Σύμφωνα με ειδική έκθεση που αναρτήθηκε το πρωί της Τετάρτης στην ιστοσελίδα της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, ο νέος ηλεκτροπαραγωγός σταθμός της ιδιωτικής εταιρείας PEC (του ομίλου Cyfield) στο Βασιλικό, ο οποίος βρίσκεται στα τελικά στάδια ολοκλήρωσης, δεν μπορεί να λειτουργήσει νόμιμα, καθώς ένα σημαντικό μέρος των υποστηρικτικών υποδομών του κατασκευάστηκαν σε γη που δεν ανήκει στην εταιρεία και χωρίς τις προβλεπόμενες άδειες από υπουργεία και υπηρεσίες.

Λόγω αυτού του δεδομένου θεωρείται από τις κρατικές υπηρεσίες ανενεργή ακόμα και η αρχική πολεοδομική άδεια που έλαβε η εταιρεία για την κύρια υποδομή του σταθμού, κάτι που επισημαίνεται και στην έκθεση του Γενικού Ελεγκτή!

Οι υποδομές που κατασκευάστηκαν παράνομα ή -κάποιες- με άδειες που δόθηκαν παράτυπα ή από αναρμόδιους αφορούν ένα υποστατικό που κατασκευάστηκε στην ακτή του Βασιλικού και ένα αντλιοστάσιο εντός κρατικού τεμαχίου που είναι εκμισθωμένο από το 1995 στην ΑΗΚ αλλά και ένα αγωγό απόληψης και απόρριψης νερού για σκοπούς ψύξης των γεννητριών του εργοστασίου της PEC.

Όμως, τονίζεται σε διάφορα σημεία της έκθεσης ότι η αρχική -κύρια- πολεοδομική άδεια που παραχωρήθηκε από το Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως κάλυπτε μόνο τις κατασκευές για το κύριο σώμα του σταθμού ηλεκτροπαραγωγής, με την επισήμανση πως αν δεν εξασφαλίζονταν άδειες για τις άλλες υποδομές του σταθμού (αντλιοστάσιο, υποστατικό στην ακτή, αγωγοί, κλπ) τότε θα καθίστατο ανενεργή και η αρχική – βασική άδεια. Κάτι που συμβαίνει σήμερα.

Τα στραβά μάτια για χρόνια

Η έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας καταγράφει με λεπτομέρεια -και με γραπτές παραδοχές των αρμοδίων τμημάτων και υπηρεσιών του κράτους- την κατά συρροή και επί σειρά ετών ανοχή της παραβίασης νομοθεσιών που αφορούν την έκδοση αδειών για ένα τόσο μεγάλο έργο σε μια ενεργειακά ευαίσθητη, παράλια – βιομηχανική περιοχή, που γειτνιάζει με τη ναυτική βάση Μαρί, τον ηλεκτροπαραγωγό σταθμό της ΑΗΚ, την υπό κατασκευή υποδομή για εισαγωγή φυσικού αερίου και τις εγκαταστάσεις αποθήκευσης πετρελαιοειδών.

Παραμερίστηκαν επίσης και παραβιάστηκαν και οι απαιτούμενες από τον νόμο διαδικασίες άσκησης επιτόπιου ελέγχου για τα κατασκευαστικά έργα, στην ξηρά και τη θάλασσα, που ξεκίνησαν το 2019-20 και ολοκληρώθηκαν τέλη του 2022 ή αρχές 2023.

Αιχμές και για τον Γενικό Διευθυντή

Η Ελεγκτική Υπηρεσία επικρίνει τις κρατικές υπηρεσίες και ειδικότερα το Υπουργείο Εσωτερικών και προσωπικά τον γενικό του διευθυντή (Ελίκκος Ηλία), για προσπάθειες που κατέβαλαν (στο στάδιο εξέτασης της καταγγελίας που υπέβαλε στην Ελεγκτική η ΑΗΚ για τις μη αδειοδοτημένες εργασίες της PEC), για να προωθήσουν εκ των υστέρων αδειοδότηση των έργων στο Βασιλικό, αντί της προσφυγής στη δικαιοσύνη ή τη λήψη άλλων μέτρων για αναστολή των έργων και άρση των παρανομιών.

Σε διάφορα σημεία της έκθεσης επισημαίνεται πως το Υπουργείο Εσωτερικών και ο γενικός διευθυντής (Ελίκκος Ηλία) συγκάλεσαν συσκέψεις αρμοδίων για να επιτύχουν την αδειοδότηση της εταιρείας εκ των υστέρων, για να αρθούν οι υφιστάμενες παρανομίες, υπό το κράτος της πίεσης που ασκείται για την ολοκλήρωση και λειτουργία του σταθμού (με γεννήτριες ισχύος 260 μεγαβάτ).

