Βρίσκει τα πόδια του ο θεσμός των Ταμείων Προνοίας

Παρά τη διαχρονική επισήμανση για στήριξη του δεύτερου πυλώνα του συνταξιοδοτικού συστήματος, λίγα έχουν γίνει έως τώρα για στήριξη των ταμείων επαγγελματικών συντάξεων και δη των Ταμείων Προνοίας.

Ο θεσμός των Ταμείων Προνοίας, αν και έχει βρει τα πόδια του μετά τη διολίσθηση της εμπιστοσύνης προς αυτόν συνεπεία των αποφάσεων για το κούρεμα που λήφθηκαν το 2013, εξακολουθεί να υστερεί και να αποτελεί για πολλούς εργαζόμενους είδος πολυτελείας.

Εντούτοις, το τελευταίο διάστημα γίνονται προσπάθειες για ενίσχυση των Ταμείων μέσω της περαιτέρω διαφάνειας στη διαχείριση τους, ενώ οσονούπω ο δεύτερος πυλώνας του συνταξιοδοτικού εκτιμάται ότι θα ενισχυθεί περαιτέρω, στο πλαίσιο και της συνολικής συνταξιοδοτικής μεταρρύθμισης.

Χωρίς να αποκλείεται, στο πλαίσιο αυτό, τα Ταμεία Προνοίας να καταστούν «υποχρεωτικά» για το σύνολο των εργαζομένων, αν και ένα τέτοιο εγχείρημα, όπως παραδέχτηκε παλαιότερα ο υπουργός Εργασίας Γιάννης Παναγιώτου, δεν είναι… κάτι απλό.

ΟΛΑ ΤΑ ΤΑΜΕΙΑ

Όσον αφορά την περαιτέρω διαφάνεια στον θεσμό, σημειώνουμε πως για πρώτη φορά φέτος ο Έφορος Ταμείων Επαγγελματικών Συνταξιοδοτικών Παροχών έχει δημοσιεύσει στην ιστοσελίδα του κατάλογο με το σύνολο των ενεργών ΙΕΣΠ  (Ιδρυμάτων Επαγγελματικών Συνταξιοδοτικών Παροχών), δηλαδή ταμείων προνοίας και ταμείων σύνταξης που λειτουργούσαν στις αρχές του 2024.

Όπως μας αναφέρθηκε από το γραφείο του Εφόρου ΙΕΣΠ, η εξέλιξη αυτή προσφέρει σε κάθε εργαζόμενο πλέον τη δυνατότητα να δει εάν το Ταμείο Προνοίας που προσφέρει ο εργοδότης του είναι ενεργό ή όχι.

Βάσει του καταλόγου, στις αρχές της χρονιάς λειτουργούσαν και ήταν ενεργά 720 ΙΕΣΠ, εκ των οποία τα 650 είναι Ταμεία Προνοίας και τα 70 ταμεία σύνταξης. Από τα στοιχεία του Εφόρου προκύπτει επίσης ότι 109 από τα ενεργά ΙΕΣΠ βρίσκονται σε διαδικασία μεταφοράς.

Στα στοιχεία, πάντως, δεν περιλαμβάνονται τα διάφορα Ταμεία που βρίσκονται σε διαδικασία διάλυσης. Αν και οι πιο πάνω αριθμοί υστερούν σε σχέση με το παρελθόν, η συρρίκνωση που καταγράφεται δεν οφείλεται μόνο στη διάλυση εκατοντάδων Ταμείων Προνοίας αμέσως μετά την οικονομική κρίση αλλά και στις απαιτήσεις της νέας νομοθεσίας που ισχύει από το 2020, με την οποία υπήρξε εναρμόνιση με σχετική ευρωπαϊκή Οδηγία για ενίσχυση της διακυβέρνησης των Ταμείων.

