηνίσουμε ορισμένους σχετικούς ορισμούς και έννοιες, προκειμένου να συμβάλουμε στην ανάπτυξη ωφέλιμου δημόσιου διαλόγου για την επάρκεια στον ηλεκτρισμό.

Ασφαλής εφοδιασμός του καταναλωτή

Για να επιτυγχάνεται ο ασφαλής εφοδιασμός του Κύπριου καταναλωτή με ηλεκτρική ενέργεια θα πρέπει, αφενός, να υπάρχειεπάρκεια στον ηλεκτρισμό (δηλαδή η διαθέσιμη εγκατεστημένη παραγωγή ισχύος των μονάδων παραγωγής να καλύπτει τη ζήτηση ηλεκτρισμού από τους καταναλωτές) και αφετέρου ασφάλεια στη λειτουργία του ηλεκτρικού συστήματος.

Με βάση την ισχύουσα νομοθεσία, η ΡΑΕΚ έχει, μεταξύ άλλων, την αρμοδιότητα για τη διασφάλιση ικανοποιητικής μακροπρόθεσμης επάρκειας και ο ΔΣΜΚ για την ασφαλή λειτουργία του ηλεκτρικού συστήματος. Στο πλαίσιο της ασφαλούς λειτουργίας, ο ΔΣΜΚ έχει την ευθύνη για την τήρηση των βασικών παραμέτρων του ηλεκτρικού συστήματος -συχνότητα, τάση, εφεδρεία- εντός των ορίων, όπως ορίζονται από το ισχύον νομικό πλαίσιο.

Επάρκεια στον ηλεκτρισμό

Για να υπάρχει ικανοποιητική μακροπρόθεσμη επάρκεια στον ηλεκτρισμό, θα πρέπει το περιθώριο εφεδρείας εγκατεστημένης ισχύος να κυμαίνεται μεταξύ 20 – 40% (Αρ. Απόφασης ΡΑΕΚ 144/2017/Μεθοδολογία Υπολογισμού για Περιθώριο Εφεδρείας Εγκατεστημένης Ισχύος).

Το περιθώριο εφεδρείας εγκατεστημένης ισχύος, που πρέπει να διασφαλίζεται από τη ΡΑΕΚ σε μακροπρόθεσμη βάση, ορίζεται ως ο λόγος της διαφοράς της διαθέσιμης εγκατεστημένης παραγωγής ισχύος και της μέγιστης ετήσιας ζήτησης ηλεκτρικής ισχύος έναντι της μέγιστης ετήσιας ζήτησης ηλεκτρικής ισχύος (P_instal-P_max/ P_max).

Στη συνέχεια, εφόσον διασφαλίζεται ικανοποιητικό περιθώριο εφεδρείας από τη ΡΑΕΚ, η συνολική διαθέσιμη εγκατεστημένη ισχύς τίθεται στη διάθεση του ΔΣΜΚ, που οφείλει να διασφαλίζει λειτουργική επάρκεια στον ηλεκτρισμό (δηλαδή ασφαλή ικανοποίηση της ζήτησης ηλεκτρισμού) ανά πάσα στιγμή.

Στο πλαίσιο της διασφάλισης της λειτουργικής επάρκειας, ο ΔΣΜΚ λαμβάνει υπόψη, μεταξύ άλλων, την Πολιτική Λειτουργικού Περιθωρίου, τις επίσημες προβλέψεις ζήτησης, το εκτιμούμενο ποσοστό πρόκλησης βλαβώνκαθώς και το ετήσιο πρόγραμμα συντήρησης των μονάδων παραγωγής.

Πολιτική Λειτουργικού Περιθωρίου

Η Πολιτική Λειτουργικού Περιθωρίου του ΔΣΜΚ καθορίζει ότι, για να διασφαλίζεται ικανοποιητική λειτουργική επάρκεια θα πρέπει το ηλεκτρικό σύστημα να λειτουργεί με τουλάχιστον 40 MW στρεφόμενη εφεδρεία από τις συγχρονισμένες μονάδες παραγωγής και 130 MW εφεδρεία αντικατάστασης (πχ μονάδες παραγωγής ταχείας εκκίνησης που θα καλύπτουν ενδεχόμενη απώλεια της μεγαλύτερης συμβατικής μονάδας).

