Στις 19/10/2022 ψηφίστηκε ο Κανονισμός 2022/2065 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την ενιαία αγορά ψηφιακών υπηρεσιών και την τροποποίηση της οδηγίας 2000/31/ΕΚ (πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες).
Η Πράξη για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (Digital Services Act – DSA) θεσπίστηκε με σκοπό τη δημιουργία ενός ασφαλέστερου και πιο υπεύθυνου διαδικτυακού περιβάλλοντος. Η DSA εισάγει ένα ενιαίο σύνολο κανόνων για τους παρόχους ψηφιακών υπηρεσιών, όπως οι διαδικτυακές πλατφόρμες, οι αγορές, τα κοινωνικά δίκτυα και οι μηχανές αναζήτησης, με στόχο την προστασία των χρηστών και την ενίσχυση της διαφάνειας και της λογοδοσίας των πλατφορμών.
Η προηγούμενη νομοθεσία, όπως η Οδηγία για το Ηλεκτρονικό Εμπόριο του 2000, δεν ανταποκρινόταν πλέον στις σύγχρονες προκλήσεις του διαδικτύου, καθιστώντας αναγκαία την αναθεώρηση και τον εκσυγχρονισμό του νομικού πλαισίου.
Η αυξανόμενη διάδοση παράνομου και επιβλαβούς περιεχομένου στο διαδίκτυο, καθώς και η παραπληροφόρηση, έθεταν σε κίνδυνο τα θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών, όπως η ελευθερία της έκφρασης και η προστασία της ιδιωτικότητας.
Η έλλειψη διαφάνειας και λογοδοσίας από τις μεγάλες διαδικτυακές πλατφόρμες είχε οδηγήσει σε μείωση της εμπιστοσύνης των χρηστών, καθιστώντας αναγκαία την ενίσχυση της διαφάνειας και της λογοδοσίας.
Η κυριαρχία ορισμένων μεγάλων πλατφορμών στην αγορά δημιουργούσε ανισότητες και εμπόδια για τις μικρότερες επιχειρήσεις, περιορίζοντας τον ανταγωνισμό και την καινοτομία.
Οι διαδικτυακές πλατφόρμες υποχρεούνται πλέον να διαθέτουν σαφείς διαδικασίες για την ταχεία αφαίρεση παράνομου περιεχομένου, προϊόντων ή υπηρεσιών, όταν λαμβάνουν σχετικές ειδοποιήσεις.
Οι πλατφόρμες πρέπει να παρέχουν στους χρήστες σαφείς πληροφορίες σχετικά με τις διαφημίσεις που προβάλλονται, συμπεριλαμβανομένου του ποιος είναι υπεύθυνος για την προβολή τους και των κύριων παραμέτρων που καθορίζουν την εμφάνισή τους.
Απαγορεύεται η στοχευμένη διαφήμιση που βασίζεται σε ευαίσθητα δεδομένα χρηστών, όπως η φυλή, η θρησκεία ή ο σεξουαλικός προσανατολισμός, καθώς και η στοχευμένη διαφήμιση προς ανηλίκους.
Οι πλατφόρμες με περισσότερους από 45 εκατομμύρια χρήστες στην ΕΕ (περίπου το 10% του πληθυσμού) υπόκεινται σε αυστηρότερες υποχρεώσεις, όπως η διεξαγωγή ετήσιων αξιολογήσεων κινδύνου για τη διάδοση παράνομου περιεχομένου και η λήψη μέτρων για τον περιορισμό αυτών των κινδύνων.
Ερευνητές και αρχές επιβολής του νόμου μπορούν να ζητούν πρόσβαση σε δεδομένα από τις πλατφόρμες για την κατανόηση και την αντιμετώπιση συστημικών κινδύνων, όπως η διάδοση παραπληροφόρησης.
Οι πολύ μεγάλες – VLOP
Η DSA επιβάλλει αυστηρότερους κανόνες σε μεγάλες διαδικτυακές πλατφόρμες, όπως το Facebook, το Instagram, το TikTok και το Twitter (νυν X), με στόχο την ταχεία αφαίρεση παράνομου περιεχομένου, τον περιορισμό της παραπληροφόρησης και την καλύτερη προστασία των χρηστών, ιδιαίτερα των ανηλίκων.