Τονίζεται το εξής στην έκθεση της Ελεγκτικής: «Θεωρούμε εκ των ων ουκ άνευ την ανάγκη άρσης όλων των παρανομιών που εντοπίσαμε στο πλαίσιο του ελέγχου μας, οι οποίες καθιστούν την Πολεοδομική Άδεια αρ. ΛΑΡ/00286/2013 ανενεργή. Η εκ των υστέρων υποβολή αιτήσεων στα αρμόδια Τμήματα/Υπηρεσίες για εξασφάλιση των απαιτούμενων αδειών, δεν είναι επιτρεπτή και δημιουργεί κακό προηγούμενο για παρόμοιες καταστάσεις που ενδεχομένως παρουσιαστούν στο μέλλον. Αναγκαία κρίνεται η επίδειξη μηδενικής ανοχής σε τέτοιες περιπτώσεις, ιδιαίτερα σε περιοχές που κρίνονται ευαίσθητες, όπως η περιοχή στην οποία χωροθετείται το συγκεκριμένο Έργο, η οποία γειτνιάζει με τις πλέον σημαντικές ενεργειακές υποδομές της Δημοκρατίας (ΗΣ ΑΗΚ, δεξαμενές αποθήκευσης αποθεμάτων πετρελαιοειδών) και η επιβολή των νενομισμένων ρητρών και ευθυνών εκεί και όπου ανήκουν».

Πειθαρχικές ή ποινικές ευθύνες

Ο Γενικός Ελεγκτής επισημαίνει επίσης στην έκθεσή του ότι «εκ του αποτελέσματος, προκύπτουν αποφάσεις/ενέργειες εκ μέρους δημοσίων λειτουργών, με εξουσίες λήψης αποφάσεων, οι οποίες ενδεχομένως να ενέχουν πειθαρχικές/ποινικές ευθύνες. Ως εκ τούτου, η παρούσα Ειδική Έκθεση θα προωθηθεί στον Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας, ως ο αρμόδιος να αποφασίσει για διάπραξη τυχόν αδικημάτων». Αμέσως μετά υποδεικνύεται ότι «πέραν των όποιων ευθυνών, η Υπηρεσία μας εντοπίζει ουσιαστικές αδυναμίες στην ύπαρξη ενός κεντρικού συντονισμού των κρατικών αρμοδίων Αρχών. Αυτό το κενό δημιουργεί «ευκαιρίες» εκμετάλλευσης και μη εφαρμογής των σύννομων διαδικασιών».

Στην αναρτημένη έκθεση της Ελεγκτικής Έκθεσης αναφέρονται και τα εξής:

  • Στη βάση των στοιχείων που κατατέθηκαν στην Υπηρεσία μας (σ.Φ. η αρχική καταγγελία έγινε από την ΑΗΚ τον Δεκέμβριο του 2023), οι κρατικές αρμόδιες Αρχές επέδειξαν αδικαιολόγητη ανοχή ή/και απέτυχαν στο να αποτρέψουν εταιρεία ιδιωτικών συμφερόντων να προχωρήσει σε εκτεταμένες εργασίες για ανέγερση του Έργου εντός του χερσαίου και θαλάσσιου χώρου στο Μαρί, χωρίς πρώτα να εξασφαλισθούν όλες οι απαραίτητες άδειες.
  • Από τα στοιχεία που δόθηκαν στην Υπηρεσία μας, οι κρατικές αρμόδιες Αρχές δεν παρεμπόδισαν ή απέτυχαν να αποτρέψουν την ιδιωτική εταιρεία να:

1. Κατασκευάσει υποστατικό ακτής και αντλιοστάσιο εντός κρατικού τεμαχίου (αρ. 558), που είναι εκμισθωμένο στην ΑΗΚ, χωρίς συνεννόηση, γραπτή συγκατάθεση από την ΑΗΚ και ακολούθως υποβολή αίτησης στο Επαρχιακό Κτηματολογικό Γραφείο Λάρνακας (ΕΚΓΛ) για τροποποίηση της σχετικής σύμβασης μίσθωσης.

2. Κατασκευάσει αντλιοστάσιο και αγωγό απόληψης και απόρριψης νερού για σκοπούς ψύξης των γεννητριών του εργοστασίου, χωρίς να έχει εξασφαλίσει τις απαιτούμενες άδειες π.χ. Πολεοδομική Άδεια και Άδεια Οικοδομής.