Οδηγία που, σε μεγάλο βαθμό, ενίσχυσε και τη διαχείριση κινδύνων για τα Ταμεία Πρόνοιας, τη διακυβέρνηση τους, με την εξέλιξη προς αυτήν την κατεύθυνση να βρίσκεται υπό εκκόλαψη, ενώ διευκόλυνε συγχωνεύσεις αλλά και μεταφορά Ταμείων σε άλλα μεγαλύτερα αλλά και σε σχέδια κλάδου, επαγγελματικά συνταξιοδοτικά σχέδια που προσφέρουν οι ασφαλιστικές εταιρείες.

Για την πλήρη εφαρμογή της νομοθεσίας που «θωρακίζει» τη διαχείριση των Ταμείων Προνοίας, διασφαλίζοντας τα ωφελήματα των μελών τους, αναμένεται σύντομα και σχετική οδηγία από τον Έφορο Ταμείων Επαγγελματικών Συνταξιοδοτικών Παροχών, που θα αναφέρεται στα κριτήρια και τα προσόντα που θα πρέπει να κατέχουν τα μέλη των διαχειριστικών επιτροπών, των προσώπων που θα ασκούν την πραγματική διοίκηση, των προσώπων που ασκούν βασικές λειτουργίες και των παροχέων υπηρεσιών όλων των Ιδρυμάτων Επαγγελματικών Συνταξιοδοτικών Παροχών.

Τέλος η κοινή εποπτεία

Πέραν της ενίσχυσης της διακυβέρνησης των Ταμείων Προνοίας, στο παρελθόν υπήρξε και προσπάθεια για περαιτέρω ενδυνάμωση και της εποπτείας τους, που σήμερα ως γνωστόν γίνεται από τον Έφορο Ταμείων Επαγγελματικών Συνταξιοδοτικών Παροχών. Την ίδια ώρα που ο έλεγχος του τρίτου πυλώνα του συνταξιοδοτικού, των προσωπικών σχεδίων και αποταμιεύσεων που προσφέρουν οι ασφαλιστικές εταιρείες, εποπτεύονται από την Υπηρεσία Ελέγχου Ασφαλιστικών Εταιρειών.

Η προηγούμενη Κυβέρνηση προώθησε ωστόσο πρόταση για λειτουργία κοινής εποπτείας των συνταξιοδοτικών ταμείων και των ασφαλιστικών εταιρειών. Προς αυτήν την κατεύθυνση κατέθεσε πακέτο τεσσάρων νομοσχεδίων στη Βουλή, το 2019 που προέβλεπαν μεταξύ άλλων τη σύσταση της ανεξάρτητης Αρχής Ασφαλίσεων και Επαγγελματικών Συντάξεων και τη μεταφορά προσωπικό από τις υφιστάμενες εποπτικές αρχές στη νέα που θα γινόταν.

Τα νομοσχέδια, όμως, αποσύρθηκαν από την παρούσα Κυβέρνηση το καλοκαίρι πέρσι, βάζοντας τέρμα στους προηγούμενους σχεδιασμούς για τη δημιουργία ενιαίας εποπτικής αρχής των Ταμείων Προνοίας και των ασφαλιστικών εταιρειών.

Ως εκ τούτου, η προσοχή πλέον στρέφεται στην ενίσχυση της εποπτείας από την παρούσα κυβέρνηση, όπως και σχετική δέσμευση που έχει αναληφθεί ήδη από τον υπουργό Εργασίας. Ο οποίος ενέταξε το όλο εγχείρημα στο πλαίσιο της γενικότερης του συνταξιοδοτικού συστήματος.

Αναβάθμιση του ρόλου τους

Ενόψει των πιο πάνω, στο πλαίσιο της συνταξιοδοτικής μεταρρύθμισης θεωρείται πάντως δεδομένο ότι θα ενισχυθεί ο ρόλος του δεύτερου πυλώνα του συνταξιοδοτικού. Μια πρώτη γεύση για τις προθέσεις της Κυβέρνησης έδωσε ο υπουργός Εργασίας τον περασμένο Μάρτιο, στο πλαίσιο συνέντευξης Τύπου, όπου έκανε τον απολογισμό του έργου του Υπουργείου Εργασίας τον τελευταίο χρόνο και παρουσίασε τον προγραμματισμό για το 2025.

