Στις 26 Ιουνίου πραγματοποιήθηκε στο Δημαρχείο Λευκωσίας δημόσια παρουσίαση της τρίτης φάσης εκπόνησης του ΣΒΑΚ Λευκωσίας από τους μελετητές (TREDIT S.A. – NAMA Σύμβουλοι Μηχανικοί και Μελετητές ΑΕ) και το Τμήμα Δημοσίων Έργων (εργοδότης στη σχετική Σύμβαση).

Το Έργο συγχρηματοδοτείται από το Ταμείο Συνοχής της ΕΕ, μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα και Αειφόρος Ανάπτυξη».

Παρευρέθηκα στην παρουσίαση, η οποία ομολογουμένως ήταν ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα, τόσο για τους παρουσιάζοντες το ΣΒΑΚ, όσο και για τους πολίτες και τα οργανωμένα σύνολα που συμμετείχαν στη διαδικασία. Καταθέτω με καλή πίστη ορισμένες παρατηρήσεις και σχόλια για όσα διαδραματίστηκαν, που προκύπτουν μέσα από σημαντική εμπειρία στο θέμα της παρουσίασης:

  • Η εκδήλωση ονομάστηκε «δημόσια παρουσίαση», σε αντίθεση με τις δύο προηγούμενες σχετικές εκδηλώσεις, που λανθασμένα είχαν ονομαστεί «δημόσιες διαβουλεύσεις». Η εκδήλωση δεν είχε σχέση με «διαβούλευση», γιατί η διαβούλευση σημαίνει καλόπιστο και ειλικρινή διάλογο ΠΡΙΝ την κατάληξη σε συγκεκριμένο αποτέλεσμα. Αυτό το στοιχείο δεν υπήρχε καθόλου, αφού στην εκδήλωση παρουσιάστηκε με ιδιαίτερα γενικό και ασαφή τρόπο η κατάληξη της εργασίας των αναδόχων του έργου, χωρίς το παραμικρό περιθώριο αποτελεσματικού διαλόγου.
  • Το κλίμα της εκδήλωσης ήταν ιδιαίτερα φορτισμένο και οι πλείστες των παρεμβάσεων από το ακροατήριο ήταν έντονα επικριτικές για το περιεχόμενο της παρουσίασης.
  • Ιδιαίτερα εντυπωσιακή ήταν η σφοδρή αμφισβήτηση του ισχυρισμού των μελετητών και του ΤΔΕ πως έγινε δημόσια διαβούλευση στις προγενέστερες φάσεις του Έργου. Οι περισσότεροι από τους εκπροσώπους των οργανωμένων συνόλων της πόλης που συμμετείχαν υποστηρίζουν με ένταση πως κανείς δεν διαβουλεύτηκε ουσιαστικά μαζί τους προτού διαμορφωθούν οι προτάσεις που παρουσιάστηκαν. Δυστυχώς, το ΤΔΕ και οι μελετητές δεν έπεισαν πως πράγματι επεδίωξαν και έκαναν ουσιαστική και συστηματική διαβούλευση, ούτε και εξήγησαν με ποιο τρόπο επηρέασε τις τελικές προτάσεις η διαδικασία που υποστηρίζουν πως έγινε.
  • Το ΤΔΕ απέτυχε να εξηγήσει με ποιο τρόπο το ΣΒΑΚ Λευκωσίας θα κατοχυρωθεί νομικά και θεσμικά, ώστε ένα σύνολο προτάσεων και εισηγήσεων από επαγγελματίες (κυρίως) κυκλοφοριολόγους να εγκριθεί (από ποιους άραγε;), να θεσμοθετηθεί και να γίνει δεσμευτικό για όλες τις αρχές που θα λαμβάνουν σημαντικές και ΔΑΠΑΝΗΡΕΣ αποφάσεις (την Κυβέρνηση, τις Τοπικές Αρχές, τον ιδιωτικό τομέα, όπου εμπλέκεται). Η θέση πως το ΣΒΑΚ αποσκοπεί στην εφαρμογή ορισμένων από τις πρόνοιες του Εγκριμένου Τοπικού Σχεδίου και άρα δεν είναι αναγκαία η έγκριση και θεσμική του κατοχύρωση είναι αβάσιμη, επικίνδυνα επιφανειακή και σοβαρά προβληματική.
  • Το Τμήμα Δημοσίων Έργων δεν φάνηκε να έχει λάβει υπόψη το κεφαλαιώδους σημασίας γεγονός πως σε ελάχιστες μέρες θα διαφοροποιηθεί άρδην το σύνολο του περιβάλλοντος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στη Λευκωσία. Η συγκεκριμένη αδυναμία, από μόνη της, καθιστά ευάλωτη, ίσως και μετέωρη οποιαδήποτε προσπάθεια έγινε τα προηγούμενα χρόνια για διάλογο με τις Τοπικές Αρχές που δεν θα υπάρχουν μετά την 1η Ιουλίου. Επίσης, δεν φαίνεται να λήφθηκε υπόψη ούτε και το γεγονός πως από την 1η Ιουλίου αναλαμβάνουν νέοι αιρετοί στο σύνολο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, με τις δικές τους πολιτικές δεσμεύσεις και προτεραιότητες.
  • Ιδιαίτερη εντύπωση προκάλεσε και το γεγονός πως δεν δόθηκε ικανοποιητική εξήγηση για το γεγονός πως το ΣΒΑΚ Λευκωσίας σχεδιάστηκε με βάση το ισχύον Τοπικό Σχέδιο, που κατά βάση δημοσιεύθηκε το 2016 και θα έπρεπε προ πολλού να είχε τροποποιηθεί ουσιωδώς. Δεν λήφθηκε, επίσης, υπόψη πως οι εκλεγέντες τοπικοί αξιωματούχοι στους 5 Δήμους της ευρύτερης αστικής περιοχής Λευκωσίας έχουν εξαγγείλει προθέσεις και προτεραιότητες που αναπόφευκτα θα διαφοροποιήσουν άρδην, πολύ σύντομα σημαντικές πρόνοιες του Τοπικού Σχεδίου.