3. Παραβιάσει την Πολεοδομική Άδεια η οποία εκδόθηκε το 2014 για την κατασκευή εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στο τεμάχιο με αρ. 315, Φ/Σχ. 55/35 και η οποία προνοούσε ότι για τους αγωγούς και το αντλιοστάσιο θα έπρεπε να εξασφαλιστεί ξεχωριστή Πολεοδομική Άδεια, αφού η εν λόγω Άδεια περιοριζόταν αυστηρά στα όρια του συγκεκριμένου τεμαχίου.

4. Κατασκευάσει αγωγό απόληψης και απόρριψης νερού για σκοπούς ψύξης των γεννητριών του εργοστασίου, ο οποίος διέρχεται από κρατικά και τουρκοκυπριακά τεμάχια τα οποία αποτελούν επιταγμένη γη για σκοπούς της Ναυτικής Βάσης (ΝΒ), χωρίς να έχει υποβάλει αίτημα εκμίσθωσης των εν λόγω τεμαχίων στο ΕΚΓΛ και στην Υπηρεσία Διαχείρισης Τουρκοκυπριακών Περιουσιών. Ο αγωγός διέρχεται και από το τεμάχιο που είναι εκμισθωμένο στην ΑΗΚ (αρ. 558), χωρίς συνεννόηση, γραπτή συγκατάθεση από την ΑΗΚ και ακολούθως υποβολή αίτησης στο ΕΚΓΛ για τροποποίηση της σχετικής σύμβασης μίσθωσης.

5. Κατασκευάσει θαλάσσιο κρηπίδωμα (λιμενοβραχίονα) χωρίς άδειες από τις κρατικές αρμόδιες Αρχές, περιλαμβανομένης της Αρχής Λιμένων Κύπρου (ΑΛΚ), καθώς το έργο αυτό βρίσκεται εντός λιμενικής περιοχής, όπου υπάρχει και ζώνη απαγόρευσης της ναυσιπλοΐας.

6. Διεξάγει εργασίες στη θαλάσσια στρατιωτική ζώνη, χωρίς να έχει λάβει άδεια από το Υπουργείο Άμυνας (ΥΠΑΜ). Σημειώνεται όμως, ότι στην εταιρεία παραχωρήθηκαν διευκολύνσεις από το ΥΠΑΜ για κατασκευή αγωγού εντός του χερσαίου χώρου της Ναυτικής Βάσης (ΝΒ). Ενδιαφέρον προκαλεί ότι, για την εν λόγω άδεια, το ΥΠΑΜ ζήτησε από την ιδιωτική εταιρεία «αντισταθμιστικά έργα», και πιο συγκεκριμένα την κατασκευή γηπέδου ποδοσφαίρου και κολυμβητικής δεξαμενής, όπως επίσης και την ανέγερση κτηρίου Λέσχης Αξιωματικών, συνολικής αξίας πέραν του €1,5εκ. EΙΔΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΥΠΕΣ/01/2025.

7. Εκτελέσει θαλάσσιες εργασίες χωρίς τήρηση των περιβαλλοντικών όρων που αφορούσαν τη λήψη προστατευτικών μέτρων για το θαλάσσιο περιβάλλον (π.χ. κουρτίνες για ιζήματα, διακοπή εργασιών σε έντονο κυματισμό) με κίνδυνο να υπάρξουν αρνητικές συνέπειες για τα προστατευόμενα λιβάδια Ποσειδωνίας που βρίσκονται στην περιοχή. Σύμφωνα με το Τμήμα Αλιείας και Θαλασσίων Ερευνών (ΤΑΘΕ), η τελευταία ενημέρωση που είχε από το Τμήμα Περιβάλλοντος (ΤΠ), ήταν ότι η εταιρεία, κατόπιν σχετικών υποδείξεων, είχε στη συνέχεια συμμορφωθεί με τους περιβαλλοντικούς όρους καθώς είχαν τοποθετηθεί οι «κουρτίνες» συγκράτησης αιωρούμενων στερεών.

8. Κατασκευάσει υποθαλάσσιο αγωγό χωρίς άδειες από τις κρατικές αρμόδιες Αρχές, περιλαμβανομένων της ΑΛΚ (εκτός στρατιωτικής ζώνης) και του ΥΠΑΜ (εντός στρατιωτικής ζώνης).

9. Μην έχει υποβάλει, όπως φαίνεται, αίτημα στο Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως (ΤΠΟ) για τροποποίηση της σχετικής Πολεοδομικής Άδειας, προκειμένου αυτή να καλύπτει την αύξηση της ισχύος του εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από 230MW σε 269MW.

