Ο έντιμος υπουργός Ενέργειας, με δημόσιες τοποθετήσεις του για το ενεργειακό πρόβλημα της Κύπρου και ειδικά για το φυσικό αέριο, έχει αναφέρει και τα εξής:
- Η τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος στην Κύπρο είναι πολύ ψηλή και ασύμφορη και πρωταρχικός στόχος είναι να μειωθεί η τιμή του. Έχει αναφέρει και τονίσει κατ’ επανάληψη ότι ο στόχος είναι να μειωθεί η τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος από τα 35 σεντ/kWh που είναι τώρα σε 14 σεντ/kWh, για να είναι ανταγωνιστική η οικονομία μας. Για να επιτευχθεί αυτό, θα πρέπει να εισαχθεί φυσικό αέριο με αγωγό, το οποίο θα χρησιμοποιηθεί για την ηλεκτροπαραγωγή της Κύπρου. Το υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) που θα φτάνει με ειδικά πλοία στο Βασιλικό, θα αποθηκεύεται και θα επαναεριοποιείται στο υπό ανέγερση τερματικό, θα χρησιμοποιείται ως καύσιμη ύλη για τη συμβατική ηλεκτροπαραγωγή. Αυτή όμως είναι μια ακριβή και συνεπώς ασύμφορη λύση, παρά την αναμενόμενη μείωση στο κόστος των ρύπων, σε σύγκριση με το μαζούτ και το ντίζελ που χρησιμοποιεί η ΑΗΚ.
2. Ενόψει τούτου, θα πρέπει να προχωρήσουμε ως εναλλακτική επιλογή, για μελέτη από ενδιαφερόμενες εταιρείες, στην εισαγωγή φυσικού αερίου σε αέρια μορφή μέσω αγωγού, είτε από το κοίτασμα Αφροδίτη, είτε από τα κοιτάσματα του Ισραήλ για την ηλεκτροπαραγωγή μας ή και για υγροποίηση σε τερματικό υγροποίησης που θα κατασκευαστεί, προς εξαγωγή σε άλλες χώρες. Ακολούθως, θα μπορούμε να εξάγουμε προς το Ισραήλ ηλεκτρική ενέργεια, μέσω υποθαλάσσιου ηλεκτρικού καλωδίου, για να καλύψει το Ισραήλ το αναμενόμενο έλλειμμα του σε ηλεκτρική παραγωγή. Σχετικό με τα πιο πάνω είναι και το περιεχόμενο της συνέντευξης του υπουργού στο περιοδικό Insider, τεύχος 35, Ιούνιος 2023.
Α. Ερωτήματα και Προβληματισμοί
Τα κύρια ερωτήματα σχετικά με τα πιο πάνω είναι τα εξής:
- Κατασκευή αγωγού για προμήθεια φυσικού αερίου στην Κύπρο
Πώς θα επιτευχθεί μείωση στην τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας, εφόσον οι ανάγκες της Κύπρου σε φυσικό αέριο για τη δική της ηλεκτροπαραγωγή είναι πολύ μικρές και δεν ξεπερνούν το 1 billion cubic meters το χρόνο; Αυτό από μόνο του καθιστά ασύμφορη την κατασκευή όλης της αναγκαίας υποδομής, συμπεριλαμβανομένου και αγωγού από το Αφροδίτη στην Κύπρο.
Η διαπίστωση αυτή είναι το αποτέλεσμα /συμπέρασμα από εμπεριστατωμένες / εξειδικευμένες τεχνοοικονομικές μελέτες που έχουν εκπονηθεί από διεθνείς οίκους εγνωσμένου κύρους. Είναι βασικά αυτός ο κύριος λόγος που δεν έχει καταστεί δυνατή η παροχή φυσικού αερίου από το κοίτασμα Αφροδίτη μέσω αγωγού προς την Κύπρο για σκοπούς ηλεκτροπαραγωγής και δεν έχει καταστεί δυνατή η εκμετάλλευση του κοιτάσματος Αφροδίτη εδώ και 10 χρόνια.
