Ο ρόλος που διαδραματίζουν το Ευρωκοινοβούλιο και ο κάθε ένας ευρωβουλευτής ξεχωριστά είναι εξόχως σημαντικός, καθώς πλέον το Ευρωκοινοβούλιο μέσω των αποφάσεων του καθορίζει πολύ σημαντικά ζητήματα που αφορούν όλους τους πολίτες της ΕΕ.
Το Ευρωκοινοβούλιο είναι το μόνο όργανο της ΕΕ που μπορεί να θεωρείται ότι έχει στέρεα και συμπαγή δημοκρατική νομιμοποίηση, καθότι τα μέλη του εκλέγονται κατευθείαν από τους πολίτες της ΕΕ και δεν διορίζονται, όπως όλα τα υπόλοιπα θεσμικά όργανα της ΕΕ.
Αποτελούν τα μέλη του, ως εκ τούτου, τη φωνή των απλών πολιτών και, ως φάνηκε σε πολλές περιπτώσεις, το Ευρωκοινοβούλιο αποτέλεσε τον θεματοφύλακα της βούλησης των απλών πολιτών, κόντρα στα πολιτικά «παιχνίδια» και συναλλαγές που συνήθως λαμβάνουν χώρα πίσω από κλειστές πόρτες μεταξύ των θεσμικών οργάνων και των κυβερνήσεων.
Δεν ξέρω αν αυτό γίνεται όντως αντιληπτό από τους πολίτες που ψήφισαν στις περασμένες εκλογές, σε κάθε περίπτωση όμως ένα ενδεικτικό παράδειγμα της τεράστιας σημασίας που παίζει το Ευρωκοινοβούλιο είναι η διαμάχη για την προστασία των αρχών του κράτους δικαίου και της δημοκρατίας, που ως φαίνεται έχουν φθαρεί σε χώρες όπως η Ουγγαρία.
Η απόφαση για την Ουγγαρία
Στις 12 Σεπτεμβρίου 2018 το Ευρωκοινοβούλιο έλαβε μια ιστορική απόφαση, υπερψηφίζοντας την ενεργοποίηση της διαδικασίας του άρθρου 7 της Συνθήκης της ΕΕ για την επιβολή κυρώσεων κατά της Ουγγαρίας, λόγω σαφούς κινδύνου κατάφωρης παραβίασης των αξιών επί των οποίων ιδρύθηκε η Ένωση, όπως αυτές καταγράφονται στο άρθρο 2 της Συνθήκης της ΕΕ.
Υπέρ της ενεργοποίησης τάχθηκαν 448 ευρωβουλευτές, 197 κατά, ενώ υπήρχαν και 48 αποχές. Η απαιτούμενη πλειοψηφία ήταν 2/3 επί του συνόλου, που είναι 750 βουλευτές.
Στις 16 Δεκεμβρίου 2020, το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο εξέδωσαν τον κανονισμό (ΕΕ, Ευρατόμ) 2020/2092, με τον οποίο θεσπίζεται γενικό καθεστώς αιρεσιμότητας για την προστασία του προϋπολογισμού της Ένωσης στην περίπτωση παραβιάσεων των αρχών του κράτους δικαίου στα κράτη μέλη.
Για την επίτευξη του σκοπού αυτού, ο κανονισμός παρέχει στο Συμβούλιο τη δυνατότητα, κατόπιν πρότασης της Επιτροπής, να θεσπίσει μέτρα προστασίας όπως την αναστολή πληρωμών ή την αναστολή της έγκρισης ενός ή περισσοτέρων προγραμμάτων που επιβαρύνουν τον προϋπολογισμό της Ένωσης.
Η Ουγγαρία και η Πολωνία άσκησαν προσφυγές ενώπιον του Δικαστηρίου της ΕΕ, με αίτημα την ακύρωση του ως άνω κανονισμού.
Στις δύο αυτές υποθέσεις, η Ουγγαρία και η Πολωνία παρενέβησαν η μία υπέρ της άλλης, ενώ το Βέλγιο, η Δανία, η Γερμανία, η Ιρλανδία, η Ισπανία, η Γαλλία, το Λουξεμβούργο, οι Κάτω Χώρες, η Φινλανδία, η Σουηδία και η Επιτροπή παρενέβησαν υπέρ του Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου.
Στις 16 Φεβρουαρίου 2022, με απόφασή της Ολομέλειας του, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) απέρριψε τις προσφυγές της Ουγγαρίας και της Πολωνίας κατά του μηχανισμού αιρεσιμότητας, δυνάμει του οποίου η τήρηση των αρχών του κράτους δικαίου από τα κράτη μέλη αποτελεί προϋπόθεση για τη χρηματοδότηση από τον προϋπολογισμό της Ένωσης.
Σύμφωνα με το ΔΕΕ, ο μηχανισμός αυτός θεσπίστηκε βάσει προσήκουσας νομικής βάσης, είναι συμβατός με τη διαδικασία που προβλέπεται στο άρθρο 7 ΣΕΕ και σέβεται ιδίως τα όρια των αρμοδιοτήτων που έχουν ανατεθεί στην Ένωση και την αρχή του κράτους δικαίου.