Για παράδειγμα, ο εκλεγέντας Δήμαρχος Λευκωσίας δεσμεύτηκε δημόσια πως η κρατική ιδιοκτησία της πρώην Διεθνούς Κρατικής Έκθεσης στο Δημοτικό Διαμέρισμα Έγκωμης ΔΕΝ θα στεγάσει όσα η προηγούμενη Κυβέρνηση αποφάσισε, αλλά ένα μεγάλο αστικό πάρκο.

Δεσμεύτηκε, επίσης, πως η περιοχή ΣΟΠΑΖ στην Παλλουριώτισσα θα μεταβληθεί σε ένα εξαιρετικής σημασίας πόλο ανάπτυξης καινοτομίας και στέγασης φοιτητών και άλλων ομάδων του πληθυσμού της πόλης. Και άλλοι Δήμαρχοι θα έχουν την ευκαιρία να συμβάλουν με νέες ιδέες και προτάσεις στο μέλλον των οικείων Δήμων. Αυτή η προοπτική επιβάλλει την αναμονή των επερχόμενων διαφοροποιήσεων, ώστε να αποφευχθούν δεσμεύσεις και δαπάνη πόρων, προς στόχους που δεν θα ισχύουν πλέον.

Έτσι, είναι δύσκολο να αντιληφθεί κανείς γιατί το ΤΔΕ επιμένει να δαπανά δημόσιους πόρους για να υλοποιήσει πρόνοιες ενός Τοπικού Σχεδίου που είναι βέβαιο πως θα διαφοροποιηθεί πολύ σύντομα, σε σημαντικό βαθμό. Και μάλιστα, όταν αποτελεί κοινό μυστικό πως η συμμετοχή του Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως στην επεξεργασία του ΣΒΑΚ Λευκωσίας δεν υπήρξε πλήρης και αποτελεσματική.

