Την πρότασή του για μια νέα φορολογική μεταρρύθμιση (23 χρόνια μετά από την προηγούμενη) παρουσίασε χθες το Κέντρο Οικονομικών Ερευνών του Πανεπιστημίου Κύπρου, κατόπιν εντολών που έλαβε από την Κυβέρνηση.

Η πρόταση, όπως εν πολλοίς αναμενόταν, βρήκε και υποστηρικτές, αλλά και -κάποιους- επικριτές. Πολλοί άλλοι επιφυλάσσονται να μελετήσουν και να τοποθετηθούν.

Ωστόσο, όπως μας ανέφεραν οικονομολόγοι και μέλη των κοινωνικών εταίρων, η μεταρρύθμιση δεν είναι άσπρο και μαύρο. Υπάρχουν θετικά στοιχεία, καθώς και στοιχεία τα οποία θα ήταν καλό να συμπεριληφθούν σε μια μεταρρύθμιση αλλά δεν υπάρχουν. Για να κριθεί στο σύνολό της η πρόταση, θα πρέπει να υποβληθούν προς αξιολόγηση και οι φόροι για την πράσινη μετάβαση και η επιβάρυνση που θα προκύψει, κάτι που δεν μπορούσε να γίνει αυτή τη στιγμή, καθώς κάτι τέτοιο θα προκαλούσε φυσιολογικά μεγάλη αναστάτωση στην αγορά.

Οι κυριότερες προτάσεις

Νέες φορολογικές κλίμακες. Σύμφωνα με τις προτάσεις, του ΚΟΕ και της Κυβέρνησης, η νέα φορολογική κλίμακα για τα φυσικά πρόσωπα διαμορφώνεται ως εξής:(α)Έως €20.500 → 0%. (β)€20.501 – €30.000 → 20%. (γ) €30.001 – €40.000 → 25%. (δ)€40.001 – €80.000 → 30%. (ε)Άνω των €80.001 → 35%. Επίσης σημειώνεται ότι ο ανώτατος φορολογικός συντελεστής 35% μεταφέρεται πλέον σε εισοδήματα άνω των €80.000, από €60.000 που ισχύει σήμερα.

Φορολογικές εκπτώσεις για νοικοκυριά. Για νοικοκυριά με συνολικό ακαθάριστο εισόδημα έως €80.000 και δύο εργαζόμενους συμβίους/συζύγους, προτείνονται φορολογικές εκπτώσεις ως εξής: (α) €1.000 σε κάθε σύζυγο/συμβίο για κάθε παιδί έως 19 ετών (θηλυκό) ή 21 ετών (αρσενικό). (β) €1.000 σε κάθε σύζυγο/συμβίο για κάθε φοιτητή έως 23 ετών (θηλυκό) ή 24 ετών (αρσενικό).

Εταιρική φορολόγηση. Ψηλά στη λίστα με τις σημαντικότερες προτάσεις της φορολογικής μεταρρύθμισης περιλαμβάνεται η αύξηση του εταιρικού φόρου από 12,5% σε 15%. Σημειώνεται ότι παρόλο που οι εργοδοτικές οργανώσεις δεν ευνοούσαν κάτι τέτοιο, εντούτοις αντιλαμβάνονται τις πιέσεις που υπήρξαν σε διεθνές επίπεδο για να αυξηθεί ο συγκεκριμένος φόρος, ενώ παράλληλα εκφράζουν ικανοποίηση για την απόφαση που αφορά στην πλήρη κατάργηση της λογιζόμενης διανομής μερισμάτων και τη μείωση του φόρου παρακράτησης στη διανομή πραγματικών μερισμάτων στο 5%.

