Του Τάσου Τουμάση
Η δύσκολη κατάσταση στην οποία βρίσκεται μεγάλός αριθμός δήμων και κοινοτήτων, χωρίς ενδείξεις ουσιαστικών προοπτικών αλλαγής ή ανάκαμψης των οικονομικών τους δεδομένων, καθιστά επιτακτική την ανάγκη για καινοτόμες μεταρρυθμίσεις στην Τοπική Αυτοδιοίκηση με στόχο, τη διασφάλιση της αποτελεσματικής λειτουργίας της αποδοτικότητας και της βιωσιμότητας. Το σημερινό μοντέλο Τοπικής Αυτοδιοίκησης έχει συμπληρώσει προ πολλού τον κύκλο του. Η υφιστάμενη κατάσταση δημιουργεί δυσκολίες στην τοπική ανάπτυξη, την αναβάθμιση των υπηρεσιών και τον έλεγχο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Είναι εμφανές ότι η συνέχιση της σημερινής διάρθρωσης και λειτουργίας της Τοπικής Αυτοδιοίκησης οδηγεί σε οικονομικό αδιέξοδο και είναι απαραίτητο να επέλθουν ρυθμίσεις και παρεμβάσεις απαραίτητες για να αντιμετωπισθεί η γενεσιουργός αιτία των προβλημάτων που έχουν προκύψει.
Βασική αδυναμία της τοπικής κυπριακής αυτοδιοίκησης, η οποία ενισχύεται από την συγκεντρωτισμού του κυπριακού κράτους, συνίσταται στη δυσχερή οικονομική κατάσταση των Δήμων και Κοινοτήτων της, η οποία σε πολλές περιπτώσεις αδυνατούν να καλύψουν ακόμα κα βασικές υποχρεώσεις τους.
Βουνό δανειακών υποχρεώσεων
Το υπόλοιπο των δανείων των δήμων με κυβερνητικές εγγυήσεις, ανερχόταν στα €226 εκατ. στο τέλος του 2021, σχέση με €245 εκατ. στο τέλος του 2020, από αρχικό ποσό δανείου €395,6 εκατ. Το σύνολο των δανείων με κυβερνητικές εγγυήσεις το οποίο αφορά αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης ανερχόταν στα €229,2, τα €3,2 εκατ. να αφορούν κοινοτικά συμβούλια.
Το κυριότερο ίσως πρόβλημα είναι ο ιδιαίτερα έντονος συγκεντρωτικός χαρακτήρας του κυπριακού κράτους, και ειδικότερα στο τομέα της προώθησης της τοπικής ανάπτυξης. Η εξάρτηση της υλοποίησης τοπικών αναπτυξιακών προγραμμάτων από φορείς της κεντρικής και επαρχιακής διοίκησης παραπέμπε στην αναγκαιότητα δημιουργίας δικτύων κα πρακτικών συνεργασίας. Σοβαρές ελλείψεις κα αδυναμίες παρατηρούνται κα στα εσωτερικά συστήματα ελέγχου των Οικονομικών υπηρεσιών των Δήμων, με αποτέλεσμα την υπολειτουργία των ίδιων των υπηρεσιών.
Εξοικονομήσεις σε λειτουργικές δαπάνες
Το νέο σύστημα Τοπικής Αυτοδιοίκησης θα επιτρέψει εξοικονομήσεις σε λειτουργικές δαπάνες ώστε να δώσει την ευκαιρία καλύτερης αξιοποίησης των σήμερα επενδυμένων πόρων, μικρότερο διοικητικός μηχανισμός αλλά και καλύτερη στελέχωση ενοποιημένων υπηρεσιών, λιγότερες κτηριακές εγκαταστάσεις μικρότερες αλλά αποτελεσματικότερες τεχνικές και άλλες υπηρεσίες, αποτελεσματικότερος οικονομικός και διαχειριστικός έλεγχος.
Η μείωση του κόστους λειτουργίας που μπορεί να επέλθει, με την ορθή εφαρμογή θα οδηγήσει και σε αύξηση της ποιότητας των υπηρεσιών αλλά και σε χαμηλότερες δημοτικές φορολογίες. να είναι εύκολα προσβάσιμο στους πολίτες, να διασφαλίζει την επαρκή και ποιοτική προσφορά υπηρεσιών, να διατηρήσει ευελιξία και ταχύτητα στην παροχή υπηρεσιών και να έχει λογικό κόστος.
Η συνεργασία και η αξιοποίηση του ιδιωτικού τομέα θα βοηθήσει στην βελτίωση ορισμένων υπηρεσιών και στη μείωση του κόστους. Η ανάθεση από τους Δήμους υπεργολαβιών στον ιδιωτικό τομέα κατόπιν διαγωνισμών για την παροχή ορισμένων υπηρεσιών όπως επίσης και για την κατασκευή έργων υποδομής είναι ένα σημαντικό εργαλείο που πρέπει να τύχει αξιοποίησης.
Κύριες πηγές εσόδων
Οι κύριες πηγές εσόδων των Δήμων είναι οι διάφορες δημοτικές φορολογίες, τα τέλη και δικαιώματα (επαγγελματικές άδειες, τέλος ακίνητης ιδιοκτησίας, τέλη διανυκτέρευσης σε ξενοδοχεία, δικαιώματα έκδοσης αδειών, τέλη αποκομιδής σκυβάλων, πρόστιμα, κ.α.), καθώς και κρατικές χορηγίες. Οι φορολογίες, τα τέλη και δικαιώματα αποτελούν τη σημαντικότερη πηγή εσόδων για τους Δήμους ενώ οι κρατικές χορηγίες αντιπροσωπεύουν μόνο μικρό ποσοστό των εσόδων τους. Περισσότερο από το 55% των κύριων πηγών εσόδων των τοπικών αρχών είναι «ίδια έσοδα». Το κράτος επιχορηγεί έργα υποδομής που αναλαμβάνουν οι Δήμοι και το ύψος της κρατικής χορηγίας εξαρτάται από το είδος του συγκεκριμένου έργου και τις ανάγκες και δυνατότητες του κάθε Δήμου. Οι Τοπικές Αρχές έχουν τον δικό τους ετήσιο προϋπολογισμό, ο οποίος περιλαμβάνει το σύνολο των δαπανών και των εσόδων τους.
Οικονομική αυτονομία
Οι οικονομική αυτονομία των τοπικών αρχών είναι κάτι το αδιαπραγμάτευτο. Η συνέχιση αλλά και η ενίσχυση των πόρων θα διασφάλιση σε μεγάλο βαθμό την οικονομική ανεξαρτησία, ενισχύοντας έτσι το ρόλο και τις ευθύνες τους. Ευθύνες που δεν περιορίζονται μόνο στην υφιστάμενη τους αποστολή αλλά και την επέκταση τους. Αρμοδιότητες και οι εξουσίες που αφορούν την Πολεοδομία, την αστυνόμευση και τη διαχείριση της Κυκλοφορίας, διαχείριση των σχολικών και πολιτιστικών υποδομών, γήπεδα και αθλητικές εγκαταστάσεις, θέματα σχετικά με υγειονομικές υποχρεώσεις, και διαχείριση αποβλήτων και περιβαλλοντικών θεμάτων.
Η Μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στόχο έχει την παροχή της καλύτερης δυνατής ποιότητας υπηρεσιών στους πολίτες, με το χαμηλότερο δυνατό κόστος, διασφαλίζοντας έτσι την βελτίωση της ποιότητας ζωής στον τόπο μας.
