Ο σχεδιασμός για το έργο EuroAsia Interconnector είναι μια ιδέα που ξεκίνησε μετά την έκρηξη στο Μαρί το 2011, η οποία κατέστρεψε σημαντικό μέρος της δυναμικότητας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Κύπρο για αρκετές εβδομάδες.

Ένα φιλόδοξο και εξαιρετικά δαπανηρό έργο (υπολογίζεται σε 2 δισ. η σύνδεση με Ελλάδα και σε 3.2 δισεκατομμύρια ευρώ, εάν συμπεριληφθεί και το Ισραήλ) για την εσφαλμένη επίλυση του προβλήματος της επάρκειας και της εφεδρείας. Όλες οι χώρες διαθέτουν εφεδρική δυναμικότητα παραγωγής σε διαφορετικές περιοχές, σε περίπτωση βλάβης των μονάδων. Κοστίζει σημαντικά λιγότερα από τον Interconnector.

Το έργο είχε ισχυρό lobby, βασισμένο σε δύο ευρωπαϊκές ευαισθησίες και στρατηγικές:

1. Να συνδεθεί η Ευρώπη μέσω μιας κοινής αγοράς ηλεκτρισμού.

2. Η προώθηση της «Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας». Μια φιλόδοξη και οικονομικά ισοπεδωτική προσπάθεια για την επίτευξη βιωσιμότητας και τη διάσωση του περιβάλλοντος, που σήμερα είναι αχρείαστη, λόγω του ότι τα ΑΠΕ είναι οικονομικότερα από τη συμβατική παραγωγή.

Το κατά πόσο οι Ευρωπαίοι γραφειοκράτες κατάλαβαν σωστά τις ενεργειακές αγορές, έκαναν τις σωστές αναλύσεις ή έλαβαν τις σωστές αποφάσεις για τις προαναφερθείσες πολιτικές, μπορεί να αποδειχθεί από την Ενεργειακή Κρίση και την καταστροφή, που πυροδότησε πληθωρισμό, φτώχεια και ύφεση από το 2020 και μετέπειτα. Η πολιτική της ΕΕ να σταματήσει τη χρηματοδότηση υποδομών φυσικού αερίου, καθώς και των κατάλληλων συμβατικών μονάδων παραγωγής ταχείας ανταπόκρισης για να συμπληρώσουν την υψηλή διείσδυση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, μας έφεραν σε ένα σημείο καμπής, με υψηλή εξάρτηση από τις εισαγωγές φυσικού αερίου της Ρωσίας και ένα «ταβάνι» στη διείσδυση των ΑΠΕ. Η χρηματοδότηση της ΕΕ θα έπρεπε να είχε στοχεύσει σε τοπικές επενδύσεις αποθήκευσης και τοπικών έξυπνων δικτύων εντός των χωρών και όχι σε ακριβή συνδεσιμότητα μεταξύ χωρών.

Σε μια περίοδο που η επιστήμη μιλά για “Micro Grids”, εμείς ακόμα συζητάμε για interconnections.

Μύθοι και πραγματικότητες

Ο Interconnector βασίζεται σε διάφορους μύθους:

1. Η Κύπρος θα εξάγει ηλεκτρική ενέργεια από ΑΠΕ

2. Η Κύπρος, το Ισραήλ και η Ελλάδα θα μπορούν να εξισορροπήσουν τα δίκτυά τους

3. Το Ισραήλ θα έχει έκτακτη εφεδρική παραγωγή ενέργειας από την Κύπρο ή την Ελλάδα

4. Η κατασκευή και η συντήρηση θα είναι ομαλή

Εξαγωγές:

 – Πώς θα μπορέσει η Κύπρος να εξάγει ηλεκτρική ενέργεια στην Ελλάδα, όταν η Ελλάδα, τον Οκτώβριο του 2022, ανέφερε (σ.Φ. περιστασιακά) 100% παραγωγή από ΑΠΕ; Η Ελλάδα έχει μεγαλύτερη ανάγκη εξαγωγής πλεονάζουσας παραγωγής ΑΠΕ, παρά εισαγωγής, σε αυτό το στάδιο.

 – Πώς θα ανταγωνιστεί η Κύπρος την τοπική παραγωγή στην Ελλάδα, όταν η κλίμακα των φωτοβολταϊκών πάρκων είναι πολλαπλάσια από την κλίμακα των φωτοβολταϊκών πάρκων στην Κύπρο; Η breakeven τιμή ενός φωτοβολταϊκού πάρκου σχετίζεται άμεσα με το μέγεθός του (οικονομίες κλίμακας).