Τι απάντησε η εταιρεία

Μέσω των σχολίων που απέστειλε στην Ελεγκτική Υπηρεσία το Τμήμα Πολεοδομίας, γίνονται γνωστές και οι θέσεις της εταιρείας PEC, στην οποία ανήκει ο ηλεκτροπαραγωγός σταθμός. Η εταιρεία λοιπόν ενημέρωσε το Τμήμα Πολεοδομίας για τα εξής:

«Τα έργα ανέγερσης του αντλιοστασίου και της κατασκευής των αγωγών ξεκίνησαν από το 2019 και ολοκληρώθηκαν πριν από ένα περίπου χρόνο (δηλαδή, όπως αντιλαμβανόμαστε, από την ημερομηνία της επιστολής – τέλη 2023) με δαπάνη αρκετών εκατομμυρίων ευρώ, σε πλήρη γνώση των αρμοδίων Αρχών.

Ο χώρος ανέγερσης του αντλιοστασίου, όπως και ο χώρος τοποθέτησης των αγωγών προμήθειας θαλασσινού νερού, βρίσκονται μέσα στη στρατιωτική ΝΒ στο Μαρί, ιδιοκτησίας της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ο εν λόγω χώρος βρισκόταν (και βρίσκεται) κατά τον ουσιώδη χρόνο στην EΙΔΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΥΠΕΣ/01/2025 35 ιδιοκτησία, κατοχή, εξουσία και αρμοδιότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας, μέσω του ΥΠΑΜ, από το οποίο η εταιρεία εξασφάλισε όλες τις απαιτούμενες άδειες.

Το αντλιοστάσιο και η εγκατάσταση/τοποθέτηση του αγωγού προμήθειας θαλασσινού νερού έγινε στον χώρο και τόπο ο οποίος αρμοδίως υποδείχθηκε από την ίδια την Κυπριακή Δημοκρατία, μέσω του ΥΠΑΜ. Όλες οι κατασκευές και οι εργασίες γίνονταν πάντοτε με την υπόδειξη, έγκριση και συγκατάθεση της Κυπριακής Δημοκρατίας, μέσω του ΥΠΑΜ. Στο εν λόγω Υπουργείο υποβλήθηκαν και οι σχετικές μελέτες, σχέδια και προδιαγραφές οι οποίες εγκρίθηκαν και η εταιρεία εξασφάλισε τις απαιτούμενες άδειες.

Η εταιρεία προέβη στην κατασκευή «αντισταθμιστικών μέτρων» για την ίδια την Κυπριακή Δημοκρατία, προς όφελος του ΥΠΑΜ, αξίας πέραν του €1,5εκ.

Η ΑΗΚ γνώριζε από το 2019 όταν ξεκίνησε η ανέγερση των εγκαταστάσεων του αντλιοστασίου και η εκσκαφή του αγωγού και μάλιστα επανειλημμένως αρμόδιοι υπάλληλοι και αξιωματούχοι της είχαν ελέγξει και εποπτεύσει τις σχετικές κατασκευές, χωρίς οποτεδήποτε, για περίοδο τριών και πλέον χρόνων, να εγείρουν οποιοδήποτε ζήτημα ή θέμα ή ένσταση.

Ο Διευθυντής της εταιρείας εξέφρασε επίσης την απορία του για το πώς ήταν δυνατό μετά την ανέγερση του αντλιοστασίου και την τοποθέτηση των αγωγών να εγείρονται για πρώτη φορά τα θέματα που το ΤΠΟ κατέγραφε στην επιστολή του, θεωρώντας ως μόνη λογική εξήγηση για τους ισχυρισμούς του Τμήματος, ότι είχε επηρεασθεί από την ΑΗΚ στην προσπάθειά της να αποτρέψει μια ανταγωνιστική μονάδα ΗΣ να λειτουργήσει».

Σε απάντηση της πιο πάνω επιστολής της εταιρείας, και με βάση τις αποφάσεις της προαναφερόμενης σύσκεψης ημερ. 4.12.2023, ο Διευθυντής του Τμήματος Πολεοδομίας απέστειλε στις 9.1.2024 νέα επιστολή στην εταιρεία, με την οποία την ενημέρωσε ότι οι ισχυρισμοί της σε σχέση με την νομιμότητα των κατασκευών δεν ευσταθούσαν, αναφέροντάς της ότι το περιεχόμενο της προηγούμενης επιστολής ημερ. 28.11.2023 του Τμήματος προς την εταιρεία, εξακολουθούσε να ισχύει αφού η χορηγηθείσα Πολεοδομική Άδεια αφορούσε αποκλειστικά και μόνο την ανέγερση του ΗΣ εντός του τεμαχίου με αρ. 315 (παλαιός αριθμός 307), Φ/Σχ. 55/35.