Το άθροισμα των  40 MW της στρεφόμενης εφεδρείας και των 130 MW της εφεδρείας αντικατάστασης, δηλαδή 170 MW, αποτελούν το  ελάχιστα επιτρεπόμενο λειτουργικό περιθώριο, ώστε να διασφαλίζεται οριακή λειτουργική επάρκεια.

Στην περίπτωση που το ελάχιστα επιτρεπόμενο λειτουργικό περιθώριο δεν διασφαλίζεται, τότε προκύπτει ανεπάρκεια στον ηλεκτρισμόκαι θα πρέπει, σύμφωνα με τους Κανόνες Μεταφοράς, να κηρύσσεται συναγερμός και να λαμβάνονται άμεσα μέτρα για την αποκατάσταση της οριακής λειτουργικής επάρκειας.

Ανεπάρκεια το καλοκαίρι 2025;

Με βάση τους ορισμούς και τις έννοιες, όπως έχουν επεξηγηθεί παραπάνω, θα επιχειρήσουμε να διαπιστώσουμε κατά πόσο το καλοκαίρι του 2025 διασφαλίζεται ικανοποιητική, τόσο μακροπρόθεσμη όσο και λειτουργική επάρκεια.

Μακροπρόθεσμη επάρκεια

Για τη θερινή περίοδο 2025, σύμφωνα με το δημοσιευμένο προσχέδιο για το Δεκαετές Πρόγραμμα Ανάπτυξης Μεταφοράς 2025-2034 του ΔΣΜΚ, έχει προβλεφθεί μέγιστη ζήτηση για το σύστημα μεταφοράς, της τάξης των 1,200 MW. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η συνολικά διαθέσιμη εγκατεστημένη ισχύς των συμβατικών μονάδων για τη θερινή περίοδο 2025  εκτιμάται ότι θα είναι της τάξης των 1415 MW, εξάγεται το συμπέρασμα ότι το περιθώριο εφεδρείας εγκατεστημένης ισχύος ανέρχεται στο 18%.

Σημειώνεται σχετικά, ότι στη διαθέσιμη εγκατεστημένη ισχύ των 1415 MW δεν περιλαμβάνεται η μονάδα συνδυασμένου κύκλου αρ. 6 της ΑΗΚ, καθώς και η μονάδα συνδυασμένου κύκλου του ιδιώτη παραγωγού PEC, που έχουν αδειοδοτηθεί από τη ΡΑΕΚ για να λειτουργούν μόνο με φυσικό αέριο.

Συνεπώς, όσον αφορά τη μακροπρόθεσμη επάρκεια –για την οποία έχει αρμοδιότητα η ΡΑΕΚ- και εφόσον δεν διασφαλίζεται ποσοστό μεταξύ 20 – 40% σύμφωνα με την Απόφαση 144/2017 της ΡΑΕΚ και νοουμένου ότι δεν έχει αλλάξει οτιδήποτε σχετικά με αυτή την Απόφαση,προβλέπεται ότι κατά τη θερινή περίοδο 2025θα προκληθεί ανεπάρκεια στον ηλεκτρισμό. Το ακριβές ποσοστό του περιθωρίου εφεδρείας, που κατά την εκτίμησή μας για το μικρό και απομονωμένο ηλεκτρικό σύστημα της Κύπρου πρέπει να προσεγγίζει το 40%, εξαρτάται από τον βαθμό γήρανσης καθώς και καταπόνησης των  συμβατικών μονάδων παραγωγής.

Λειτουργική επάρκεια

Για την αξιολόγηση της λειτουργικής επάρκειας για τη θερινή περίοδο 2025, ο ΔΣΜΚ προφανώς αφού λάβει υπόψη τη σχετική μέγιστη πρόβλεψη για το σύστημα μεταφοράς (1200 MW), τη συνολικά διαθέσιμη εγκατεστημένη ισχύ παραγωγής ηλεκτρισμού -χωρίς συντηρήσεις- (1415 MW) και ένα ποσοστό πρόκλησης βλαβών, της τάξης του 15% (212 MW), μάλλον θα καταλήξει σε λειτουργικό περιθώριο της τάξης των 3 MW, που δεν ανταποκρίνεται στο ελάχιστα επιτρεπόμενο λειτουργικό περιθώριο των 170 MW  της Πολιτικής Λειτουργικού Περιθωρίου του ΔΣΜΚ.