 – Πώς θα ανταγωνιστεί η Κύπρος την αιολική ενέργεια στην Ελλάδα, όταν ο άνεμος στην Κύπρο είναι ελάχιστος, σε σύγκριση με την Ελλάδα;

 – Πώς θα εξάγει η Κύπρος ηλεκτρική ενέργεια στο Ισραήλ, εάν το Ισραήλ έχει 4$ ανά MMBTU τοπική παραγωγή φυσικού αερίου; Το χονδρικό κόστος ηλεκτρικής ενέργειας του Ισραήλ με το φυσικό αέριο στα 4$/MMBTU είναι 3 σεντς/KWh. Όλοι γνωρίζουν ότι οι τιμές ηλεκτρικής ενέργειας στην Κύπρο δεν έχουν πέσει ποτέ κάτω από 8 σεντ και επί του παρόντος είναι περίπου στα 25 σεντ (αυτές οι τιμές περιλαμβάνουν μόνο μεταβλητό κόστος παραγωγής, π.χ. καύσιμα + CO2. Χωρίς δίκτυο, φόρους ή άλλες εισφορές).

Η Κύπρος έχει σοβαρή έλλειψη παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας λόγω της καθυστέρησης εισαγωγής του LNG, που θα επιτρέψει σε ανεξάρτητους ιδιώτες παραγωγούς να εισέλθουν στην αγορά. Επίσης, ο κορεσμός των δικτύων μας δεν επιτρέπει περισσότερη διείσδυση ΑΠΕ. Υπάρχει άφθονο ιδιωτικό ενδιαφέρον για επενδύσεις, τόσο στα ΑΠΕ όσο και στην συμβατική παραγωγή, αλλά είναι αδύνατο να υλοποιηθεί μέχρι να φτάσει το LNG στο νησί και να υλοποιηθεί η αναβάθμιση των δικτύων.

Επιπλέον, το EuroAsia Interconnector (σ.Φ. επί ημερών του προηγούμενου φορέα υλοποίησης) είναι ένα έργο με περιορισμένη σαφήνεια, που προκαλεί ερωτηματικά στους επενδυτές και τους εμποδίζει να προχωρήσουν σε περαιτέρω επενδύσεις ηλεκτρικής ενέργειας. Επομένως, πώς θα δημιουργήσει η Κύπρος περισσότερη παραγωγή, είτε με ΑΠΕ, είτε συμβατική για εξαγωγές σε άλλες χώρες;

Συνεπώς, η Κύπρος θα είναι εισαγωγέας ηλεκτρικής ενέργειας. Οι έμποροι θα χρησιμοποιούν το καλώδιο για να εισάγουν φθηνότερη ηλεκτρική ενέργεια στην Κύπρο. Ωστόσο, το υψηλό κόστος της EuroAsia σημαίνει ότι θα καταβάλλεται ένα πολύ υψηλό πάγιο τέλος χρήσης για την αποπληρωμή δανείων και επενδυτών. Διαφορετικά, η επένδυση δεν θα είναι ελκυστική για ιδιώτες δανειστές ή επενδυτές μετοχών. Με ψηλότερες χρεώσεις, η χρήση του καλωδίου θα είναι μηδαμινή. Αυτός είναι και ο λόγος που το έργο δεν κρίθηκε βιώσιμο από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων.

Με ψηλό κόστος χρήσης, το τελικό κόστος ηλεκτρικής ενέργειας που θα εισάγεται δεν θα είναι πολύ φθηνότερο από την τοπική παραγωγή. Οι καταναλωτές δεν θα ωφεληθούν δραστικά, ενώ οι επενδύσεις τόσο σε ανανεώσιμες όσο και σε συμβατικές πηγές παραγωγής στην Κύπρο θα σταματήσουν. Υπάρχει μεγάλο ρίσκο για τους επενδυτές. Η τοπική παραγωγή της Κύπρου θα μειωθεί και οι Πράσινοι Στόχοι δεν θα επιτευχθούν ποτέ.

Εξισορρόπηση, ντάμπινγκ, τοπική παραγωγή

Πώς μπορεί η διασύνδεση να είναι ένας μηχανισμός εξισορρόπησης, εάν η ανάγκη εξαγωγής κατά τις ώρες υψηλής παραγωγής ΑΠΕ είναι η ίδια και στις τρεις εμπλεκόμενες χώρες; Ο φορέας υλοποίησης (σ.Φ. ο προηγούμενος) ισχυρίζεται ότι η Κύπρος μπορεί να έχει μεγαλύτερη διείσδυση ΑΠΕ, λόγω ρύθμισης του «φαινομένου της πάπιας» των φωτοβολταικών πάρκων και αντί για περικοπές θα μπορούμε να εξάγουμε την περιττή ενέργεια στην Ελλάδα.