Οι αποφάσεις των εταιρειών βασίζονται πάνω σε καθαρά οικονομικά κριτήρια και δεδομένα, με πρωταρχικό μέλημα τη βιωσιμότητα των έργων και όχι την επιθυμία των κρατών. Τα αποτελέσματα των μελετών αυτών πρέπει να είναι εις γνώση και στη διάθεση του Υπουργείου Ενέργειας.
2. Εάν όπως αναφέρει ο έντιμος υπουργός Ενέργειας ο αγωγός φυσικού αερίου που θα κατασκευαστεί θα προμηθεύει ταυτόχρονα και εγκατάσταση / τερματικό υγροποίησης φυσικού αερίου στην Κύπρο, με στόχο την εξαγωγή υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) σε άλλες χώρες, τότε τίθεται το εξής ερώτημα:
Από πού θα προμηθεύεται το φυσικό αέριο για να καλύψει τις ανάγκες της ηλεκτροπαραγωγής μας αλλά και τις αναγκαίες ποσότητες που θα υγροποιούνται σε ένα τερματικό υγροποίησης φυσικού αερίου, λαμβάνοντας υπόψη ότι η ποσότητα των 4 περίπου tcf του κοιτάσματος Αφροδίτη δεν είναι αρκετή από μόνη της, σε ένα ορίζοντα 20ετίας, για να αποσβεσθεί το μεγάλο κόστος της όλης υποδομής που χρειάζεται και να καταστεί βιώσιμη μια τέτοια λύση;
Για να μπορεί να υλοποιηθεί αυτή η λύση και να επιτευχθεί μακροχρόνια η απόσβεση του κόστους όλης της αναγκαίας υποδομής, συμπεριλαμβανομένης της κατασκευής και λειτουργίας του τερματικού υγροποίησης φυσικού αερίου στην Κύπρο, θα πρέπει απαραίτητα να εξασφαλισθούν ποσότητες και από τα μεγάλα κοιτάσματα του Ισραήλ, όπως το Λεβιάθαν ή το Tαμάρ, που συνολικά διαθέτουν σχεδόν οχταπλάσια ποσότητα από το Αφροδίτη.
Μπορεί όμως να υπάρξουν δυσκολίες στην εξασφάλιση των αναγκαίων ποσοτήτων από τα κοιτάσματα του Ισραήλ για να καλύψουν τις ανάγκες ηλεκτροπαραγωγής και υγροποίησης στην Κύπρο, καθότι οι εμπλεκόμενες εταιρείες στα τεμάχια του Ισραήλ, πέραν των υποχρεώσεων τους προς το ίδιο το Ισραήλ για κάλυψη των δικών του αναγκών, παρέχουν και σημαντικές ποσότητες φυσικού αερίου προς την Αίγυπτο, μέσω υποδομής αγωγών που έχουν κατασκευαστεί και λειτουργούν εδώ και χρόνια.
Μόλις πρόσφατα ανακοινώθηκεαπό τιςεμπλεκόμενες εταιρείες στο κοίτασμα Λεβιάθαν ότιθα επενδύσουνσε νέες υποδομές, ούτως ώστε να αυξηθεί η ποσότηταπου εξάγεται απότο Λεβιάθαν, από 12 billion cubic meters τον χρόνο σε 14 billion cubic meters τον χρόνο ή και περισσότερο, για να μπορέσουν να καλύψουν τιςσυνεχώς αυξανόμενεςανάγκες.
Είναι επίσης σημαντικό να ληφθεί σοβαρά υπόψη ότι οι εταιρείες που έχουν το δικαίωμα ανάπτυξης του κοιτάσματος Αφροδίτη είναι οι ίδιες εταιρείες που είναι εμπλεκόμενες σε κάποιο βαθμό στα τεμάχια Λεβιάθαν και Ταμάρ. Συνεπώς, έχουν μια σφαιρική εικόνα και γνώση για τον βέλτιστο τρόπο ανάπτυξης / αξιοποίησης στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένου και του βέλτιστου τρόπου με τον οποίο θα μπορούσε να αναπτυχθεί το Αφροδίτη.