Κίνητρα για ιδιοκατοίκηση. Μεταξύ των εισηγήσεων, περιλαμβάνεται και πρόταση που αφορά σε εκπτώσεις για τις δόσεις εξυπηρετούμενου δανείου αγοράς πρώτης κατοικίας ή ενοικίου μέχρι €1500, σε κάθε σύζυγο/συμβίο. Παράλληλα, γίνεται εισήγηση για φυσικά πρόσωπα, που αφορά εκπτώσεις για πράσινες αναβαθμίσεις του νοικοκυριού, μέχρι €1000 σε κάθε σύζυγο/συμβίο, το έτος που γίνεται η αναβάθμιση, πχ. μέχρι πέντε έτη. Σημειώνεται ότι η εν λόγω έκπτωση μπορεί να παραχωρηθεί για παράδειγμα για ενεργειακές αναβαθμίσεις σπιτιών, τοποθέτηση φωτοβολταϊκών, αντλία θερμότητας, μέχρι και για ηλεκτρικό αυτοκίνητο.

Τα οφέλη

Η Διευθύντρια του Κέντρου Οικονομικών Ερευνών (ΚΟΕ) του Πανεπιστημίου Κύπρου Έλενα Ανδρέου ανέφερε ότι με τη μεταρρύθμιση παρουσιάζεται μια σημαντική μείωση του φορολογικού βάρους των νοικοκυριών από 63% μέχρι 82% για ένα τυπικό νοικοκυριό της μεσαίας τάξης. Μεταξύ άλλων έφερε ως παράδειγμα το μέσο μισθό εργαζόμενου που είναι €28.356, όπως δημοσιεύεται από τη Στατιστική Υπηρεσία, αναφέροντας ότι αυτό το νοικοκυριό με ένα εργαζόμενο χωρίς παιδιά θα πληρώνει €422 φόρο, αν έχει δύο παιδιά θα πληρώνει μόνο €22 φόρο, ενώ αν αυτός ο εργαζόμενος δεν είναι ζευγάρι και είναι μονογονιός δεν θα πληρώνει φόρο.

Δημοσιονομικό κόστος

Σύμφωνα με την κ. Ανδρέου, το δημοσιονομικό κόστος των φορολογικών αλλαγών ανέρχεται στα €150-€170 εκατομμύρια από φυσικά πρόσωπα, στα €230-300 εκ. από μείωση αμυντικής εισφοράς. Ο αντίκτυπος στα κρατικά έσοδα είναι €220-270 εκ. από την αύξηση του εταιρικού φόρου, €80-130 εκ. από άλλες δυνητικές φορολογίες και €50-70 εκ. από επιστροφή ΦΠΑ/Φόρου εισοδήματος.

Τα επόμενα βήματα

Όπως ανέφερε χθες στην ομιλία του ο υπουργός Οικονομικών Μάκης Κεραυνός, στο πλαίσιο της προετοιμασίας της μεταρρύθμισης, πραγματοποιήθηκε ευρεία δημόσια διαβούλευση με 40 διμερείς συναντήσεις με φορείς του ιδιωτικού τομέα, εργοδοτικές οργανώσεις, συντεχνίες, επαγγελματικά σώματα και πολιτικά κόμματα.

Επιπλέον, το Υπουργείο Οικονομικών ζήτησε γραπτές εισηγήσεις όχι μόνο από φορείς αλλά και από απλούς πολίτες, ώστε να διαμορφωθεί ένα δίκαιο και ολιστικό φορολογικό πλαίσιο.

Πλέον, μετά την παρουσίαση του προκαταρκτικού πλαισίου από το Κέντρο Οικονομικών Ερευνών του Πανεπιστημίου Κύπρου, το σχέδιο θα τεθεί σε δημόσια διαβούλευση για ακόμα 3 εβδομάδες. Στη συνέχεια, θα ακολουθήσει διαβούλευση σε κυβερνητικό επίπεδο, πριν την κατάρτιση των σχετικών νομοσχεδίων, τα οποία θα τεθούν προς ψήφιση στη Βουλή. Όπως έχει αναφερθεί, στόχος είναι να υπάρξει ολοκλήρωση της όλης διαδικασίας μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους ώστε από 1.1.2026 να τεθεί σε εφαρμογή η μεταρρύθμιση.