Η Meta (Facebook, Instagram) ανέφερε ότι, μεταξύ Ιουνίου και Δεκεμβρίου 2022, το Facebook είχε περίπου 255 εκατομμύρια μηνιαίους ενεργούς χρήστες στην ΕΕ, ενώ το Instagram περίπου 250 εκατομμύρια.
Αυτό τις κατατάσσει στις «πολύ μεγάλες διαδικτυακές πλατφόρμες» (VLOP) με τη DSA, υποχρεώνοντάς τες να συμμορφωθούν με τις νέες απαιτήσεις. Η Meta έχει αναγνωρίσει τη σοβαρότητα των απατών που σχετίζονται με διασημότητες και ανακοίνωσε τη δοκιμή νέων τεχνικών για την ανίχνευση αυτών των παραπλανητικών και παράνομων διαφημίσεων.
Το Tik Tok δήλωσε ότι, από τον Αύγουστο 2022 έως τον Ιανουάριο 2023, είχε κατά μέσο όρο 125 εκατομμύρια μηνιαίους ενεργούς χρήστες στην ΕΕ, καθιστώντας το επίσης VLOP. Το TikTok έχει δεσμευτεί να συμμορφωθεί με τις απαιτήσεις της DSA, αν και συγκεκριμένες λεπτομέρειες σχετικά με τα μέτρα που έλαβε δεν είναι διαθέσιμες.
Το Twitter (X) ανέφερε σχεδόν 101 εκατομμύρια μηνιαίους ενεργούς χρήστες στην ΕΕ τις τελευταίες 45 ημέρες πριν από την αναφορά, κατατάσσοντάς το επίσης ως VLOP. Ωστόσο, έχουν υπάρξει αναφορές ότι το Twitter δεν συμμορφώνεται πλήρως με τις νομικές του υποχρεώσεις, βάσει του πλαισίου «Ειδοποίησης και Δράσης» της DSA, απορρίπτοντας αιτήματα αφαίρεσης παραπλανητικού περιεχομένου.
Σε περιπτώσεις μη συμμόρφωσης, οι πλατφόρμες αυτές ενδέχεται να αντιμετωπίσουν σημαντικές κυρώσεις, συμπεριλαμβανομένων προστίμων που μπορεί να φτάσουν έως και το 6% του παγκόσμιου ετήσιου κύκλου εργασιών τους.
Τι επιβάλλει η DSA στις πλατφόρμες
Η DSA στοχεύει στην αντιμετώπιση της χειραγώγησης των χρηστών μέσω αλγορίθμων, όπως συνέβη στην περίπτωση του σκανδάλου Cambridge Analytica με την συνέργια του Facebook.
Eπιβάλλει αυξημένες υποχρεώσεις διαφάνειας και λογοδοσίας στις διαδικτυακές πλατφόρμες, ειδικά στις πολύ μεγάλες διαδικτυακές πλατφόρμες (VLOPs), για τη διαχείριση του παράνομου και επιβλαβούς περιεχομένου.
Οι πλατφόρμες υποχρεούνται να παρέχουν σαφείς πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας των αλγορίθμων τους, συμπεριλαμβανομένων των κριτηρίων που χρησιμοποιούνται για τη σύσταση και τον έλεγχο του περιεχομένου.
Οι VLOPs πρέπει να εντοπίζουν, να αναλύουν και να μετριάζουν τους συστημικούς κινδύνους που προκύπτουν από τη λειτουργία τους, όπως η διάδοση παραπληροφόρησης και η χειραγώγηση των εκλογών.
Η DSA επιτρέπει σε ερευνητές και ρυθμιστικές αρχές να έχουν πρόσβαση σε δεδομένα των πλατφορμών για την αξιολόγηση της συμμόρφωσής τους με τους κανονισμούς και την κατανόηση των επιπτώσεων των αλγορίθμων τους
Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει προχωρήσει σε άλλες νομοθετικές πρωτοβουλίες για την προστασία των πολιτών από τη χειραγώγηση μέσω αλγορίθμων όπως η Πράξη για την Τεχνητή Νοημοσύνη (AI Act) και τον Κανονισμό για τη Διαφάνεια της Πολιτικής Διαφήμισης.
Συνολικά, η DSA, σε συνδυασμό με άλλες νομοθετικές πρωτοβουλίες της ΕΕ, επιδιώκει να περιορίσει τη χειραγώγηση των χρηστών μέσω αλγορίθμων, ενισχύοντας τη διαφάνεια, τη λογοδοσία και την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων στο ψηφιακό περιβάλλον.
* Advocates-Legal Consultants