Πώς αναμένεται ότι οι εταιρείες αυτές θα συνεργαστούν μαζί μας, για να μας παραχωρήσουν τις επιπρόσθετες ποσότητες από τα κοιτάσματα Λεβιάθαν και Tαμάρ που θα χρειάζεται η Κύπρος για τις ανάγκες ηλεκτροπαραγωγής και υγροποίησης στο νέο τερματικό που θα ανεγερθεί στην Κύπρο, εάν οδηγηθούν σε κατάρρευση οι διαπραγματεύσεις που γίνονται τώρα για αξιοποίηση του κοιτάσματος Αφροδίτη;
Β. Η γεωπολιτική κατάσταση και η διατήρηση των καλών σχέσεων με Αίγυπτο
Έχει αποδειχθεί ότι μόνο με την εμπλοκή των μεγάλων εταιρειών – κολοσσών που εμπλέκονται στα δικά μας κοιτάσματα θα αξιοποιηθούν τα αποθέματα, χωρίς να κινδυνέψει η προσπάθεια από τις παράνομες/επιθετικές ενέργειες της Τουρκίας, όπως π.χ. είχε συμβεί στο οικόπεδο 3, με την παρεμπόδιση του γεωτρύπανου της ΕΝΙ, το οποίο αναγκάστηκε να αποχωρήσει. Εάν προχωρήσει η εκμετάλλευση του Αφροδίτη από τις εταιρείες κολοσσούς, που θα τύχουν και της πολιτικής στήριξης των μεγάλων δυνάμεων, πιθανώς θα ενθαρρυνθούν να ακολουθήσουν και οι άλλες εταιρείες για αξιοποίηση των άλλων δικών μας κοιτασμάτων.
Οι πολύ καλές σχέσεις που υπάρχουν μεταξύ Κύπρου και Αιγύπτου θα πρέπει να συνεχισθούν και να ενισχυθούν ακόμα περισσότερο, ούτως ώστε να επεκταθούν και να αξιοποιηθούν και στον ενεργειακό τομέα. Είναι όμως σημαντικό να αναφερθεί το εξής, για σκοπούς προβληματισμού. Οι συνεχείς αναφορές μας στο Ισραήλ και η απόφαση για σύσταση τεχνικών επιτροπών από τις δύο χώρες για να διερευνήσουν τα ενεργειακά θέματα, συμπεριλαμβανομένων του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής διασύνδεσης Κύπρου – Ισραήλ, παρόλο που επικροτούνται, μπορεί να αφήσουν τη λανθασμένη εντύπωση ότι προωθείται μια πιο επιλεκτική – προνομιακή σχέση με το Ισραήλ, σε σύγκριση με την Αίγυπτο.
Σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να αφεθούν να δημιουργηθούν λανθασμένες εντυπώσεις ή σκιές, που θα μπορούσαν να διασαλεύσουν τις αρμονικές σχέσεις μεταξύ των δύο κρατών. Εάν υπάρξουν αμφιβολίες, λόγω έλλειψης καθαρών θέσεων από μέρους μας, αυτό θα αποβεί καταστροφικό για την Κύπρο, γιατί χωρίς την Αίγυπτο πιθανώς δεν θα μπορέσει να αξιοποιηθεί το φυσικό αέριο της Κύπρου. Εκ των πραγμάτων φαίνεται ότι η Αίγυπτος είναι η μόνη μας επιλογή για αξιοποίηση του κοιτάσματος Αφροδίτη και ίσως και των άλλων δικών μας κοιτασμάτων. Συνεπώς, θα πρέπει να καταβληθεί κάθε δυνατή προσπάθεια να εξαλειφθούν άμεσα οιεσδήποτε σκιές που πιθανώς έχουν δημιουργηθεί.