Σημειώνεται σχετικά ότι οι συμβατικές μονάδες παραγωγής της ΑΗΚ θεωρούνται σχετικά γηρασμένες και τυγχάνουν συστηματικής και συχνής καταπόνησης, ως αποτέλεσμα της συνεχώς αυξανόμενης και συνάμα μη ελεγχόμενης διείσδυσης ΑΠΕ (ανάγκη για συχνή σύνδεση και αποσύνδεση συμβατικών μονάδων βάσης).

Για τον λόγο αυτό, το εκτιμούμενο ποσοστό πρόκλησης βλαβών των συμβατικών μονάδων παραγωγής, που χρησιμοποιείται για τον υπολογισμό του λειτουργικού περιθωρίου κατά τη θερινή περίοδο 2025, είναι της τάξης του 15%. Συνεπώς, όσον αφορά τη λειτουργική επάρκεια –για την οποία έχει αρμοδιότητα ο ΔΣΜΚ- καιεφόσον δεν διασφαλίζεται το ελάχιστα προβλεπόμενο λειτουργικό περιθώριο των 170 MW σύμφωνα με την Πολιτική Λειτουργικού Περιθωρίου του ΔΣΜΚ, προβλέπεται ότι κατά τη θερινή περίοδο 2025θα προκληθεί ανεπάρκεια στον ηλεκτρισμό.

Υστερόγραφο σε συνάφεια με τον τίτλο του άρθρου: Ευελπιστούμε ότι κατά τη θερινή περίοδο 2025 θα επικρατήσουν ήπιες καιρικές συνθήκες και/ή συμφέρουσες αποκλίσεις από τις προβλέψεις του ΔΣΜΚ σε σχέση με τη μέγιστη ζήτηση ηλεκτρισμού, καθώς το ποσοστό πρόκλησης βλαβών για τις συμβατικές μονάδες, ώστε να αποτραπεί ανεπάρκεια στον ηλεκτρισμόκαι λειτουργία του ηλεκτρικού συστήματος χωρίς τις απαιτούμενες εφεδρείες, όπως έχει συμβεί στις 24/02/2025.

Συμπέρασμα – Το επόμενο βήμα

Με βάση την παραπάνω ανάλυση για τη μακροπρόθεσμη και τη λειτουργική επάρκεια και εφόσον επικρατήσουν ακραίες καιρικές συνθήκες και επαληθευτούν οι προβλέψεις του ΔΣΜΚ για τη μέγιστη ζήτηση και το ποσοστό πρόκλησης βλαβών, προβλέπεται ότι κατά τη θερινή περίοδο 2025 θα προκληθεί ανεπάρκεια στον ηλεκτρισμό.

Σημειώνεται σχετικά ότι, σύμφωνα με το Άρθρο 34 του Περί Ρύθμισης της Αγοράς Ηλεκτρισμού Νόμου 2021, στην περίπτωση που η αξιολόγηση της επάρκειας στον ηλεκτρισμό καταδείξει ότι η υπάρχουσα εγκατεστημένη ισχύς παραγωγής ηλεκτρισμού δεν είναι επαρκής για τη διασφάλιση ικανοποιητικής παροχής ηλεκτρισμού στη Δημοκρατία και αυτό καθιστά αναγκαία τη λήψη μέτρων που σχετίζονται με μηχανισμούς ισχύος, η ΡΑΕΚ οφείλει να ενημερώσει σχετικά τον Υπουργό Ενέργειας, ώστε να ενεργοποιηθεί η προβλεπόμενη διαδικασία για την αύξηση της εγκατεστημένης ισχύος στην παραγωγή ηλεκτρισμού.

* Ηλεκτρολόγος Μηχανικός με πολυετή πείρα στη λειτουργία του ηλεκτρικού συστήματος