Με έκθεση του που εγκρίθηκε στις 15 Σεπτεμβρίου 2022, από την Ολομέλεια του ΕΚ με 433 ψήφους υπέρ, 123 κατά και 28 αποχές, επικαιροποίησε αυτήν με την οποία το Κοινοβούλιο ενεργοποίησε τη διαδικασία του άρθρου 7 το 2018, πραγματοποιώντας μια ολοκληρωμένη ανασκόπηση των εξελίξεων στους 12 προβληματικούς τομείς που έχει αναδείξει το ΕΚ στο παρελθόν.
Δραματική απόφαση
Σε μια δραματική έκκλησή του, το Ευρωκοινοβούλιο, αφήνοντας σαφείς αιχμές κατά της ίδιας της ΕΕ, καταγράφει δραματικά ότι:
Η έλλειψη αποφασιστικής δράσης της ΕΕ έχει συμβάλει στην εμφάνιση ενός «υβριδικού καθεστώτος εκλογικής απολυταρχίας», δηλαδή ενός πολιτειακού συστήματος στο οποίο διεξάγονται εκλογές βάσει συντάγματος, αλλά απουσιάζει ο σεβασμός των δημοκρατικών κανόνων και προτύπων, τονίζουν οι ευρωβουλευτές.
Το Κοινοβούλιο εκφράζει τη λύπη του για την αδυναμία του Συμβουλίου να σημειώσει ουσιαστική πρόοδο όσον αφορά την αντιμετώπιση της οπισθοδρόμησης της δημοκρατίας.
Οι ευρωβουλευτές τονίζουν ότι το άρθρο 7(1) ΣΕΕ δεν απαιτεί ομοφωνία μεταξύ των κρατών μελών για τον εντοπισμό σαφούς κινδύνου σοβαρής παραβίασης των αξιών της ΕΕ, ούτε για την έκδοση συγκεκριμένων συστάσεων και προθεσμιών.
Υποστηρίζουν ως εκ τούτου ότι οποιαδήποτε περαιτέρω καθυστέρηση στην εφαρμογή των κανόνων του άρθρου 7 για την προστασία των αξιών της ΕΕ στην Ουγγαρία θα ισοδυναμούσε με παραβίαση της αρχής του κράτους δικαίου από το ίδιο το Συμβούλιο.
Το Κοινοβούλιο καλεί την Επιτροπή να αξιοποιήσει πλήρως όλα τα μέσα που έχει στη διάθεσή της και, ειδικότερα, τον κανονισμό για τη δημοσιονομική αιρεσιμότητα.
Στις 30 Νοεμβρίου 2022 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξαιτίας των πιέσεων από το Ευρωκοινοβούλιο αποφάσισε την αναστολή της καταβολής ευρωπαϊκών κονδυλίων ύψους 7,5 δισ. ευρώ στην Ουγγαρία, εξαιτίας ανησυχιών για το κράτος δικαίου στη χώρα.
Ο επίτροπος Προϋπολογισμού Γιοχάνες Χαν υποστήριξε ότι ο νέος μηχανισμός επιβολής μεταρρυθμίσεων στο κράτος δικαίου «είναι το σωστό εργαλείο, καθώς αυτές οι μεταρρυθμίσεις δεν θα είχαν προωθηθεί με άλλον τρόπο». Οι Βρυξέλλες έθεσαν επίσης όρους και στην καταβολή των εγκεκριμένων 5,8 δισ. ευρώ του σχεδίου οικονομικής ανάκαμψης, απαιτώντας από τη Βουδαπέστη να προσφέρει απτές αποδείξεις για τις «προσπάθειές» της να εκπληρώσει τα «27 υπερ-ορόσημα».
Η αγωγή κατά της Κομισιόν
Σε μια κίνηση, προϊόν πολιτικής συναλλαγής, στις 13/12/2023, η Επιτροπή αποδέσμευσε τη χρηματοδότηση για την Ουγγαρία ύψους 10,2 ΔΙΣ ευρώ, την παραμονή της συνόδου κορυφής της ΕΕ του Δεκεμβρίου, κάτι που οδήγησε σε ανησυχίες ότι χρησιμοποιήθηκε για να πείσει τον Ούγγρο πρωθυπουργό Βίκτορ Όρμπαν να ξεμπλοκάρει την διαδικασία έναρξη ενταξιακών συνομιλιών με την Ουκρανία και το πακέτο βοήθειας ύψους 50 δισ. ευρώ.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αντέδρασε πολύ έντονα και εν τέλει έκανε πράξη την απειλή του, στις 14 Μαρτίου 2024, και με απόφαση που εγκρίθηκε από την πρόεδρό του Ρομπέρτα Μετσόλα, που έχει την τελική αρμοδιότητα να κινήσει νομικές διαδικασίες κατά άλλων θεσμικών οργάνων ενώπιον του Δικαστηρίου της ΕΕ, θα καταθέσει αγωγή κατά της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την αποδέσμευση 10,2 δισεκατομμυρίων ευρώ σε δεσμευμένα κεφάλαια προς την Ουγγαρία.
Είναι ως εκ τούτου αντιληπτό, κατά τη γνώμη μου, από αυτή την πολύ σημαντική διαμάχη για τη διάσωση του κράτους δικαίου και της δημοκρατίας στην Ουγγαρία και κατ΄ επέκταση σε όλη την ΕΕ, πόσο σημαντικό ρόλο παίζουν αυτοί που εκλέξαμε την περασμένη Κυριακή να μας εκπροσωπούν στην ΕΕ.
Advocates-Legal Consultants
