Πήγα τις προάλλες σε μία εκδήλωση του ΔΗΚΟ με θέμα «Το κόστος ενέργειας και πώς μπορεί να μειωθεί». Στη μονόλεπτη τοποθέτηση μου κατά τη συζήτηση της στρογγυλής τράπεζας είχα θέσει τον προβληματισμό «κατά πόσο το εύρος των τεχνολογιών ηλεκτροπαραγωγής στην Κύπρο και η έκταση της αγοράς σαν μέγεθος έχουν τέτοια χαρακτηριστικά στα οποία μπορεί να αναπτυχθεί ανταγωνισμός εις όφελος του καταναλωτή και κυρίως του μικρομεσαίου».

Επί της ευκαιρίας, είπα να επεξηγήσω λίγο εκτενέστερα τον προβληματισμό μου στο άρθρο αυτό, διότι είμαι με την εντύπωση πως δεν έγινε κατανοητός ο προβληματισμός που έθεσα.

Σε σχέση με το εύρος των τεχνολογιών απλά να πω πως όταν είχαμε τη συζήτηση επί του Μοντέλου Στόχος (target model της ΕΕ) με ένα φίλο Καθηγητή Ενεργειακών Συστημάτων σε πολυτεχνική σχολή στην Ελλάδα και πρώην μέλος της ΡΑΕ μού είχε αναφέρει μεταξύ άλλων το εξής: Tο μοντέλο στόχος είχε επιδίωξη τη μέσο-μακροπρόθεσμη μετάβαση σε τεχνολογίες ηλεκτροπαραγωγής με λιγότερες εκπομπές, αξιοποιώντας τις δυνάμεις της αγοράς και το κόστος αγοράς δικαιωμάτων.

Δηλαδή, είχαμε στην ΕΕ πληθώρα τεχνολογιών οι οποίες θα έπρεπε να ανταγωνιστούν και σιγά σιγά θα μεταβαίναμε στις πιο πράσινες. Στην Κύπρο, αυτό δεν φαίνεται ότι θα υπάρξει, τουλάχιστον μέχρι να μπουν στην εξίσωση οι τεχνολογίες υδρογόνου, καθώς θεωρητικά έχουμε συμβατική παραγωγή με ΦΑ (οσονούπω ελπίζουμε) σε φθίνουσα πορεία και φωτοβολταϊκά συστήματα με ή χωρίς αποθήκευση μόνο.

Συνεννοημένο ολιγοπώλιο

Σε ό,τι αφορά τώρα στην έκταση, δηλαδή μέγεθος της αγοράς, πριν επεξηγήσω τις σκέψεις μου, ας ανοίξουμε μια παρένθεση για να γυρίσουμε τον χρόνο πίσω κατά 18 χρόνια περίπου, στο 2006.

Μεταπτυχιακός φοιτητής στο MBA του CIIM, μάθημα στρατηγικό μάρκετινγκ, με τον Gordon Mandry, καθηγητή του Machester Business Schoοl, έναν ευφυέστατο και φλεγματώδη Βρετανό.

Με μια απόλυτη φυσικότητα και πειστικότητα μας είχε πει τότε: Tο ξέρετε πως οι εμπορικές σας τράπεζες είναι «συνεννοημένο» ολιγοπώλιο, έτσι; Και μάλιστα η δομή της αγοράς είναι τέτοια που αυτό φωνάζει από μακριά. Τότε, ο Συνεργατισμός είχε περίπου το 30% της αγοράς. Όπως μας εξήγησε με απόλυτη εμπιστοσύνη σε αυτό που έλεγε, όταν σε μια μικρή αγορά ο μεγάλος, BoC, έχει 35%, ο αμέσως επόμενος Laiki έχει 20%, ο τρίτος HB 10% και διάφοροι άλλοι μοιράζονται το υπόλοιπο 5%, τότε έχουμε «συνεννοημένο» ολιγοπώλιο.