  • Κατά την παρουσίαση έγιναν αναφορές για εφαρμογή της αρχής της «πόλης των 15 λεπτών» μέσω του ΣΒΑΚ. Ωστόσο, για να επιχειρηθεί μια τέτοια διαφοροποίηση του τρόπου λειτουργίας της όποιας αστικής περιοχής χρειάζονται πολύ περισσότερα και σημαντικότερα μέτρα από όσα περιλήφθηκαν στο ΣΒΑΚ. Απαιτείται, κυρίως, η σημαντική διαφοροποίηση της πολεοδομικής οργάνωσης, που μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσα από την τροποποίηση του Τοπικού Σχεδίου Λευκωσίας. Η υιοθέτηση μιας τέτοιας σοβαρότατης διαφοροποίησης είναι τουλάχιστον αβέβαιη στο παρόν στάδιο.
  • Οι απαντήσεις του εκπροσώπου του ΤΔΕ στην έντονη αμφισβήτηση βασικών προτάσεων του ΣΒΑΚ από ομάδες συμμετεχόντων και η παραπομπή σε παραδείγματα άλλων πόλεων στο εξωτερικό, όπου διάφορα μέτρα κυκλοφοριακής διαχείρισης έχουν, κατ’ ισχυρισμό, επιτύχει, εξέθεσε σοβαρά τα δεδομένα που λήφθηκαν υπόψη για την επεξεργασία των προτάσεων του ΣΒΑΚ.

Αυτό, γιατί διαφάνηκε πως δεν λήφθηκε επαρκώς υπόψη πως η Λευκωσία, επιπρόσθετα προς τα συνήθη σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζουν το αστικό εμπορικό κέντρο, παραδοσιακά κέντρα και περιοχές ειδικού ενδιαφέροντος σε πολλές άλλες πόλεις του εξωτερικού, αντιμετωπίζει εδώ και περισσότερο από 50 χρόνια τις συνέπειες από τη διαίρεση της πόλης από τη Νεκρή Ζώνη.

Αυτές οι συνέπειες δεν είναι ασήμαντες ή θεωρητικές ή μικρής διάρκειας ή εύκολο να αντιμετωπισθούν. Συνεπώς, όσα ίσχυσαν με επιτυχία σε άλλες πόλεις, είναι πολύ πιθανόν να ΜΗΝ λειτουργήσουν στη Λευκωσία. Αν εφαρμοσθούν άκριτα μπορεί ακόμα και να εξοντώσουν επιχειρήσεις, οικογένειες και συμπολίτες μας που δεν μπορούν να αντέξουν πειραματισμούς ή την άκριτη αντιγραφή μέτρων και πολιτικών, απλά επειδή «αλλού δούλεψαν». Ένας τέτοιος κίνδυνος είναι υπαρκτός και καλά κάνουν να τον λάβουν σοβαρά υπόψη οι έχοντες την πολιτική ευθύνη για την εφαρμογή των όποιων μέτρων του ΣΒΑΚ.

Οι υπουργοί και οι αιρετοί

Εν κατακλείδι: Οι επιστήμονες της κυκλοφοριακής μηχανικής μπορεί να υποστηρίζουν όσα κρίνουν αναγκαία και δικαιολογημένα από τη δική τους οπτική.

Ωστόσο, την τελική ευθύνη έναντι των πολιτών της Λευκωσίας και έναντι επιμέρους ομάδων της κοινωνίας μας, η καθεμιά από τις οποίες αντιμετωπίζει τα ιδιαίτερα και σοβαρά της προβλήματα, την έχουν οι Υπουργοί Εσωτερικών και Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων και οι νέοι αιρετοί της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Αυτοί οφείλουν να πάρουν αποφάσεις προς όφελος των πολιτών, αυτοί θα είναι πολιτικά υπεύθυνοι έναντι των ψηφοφόρων και πρέπει να αποφύγουν τον πειρασμό να κρυφτούν πίσω από το οποιοδήποτε ΣΒΑΚ ή πίσω από δεσμεύσεις που αναλήφθηκαν για χρηματοδότηση του.

* Αρχιτέκτονας – Πολεοδόμος

Πρώην Γενικός Διευθυντής σε Υπουργεία