Πρώτα σχόλια και 4 σημεία κλειδιά

Όπως ήταν αναμενόμενο, η πρώτη ανάγνωση των προτάσεων για τη φορολογική μεταρρύθμιση προσέφερε έδαφος για διάφορα σχόλια, ενώ αυτό αναμένεται να συνεχιστεί τις επόμενες μέρες, με την σε βάθος μελέτη των προτάσεων και την κοστολόγηση τους. Σύμφωνα με τα πρώτα σχόλια τα οποία έχουμε λάβει, στα θετικά στοιχεία περιλαμβάνεται η αύξηση του αφορολόγητου, η στοχευμένη αύξηση των εκπτώσεων προς τα νοικοκυριά, τα κίνητρα για απόκτηση κατοικίας ή ενοικίασης ακινήτου, καθώς και τα αντισταθμιστικά μέτρα που δόθηκαν σε εταιρείες έναντι της αύξησης του εταιρικού φόρου.

Υπάρχουν όμως και σημεία τα οποία χρήζουν ιδιαίτερης συζήτησης και θα πρέπει σε κάποιο στάδιο να ληφθούν υπόψη.

(α) Ειδικότερα, όσον αφορά στην αύξηση του αφορολόγητου, αυτό που μας επισημάνθηκε είναι ότι ναι μεν κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση, ωστόσο δεν πρέπει να μας διαφεύγει το γεγονός ότι ένα τεράστιο ποσοστό των εργαζομένων που αγγίζει το 49% βρίσκεται έτσι και αλλιώς κάτω από το αφορολόγητο εισόδημα των €19.500. Επομένως, τα άτομα εκείνα δεν θα έχουν οποιοδήποτε όφελος και στα πλαίσια μιας φορολογικής μεταρρύθμισης θα έπρεπε να ληφθούν και αυτοί υπόψη, έστω και αυτό θα εντάσσεται στα πλαίσια της κοινωνικής πολιτικής.

(β) Ένα δεύτερο σημείο που μας επισημάνθηκε είναι ότι δεν υπήρξε οποιαδήποτε αναφορά, τουλάχιστον από τον Πρόεδρο και τον υπουργό Οικονομικών, σε σχέση με την πάταξη της φοροδιαφυγής, καθώς και την ενίσχυση της φοροεισπρακτικής ικανότητας του κράτους. Αυτό το κομμάτι κρίνεται ιδιαίτερα σημαντικό, αφού τεράστια ποσά παραμένουν ανείσπρακτα από το κράτος, την ίδια ώρα που χάνονται άλλα τόσα ως αποτέλεσμα της φοροδιαφυγής.

Μια πρόταση που είχε πέσει στο τραπέζι, ήταν η ποινικοποίηση της μη καταβολής του φόρου εισοδήματος, αντιστοίχως όπως συμβαίνει σήμερα με τον ΦΠΑ.

(γ) Δεν υπήρξε οποιοδήποτε σχόλιο σε σχέση με τον ΦΠΑ και ιδιαίτερα όσον αφορά στο κομμάτι των καυσίμων. Έχει ήδη αναφερθεί ότι στα πλαίσια της πράσινης μετάβασης θα υπάρξει επιβολή φορολογίας, ωστόσο δεν έχει λεχθεί κάτι συγκεκριμένο μέχρι στιγμής.

(δ) Τεράστιας σημασίας, όπως μας έχει αναφερθεί, είναι να ψηφιστούν τα νομοσχέδια που αφορούν τη φορολογική μεταρρύθμιση αν είναι δυνατό πριν το κλείσιμο της Βουλής το καλοκαίρι. Και αυτό γιατί όσο πλησιάζει το 2026 τα πράγματα θα γίνονται πολύ πιο περίπλοκα και η ψήφιση των νομοσχεδίων αρκετά δυσκολότερη εξαιτίας δυο βασικών παραγόντων. Της ανάληψης της προεδρίας της ΕΕ από την Κύπρο το πρώτο εξάμηνο του 2026 και της έναρξης της προεκλογικής εκστρατείας για τις βουλευτικές εκλογές το 2026.