Για τη συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση, γενικότερα, ο υπουργός ανέφερε πως αυτή έχει ως χρονικό ορίζοντα ολοκλήρωσής το τέλος του 2025, σημειώνοντας πως η φετινή χρονιά θα είναι χρονιά προετοιμασίας.

Στο πλαίσιο αυτό, αναφέρθηκε σε αναδιοργάνωση των αρμόδιων υπηρεσιών για την ανταπόκριση στις αναβαθμισμένες ανάγκες εποπτείας του δεύτερου ασφαλιστικού πυλώνα, ο οποίος αφορά τα Ταμεία Προνοίας που συμπληρώνουν το πρώτο πυλώνα της υποχρεωτικής ασφάλισης, του ΤΚΑ. Μάλιστα, ο κ. Παναγιώτου δεν απέκλεισε όσον αφορά την προσπάθεια για την αναδιοργάνωση των αρμοδίων υπηρεσιών να υπάρξει ικανοποιητική εξέλιξη από φέτος.

Πιο αποκαλυπτικός και πιο… γενναιόδωρος για το θέμα ήταν ο υπουργός τον Νοέμβριο πέρσι, μιλώντας στο 14ο Συνταξιοδοτικό Φόρουμ στη Λευκωσία, όπου αναφερόμενος στην κάλυψη των τριών ασφαλιστικών πυλώνων, ο κ. Παναγιώτου εξέφρασε τη βούληση της Κυβέρνησης για εφαρμογή του δεύτερου πυλώνα του συνταξιοδοτικού – των Ταμείων Προνοίας – σε όλους τους εργαζομένους, παραδεχόμενος, όμως, ότι «δεν είναι κάτι απλό». Εξέφρασε, πάντως, την ελπίδα για κατάληξη σε προσεγγίσεις αποδεκτές από τους εταίρους και από την κοινωνία οι οποίες πλέον τοποθετούνται στο πλαίσιο της γενικότερης συνταξιοδοτικής μεταρρύθμισης.

Μονόδρομος για επαρκείς συντάξεις

Η στήριξη των Ταμείων Προνοίας για επαρκείς συντάξεις έχει τονιστεί πολλές φορές στο παρελθόν και για πολλούς θεωρείται μονόδρομος για επάρκεια των συνταξιοδοτικών παροχών.

Το Δημοσιονομικό Συμβούλιο σχεδόν σε όλες του τις εκθέσεις τόνιζε την ανάγκη μεταρρύθμισης του συνταξιοδοτικού συστήματος στην Κύπρο και ιδιαίτερα του δεύτερου (επαγγελματικά σχέδια συνταξιοδότησης) αλλά και του τρίτου πυλώνα (ατομικά σχέδια συνταξιοδότησης), εξαιτίας του χαμηλού ποσοστού αποταμίευσης των νοικοκυριών.

Η ενίσχυση του εποπτικού και ρυθμιστικού πλαισίου και η εφαρμογή πολιτικών που θα ενθαρρύνουν την αποταμίευση και τη διατήρηση των συνταξιοδοτικών αποθεμάτων που θα δημιουργηθούν αποκλειστικά για σκοπούς συνταξιοδότησης, αποτελούν άμεση αναγκαιότητα, υποστήριζε το Δημοσιονομικό Συμβούλιο, προκρίνοντας μεταξύ άλλων την ανάγκη διόρθωσης  των αδυναμιών στο θεσμικό πλαίσιο, ιδιαίτερα για τα Ταμεία Προνοίας, «οι οποίες μεταξύ άλλων επιτρέπουν την πρόωρη απόσυρση και χρήση συνταξιοδοτικών αποταμιεύσεων».