Ο καθένας ξέρει τη θέση του στην αγορά, ο καθένας απέχει πολύ από τον αμέσως μεγαλύτερο του (εδώ ήταν ακριβώς το διπλάσιο) και ο καθένας βρήκε ένα βολικό σημείο στην αγορά, στο οποίο είναι ικανοποιημένος με τη κερδοφορία του και κυρίως την απόδοση του στο επενδυμένο του κεφάλαιο. Συνεπώς δεν έχει λόγο να μπει σε πόλεμο τιμών ή ανταγωνισμό για να κερδίσει μερίδιο της αγοράς, όταν αυτό δεν θα μεταφραστεί σε αντίστοιχο μερίδιο ή αύξηση της κερδοφορίας ανά επενδυμένο κεφάλαιο.

Αυτή την απλή, αλλά αρκούντως λογική ανάλυση μιας μικρής αγοράς, την ξαναθυμήθηκα όταν είχα πριν λίγες βδομάδες συζήτηση για τον τομέα των τηλεπικοινωνιών. Αφορμή ήταν τα λεγόμενα πως η CYTA «πετά» στο μέσο έντονου ανταγωνισμού, έχει σε χρονοσειρά αυξημένη κερδοφορία, κοκ.

Άτομο το οποίο θεωρώ από τους καλύτερους CEO μεγάλης εταιρείας που πέρασαν από τη Δημοκρατία και ο οποίος γνωρίζει τον τομέα των τηλεπικοινωνιών όσο λίγοι, μου είπε το εξής: Aν αφαιρέσεις από την εξίσωση τους παρόχους που δεν έχουν δική τους υποδομή, όπως έχει ισορροπήσει η αγορά τηλεπικοινωνίων (κινητή τηλεφωνία) τα τελευταία χρόνια είναι πάνω – κάτω βολικό ολιγοπώλιο. Η κουβέντα είχε και άλλα στοιχεία, αλλά το απόσταγμα ήταν αυτό.

Η κρατική CYTA έχει περίπου το διπλάσιο ποσοστό μεριδίου αγοράς από τον δεύτερο πάροχο και αυτό σαν εικόνα διατηρείται για πολλά χρόνια. Το ζήτημα που μου έθεσε το συγκεκριμένο άτομο ήταν, γιατί ένας μικρός (σε μερίδιο) πάροχος να καταβάλλει προσπάθεια και χρήμα (αναλαμβάνοντας ρίσκο) να αυξήσει το ποσοστό μεριδίου του μετά το σημείο όπου η αγορά θα σταθεροποιηθεί (πάνω κάτω); Και γιατί να το πράξει εάν στο σημείο αυτό είναι υπέρ το δέον ευχαριστημένος με την απόδοση στο κεφάλαιο που έχει επενδύσει, κυρίως εάν αυτή η απόδοση είναι υπερ-πολλαπλάσια, συγκρινόμενη με τον κρατικό οργανισμό, ο οποίος επειδή έχει δεσπόζουσα θέση είναι αυστηρά ρυθμιζόμενος. Και γιατί οι υπόλοιποι παίχτες να οδηγήσουν τον κρατικό οργανισμό σε μια θέση που δεν θα είναι πλέον δεσπόζουσα, λύνοντας του τα χέρια, κλπ;

Επειδή μιλούμε για την αγορά ηλεκτρισμού, να θυμίσω πως 40% της αγοράς είναι περί τα 500 εκατ. ευρώ ετήσια.

Θα το διατυπώσω διαφορετικά. Σε μικρές αγορές κατά τον γενικό κανόνα, την τιμή την καθορίζει ο έχων δεσπόζουσα θέση. Στην περίπτωση των τηλεπικοινωνιών βοήθησε στην εισαγωγή νέων παικτών και ο ρυθμιστής, κρατώντας με τεχνητό τρόπο τις τιμές της CYTA υψηλά τα πρώτα χρόνια. Στον ηλεκτρισμό δεν χρειάζεται καν αυτό. Η ΑΗΚ τα έχει καταφέρει μόνη της, με τη «βοήθεια» και της Πολιτείας βέβαια και έχει εγκλωβιστεί σε πολύ υψηλά κόστη και άρα υψηλές τιμές για την επόμενη δεκαετία τουλάχιστον.