Πρώτα σχόλια από τους κοινωνικούς εταίρους

 – Το ΚΕΒΕ χαιρέτησε την πρωτοβουλία της Κυβέρνησης για να προωθηθεί ο εκσυγχρονισμός και η απλοποίηση του φορολογικού συστήματος της χώρας μας. Στόχος όλων, σημειώνει, θα πρέπει να είναι η ανάπτυξη της οικονομίας, η δίκαιη κατανομή των φορολογικών βαρών, η ενίσχυση των ξένων επενδύσεων, ο εκσυγχρονισμός του φορολογικού συστήματος και η περαιτέρω απλοποίηση των φορολογικών διαδικασιών. Από τη στιγμή που θα ικανοποιούνται αυτές οι ανάγκες, η Κύπρος θα αποκτήσει ένα ευέλικτο, σύγχρονο και αναπτυξιακό φορολογικό πλαίσιο που θα συμβάλει στην πρόοδο και στην ανάπτυξη τα επόμενα χρόνια.

 – Η ΟΕΒ με τη σειρά της διαπιστώνει ότι έχει γίνει πολύ σοβαρή σε βάθος, ολοκληρωμένη και ολιστική μελέτη και επεξεργασία των φορολογικών δεδομένων και των προκλήσεων της Κύπρου τόσο εσωτερικά όσο και σε σχέση με την Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο. Σ΄ ότι αφορά τα επιμέρους, η ΟΕΒ διαπιστώνει ότι καταργείται επιτέλους η λογιζόμενη διανομή μερισμάτων, κάτι το οποίο χαιρετίζει με ιδιαίτερη ικανοποίηση. Η αύξηση του εταιρικού φορολογικού συντελεστή από το 12,5% στο 15% επενεργεί αμφοτεροβαρώς: Από την μία αυξάνει το υφιστάμενο φορολογικό βάρος κατά 20% και από την άλλη αίρει την διεθνή αρνητική κριτική. Η ΟΕΒ εισηγήθηκε την διατήρηση του 12,5%, αλλά το σύνολο των προτάσεων φαίνεται ότι διατηρεί τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα και την ελκυστικότητα του κυπριακού φορολογικού πλαισίου.

 – Η ΠΕΟ μεταξύ άλλων αναφέρει ότι η εισαγωγή ελαφρύνσεων στην φορολογία των φυσικών προσώπων σε σχέση με την σύνθεση της οικογένειας, τα οικιστικά δάνεια, τα ενοίκια και τις πράσινες επενδύσεις είναι εισηγήσεις που καταθέσαμε στην ομάδα του Πανεπιστημίου Κύπρου και είναι θετικό στοιχείο το ότι βρήκαν την θέση τους στην πρόταση.  Σε ότι αφορά το ύψος του αφορολόγητου, το οποίο αυξάνεται κατά €1000 είναι προφανές ότι αυτή η αύξηση δεν αντικατοπτρίζει την επίδραση του πληθωρισμού από το 2008 μέχρι σήμερα στο αφορολόγητο εισόδημα.

Απουσιάζουν πλήρως, αναφέρει η ΠΕΟ, από τα όσα παρουσιάστηκαν μέτρα που να οδηγούν σε δικαιότερη αναδιάταξη των φορολογικών εσόδων. Μέτρα που να οδηγούν στην  φορολόγηση του πλούτου και των πολύ ψηλών εισοδημάτων εισάγοντας πρόσθετες φορολογικές κλίμακες,  της πολυτέλειας, των απροσδόκητων κερδών, της μεγάλης ακίνητης ιδιοκτησίας και ταυτόχρονα μέτρα μείωσης των φορολογιών κατανάλωσης, όπως ο ΦΠΑ σε  είδη πρώτης ανάγκης και οι διπλές φορολογίες, φορολογίες που επιβαρύνουν δυσανάλογα  τα χαμηλά εισοδήματα. Επίσης απουσιάζουν  οποιαδήποτε μέτρα ενίσχυσης των εισοδημάτων όσων είναι κάτω από το αφορολόγητο εισόδημα, όπως μέτρα διεύρυνσης της κοινωνικής πολιτικής, καταλήγει η ΠΕΟ.

 – ΣΕΚ και ΔΕΟΚ δεν είχαν εκδώσει σχετικές ανακοινώσεις για τη φορολογική μεταρρύθμιση.