Αδυναμίες που σε κάποιο βαθμό αντιμετωπίστηκαν με τη νέα νομοθεσία αλλά και που αναδείχθηκαν εκ νέου πρόσφατα, λόγω των ενεργειών που έπρεπε να γίνουν για μεταφορά συνταξιοδοτικών ωφελημάτων εργαζομένων του ημιδημόσιου τομέα στο νέο συμπληρωματικό συνταξιοδοτικό σχέδιο που καλύπτει τους «νεοεισερχόμενους» κρατικούς υπαλλήλους.

Για την ανάγκη ενίσχυσης του δεύτερου πυλώνα του συνταξιοδοτικού συστήματος είναι σχετική και ακόμα επίκαιρη η αναφορά του νυν γενικού διευθυντή του Υπουργείου Εργασίας Ανδρέα Ζαχαριάδη σε συνέδριο της ΟΕΒ για το μέλλον του συνταξιοδοτικού συστήματος και των Ταμείων Προνοίας στην Κύπρο πριν από δύο χρόνια: «Πέραν του πρώτου πυλώνα συντάξεων σημαντικό ρόλο στην επάρκεια του συνταξιοδοτικού συστήματος αποτελεί και ο δεύτερος πυλώνας των συντάξεων, δηλαδή των επαγγελματικών συνταξιοδοτικών σχεδίων καθώς και των ταμείων προνοίας. Ο θεσμός των Ταμείων Προνοίας αποτελεί μια από τις σημαντικότερες κατακτήσεις των εργαζομένων στην Κύπρο, καθώς συνεισφέρουν στη διασφάλιση του συνταξιοδοτικού μέλλοντος κάθε εργαζόμενου.

Στην πλειοψηφία τους, οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας, τόσο επιχειρησιακές όσο και κλαδικές, προνοούν για λειτουργία Ταμείου Προνοίας, στο οποίο συνεισφέρουν οι εργοδότες και οι εργοδοτούμενοι και ταυτόχρονα υπάρχουν και πολλές ιδιωτικές εταιρείες ή επιχειρήσεις, οι οποίες προσφέρουν επαγγελματικό συνταξιοδοτικό σχέδιο στους εργοδοτούμενους τους μέσων των συμβολαίων εργοδότησης.

Το σημαντικότερο μέτρο, σε σχέση με την περαιτέρω προστασία των ταμείων προνοίας και συντάξεων, ήταν η μεταφορά στην εθνική νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Οδηγίας, στις αρχές του 2020.

Με τον νέο νόμο εισάγεται ένα αυστηρότερο πλαίσιο για την διακυβέρνηση, από μέρους των Διαχειριστικών Επιτροπών και για την εποπτεία των δραστηριοτήτων από μέρους του Εφόρου των Ιδρυμάτων Επαγγελματικών Συνταξιοδοτικών Παροχών («ΙΕΣΠ»). Πέραν της βελτίωσης του νομοθετικού πλαισίου, γίνονται προσπάθειες και για ενίσχυση του Εφόρου ΙΕΣΠ με εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό και εμπειρογνώμονες, με ειδική τεχνογνωσία στα θέματα της εποπτείας, ώστε να προστατευθούν τα ίδια τα Ταμεία Προνοίας και τα μέλη τους, ακόμη περισσότερο.

Δέσμευση του Υπουργείου Εργασίας παραμένει ένα αποτελεσματικό συνταξιοδοτικό σύστημα που να παρέχει στους ασφαλισμένους επαρκείς συνταξιοδοτικές παροχές, ώστε να διασφαλίζεται ένα ικανοποιητικό βιοτικό επίπεδο σε όλους τους συνταξιούχους.

Από το τεύχος Ιουνίου του περιοδικού Insider