Η Ελλάδα έχει μεγαλύτερο πρόβλημα «φαινομένου πάπιας», με ακόμη μεγαλύτερη διείσδυση ΑΠΕ! Κατά συνέπεια, η Ελλάδα έχει ακόμη μεγαλύτερη ανάγκη εξαγωγών. Αυτό θα οδηγήσει σε ντάμπινγκ ηλεκτρικής ενέργειας, κάτι που συνηθίζεται στη βόρεια Ευρώπη, με τη Δανία να έχει υψηλή διείσδυση αιολικής ενέργειας. Σε περιόδους ισχυρού ανέμου, η Δανία εξάγει ηλεκτρική ενέργεια στη Γερμανία με αρνητικές τιμές!

Η ύπαρξη υψηλών εισαγωγών ηλεκτρικής ενέργειας, είτε λόγω κόστους, είτε λόγω ντάμπινγκ, καταστρέφει την τοπική παραγωγή και οδηγεί σε εξάρτηση από την ξένη παραγωγή. Μια χώρα-νησί, όπως η Κύπρος, η οποία είναι κατά 37% κατεχόμενη και υπό συνεχή απειλή για την ασφάλεια, δεν έχει την πολυτέλεια να μειώσει την τοπική παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και να εξαρτάται από ένα καλώδιο που μπορεί εύκολα να καταστραφεί ή να προσβληθεί και λόγω του τεράστιου βάθους του δεν μπορεί να διορθωθεί εύκολα. Η ενεργειακή αυτονομία είναι ένα κορυφαίο ζήτημα εθνικής ασφάλειας για όλες τις χώρες.

Ο υψηλός κίνδυνος ντάμπινγκ ηλεκτρικής ενέργειας στην Κύπρο γίνεται ακόμη πιο ανησυχητικός λόγω του μεγέθους του καλωδίου. Κανένα καλώδιο διασύνδεσης στον κόσμο δεν κατασκευάστηκε με χωρητικότητα διπλάσια της ζήτησης αιχμής μιας από τις δύο συνδεδεμένες χώρες. Δηλαδή θα μπορούσε ο οποιοσδήποτε έμπορας ανά πάσα στιγμή να εξάξει στην Κύπρο 100% των συνολικών αναγκών της χώρας!

Ως εκ τούτου, η ρυθμιστική αρχή στην Κύπρο θα πρέπει να επιβάλει ένα όριο μέγιστης εισαγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από το καλώδιο. Αυτό σημαίνει ότι η χρηματοδότηση της διασύνδεσης καθίσταται ανέφικτη και μη εξυπηρετούμενη.

Οι εξαγωγές από την Κύπρο θα είναι ανύπαρκτες για τους λόγους που αναλύθηκαν παραπάνω, η εμπορία ηλεκτρικής ενέργειας θα είναι περιορισμένη, ειδικά εάν η διασύνδεση δεν ολοκληρωθεί και με το Ισραήλ. Ως εκ τούτου, δεν θα υπάρχουν επαρκείς ταμειακές ροές για την εξυπηρέτηση του δανείου ή την επαρκή απόδοση των επενδυτών σε μετοχές. Οι κυβερνήσεις θα αναγκαστούν να κοινωνικοποιήσουν το κόστος του καλωδίου στους λογαριασμούς κοινής ωφέλειας, λόγω των εγγυήσεων που δίνονται, και το κόστος του ηλεκτρικού ρεύματος της Κύπρου θα αυξηθεί αντί να μειώνεται!

Εναλλακτικές λύσεις για επενδύσεις

Τα 657 εκατομμύρια χρηματοδότηση από την ΕΕ για το EuroAsia Interconnector και τα υπόλοιπα 1.4 δισεκατομμύρια ευρώ που απαιτούνται από ιδιώτες επενδυτές και δανεισμό για την πρώτη φάση, δεν θα αποφέρουν την οικονομική ασφάλεια ή τα περιβαλλοντικά οφέλη που στοχεύει η ΕΕ. Αντίθετα, υπάρχει τεράστιος κίνδυνος βιωσιμότητας, που θα δημιουργήσει υψηλότερο κόστος ηλεκτρικής ενέργειας στους καταναλωτές.

Αυτά τα χρήματα θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την πραγματοποίηση σημαντικών επενδύσεων στο δίκτυο, επιτρέποντας μεγαλύτερη διείσδυση των Ανανεώσιμων Πηγών στην Κύπρο, επιδοτήσεις αποθήκευσης και εφεδρικούς σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής. Με τα 657 εκατομμύρια της χορηγίας, η Κύπρος θα μπορούσε να έχει 800 MW εφεδρικής συμβατικής παραγωγής ή 400 MWh αποθήκευσης με μπαταρίες, που θα καθιστούσε την ύπαρξη διασύνδεσης άνευ ουσίας.

* Εκτελεστικός διευθύνων σύμβουλος του ομίλου Cyfield

(Το άρθρο ετοιμάστηκε πριν την οριστικοποίηση των πρόσφατων εξελίξεων με την επίσημη αλλαγή του φορέα υλοποίησης του έργου της διασύνδεσης)