Όπως έγινε με τις τράπεζες

Για να το κλείσουμε το θέμα: Είχα την άποψη πως ανταγωνισμός στην αγορά ηλεκτρισμού θα αναπτυχθεί σε 5-7 χρόνια από σήμερα, όταν το δυναμικό ενέργειας που θα έχουν οι ιδιώτες προμηθευτές θα υπερβεί το 30%. Πλέον δεν το πιστεύω ούτε αυτό, καθώς θεωρώ πως το πολύ η αγορά ηλεκτρισμού σε 5 με 7 χρόνια θα έχει τη δομή που είχε η αγορά εμπορικών τραπεζών το 2006.

Τελικά, ο μόνος χρόνος που αναπτύσσεται ανταγωνισμός (σε μία μικρή αγορά) είναι στη δυναμική περίοδο της αγοράς, όταν οι παίχτες προσπαθούν να καταλάβουν τη θέση τους. Αν στη δυναμική περίοδο το κόστος του κρατικού, ρυθμιζόμενου και έχοντα δεσπόζουσα θέση προμηθευτή είναι υψηλότερο από τον ανταγωνισμό, τότε ο ανταγωνισμός [4-5 παίχτες] θα κερδίσει το μερίδιο της αγοράς που νιώθει ότι τον ικανοποιεί (το sweet spot του) μαζεύοντας και απροσδόκητα κέρδη.

Θα αυξηθούν οι τιμές!

Σε μια συζήτηση που είχα με ένα φίλο που δραστηριοποιείται ως ιδιώτης προμηθευτής ηλεκτρισμού, είπα πως σε ό,τι αφορά το μέλλον, εκτιμήσεις και προβλέψεις κάνουμε. Κανένας δεν κρατά μαγική σφαίρα. Ε, λοιπόν, αυτή είναι η δική μου πρόβλεψη…

Οι τιμές του ηλεκτρισμού θα αυξηθούν. Θα αυξηθούν κατάτι λιγότερο για τους μεγάλους εμπορικούς καταναλωτές, αλλά θα αυξηθούν. Θα αυξηθούν όμως πολύ περισσότερο τα κέρδη των ιδιωτών. Και παρόλο που, εν μέρει, ευθύνεται για αυτό, θα μας βολέψει και θα τα ρίξουμε όλα στην πράσινη μετάβαση, χωρίς να αξιολογήσουμε τη συμβολή που είχαν σε αυτό τα λάθη της ΑΗΚ, της Πολιτείας, το μοντέλο στόχος (ανταγωνιστική αγορά) και ο δρόμος που επιλέξαμε…

Ποια είναι η λύση, επιτέλους;

Ποια είναι η λύση; Δεν γνωρίζω. Ίσως οι ενεργειακές κοινότητες, αν τις αφήσουμε ποτέ να αναπτυχθούν…

Σίγουρα, μια μονοπωλιακή και ρυθμιζόμενη ΑΗΚ δεν θα μας οδηγήσει πουθενά. Παλαιότερα έλεγα πως η λύση περνά από μια ανταγωνιστική και αποτελεσματική ΑΗΚ, εντός μιας ανοικτής λειτουργικής αγοράς, όπου θα συμμετέχουν και άλλοι. Αλλά πλέον έχω χάσει την πίστη μου ότι κάτι τέτοιο [ανταγωνιστική και αποτελεσματική ΑΗΚ] είναι στη σφαίρα του εφικτού την 5ετία που έρχεται.

Λόγω χώρου, απέφυγα να χρησιμοποιήσω τις λέξεις δίκτυο, υποδομές και έξυπνοι μετρητές, καθώς αν δεν ήταν τόσο τραγικό, κυρίως αυτό που γίνεται με τους έξυπνους μετρητές, είναι στο όριο του αστείου.

Δύσκολος λοιπόν ο ρόλος και ο στόχος του Ρυθμιστή και του αρμόδιου υπουργού. Την ΕΠΑ ούτε καν την ανέφερα. Καλή μας τύχη λοιπόν…

Μηχανολόγος Μηχανικός
Dipl Eng, MBA
(οι απόψεις που εκφράζονται είναι προσωπικές)