Η έκρυθμη και επικίνδυνη κατάσταση που έχει πρόσφατα δημιουργηθεί στην περιοχή μας είναι ακόμα ένας λόγος που θα πρέπει να παρθούν οι σωστές και τολμηρές αποφάσεις και να ενεργήσουμε άμεσα, τώρα που διαφαίνεται ότι υπάρχει μια δυνατότητα να προχωρήσει η εκμετάλλευση του Αφροδίτη από τις εταιρείες κολοσσούς που έχουν το δικαίωμα εκμετάλλευσης του. Διαφορετικά, είναι αμφίβολο εάν θα υπάρξει άλλη ευκαιρία στο μέλλον.
Δύσκολος έως ανέφικτος στόχος
Ενόψει των πιο πάνω, τίθεται ένα άλλο βασικό και σημαντικό ερώτημα:
Ποιος άλλος σοβαρός όμιλος εταιρειών, με πολιτική στήριξη των μεγάλων δυνάμεων, θα μπορούσε να αναλάβει να υλοποιήσει ένα τόσο πολύπλοκο και πολυδάπανο έργο, που θα συμπεριλαμβάνει την κατασκευή αγωγού από το κοίτασμα Αφροδίτη προς την Κύπρο και την κατασκευή και λειτουργία τερματικού υγροποίησης φυσικού αερίου στην Κύπρο, με ένα κόστος μερικών δισεκατομμυρίων ευρώ και χωρίς να υπάρχει βεβαιότητα για διασφάλιση των αναγκαίων ποσοτήτων φυσικού αερίου σε ορίζοντα 20ετίας;
Με βάση τα πιο πάνω, φαίνεται ότι ο στόχος για κατασκευή αγωγού από το κοίτασμα Αφροδίτη ή και τα κοιτάσματα του Ισραήλ προς την Κύπρο είναι δύσκολος έως ανέφικτος. Και αυτό θα αποδειχθεί στο επόμενο διάστημα.
Κίνδυνος ναυαγίου
Συνάγεται ότι η μόνη εναλλακτική λύση που απομένει για να καταστεί δυνατή η αξιοποίηση του Αφροδίτη είναι να διοχετεύεται το φυσικό αέριο από το κοίτασμα προς την Αίγυπτο και τα τερματικά υγροποίησης της Αιγύπτου, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο και μέθοδο που έχει εφαρμοσθεί και λειτουργεί επιτυχώς στα κοιτάσματα Λεβιάθαν, Ταμάρ αλλά και στο κοίτασμα Ζορ της Αιγύπτου.
Εάν η δική μας πλευρά δεν αποδεχθεί τη προτεινόμενη λύση, που είναι η ίδια με αυτήν που έχει υιοθετηθεί για τα τρία πιο πάνω μεγάλα κοιτάσματα (με συνολικές ποσότητες σχεδόν δεκαπενταπλάσιες από αυτήν του Αφροδίτη) και επιμείνει στην κατασκευή πλατφόρμας FPU (Floating Production Unit) πάνω από το Αφροδίτη, η όλη προσπάθεια που καταβάλλεται τώρα θα οδηγηθεί σε ναυάγιο.
Φαίνεται ότι οι συνθήκες που επικρατούν δεν ευνοούν μια τόσο δαπανηρή μέθοδο, γιατί, πέραν του κόστους του αναγκαίου αγωγού που θα κατασκευαστεί από το κοίτασμα Αφροδίτη προς την Αίγυπτο, το έργο ανάπτυξης θα επιφορτισθεί και με το σημαντικό επιπρόσθετο κόστος για την κατασκευή και λειτουργία της πλατφόρμας FPU – κάτι που καθιστά το όλο εγχείρημα οικονομικά μη βιώσιμο.
Είναι άξιον απορίας γιατί η δική μας πλευρά επιμένει σε μια οικονομικά μη βιώσιμη λύση, προβάλλοντας ως επιχείρημα τη δικαιολογία ότι την πλατφόρμα FPU την είχε προτείνει αρχικά η εταιρεία Noble Energy, η οποία τελικά δεν προχώρησε στην υλοποίηση του έργου. Γιατί δεν μπόρεσε η Noble Energy να προχωρήσει στην υλοποίηση του έργου με πλατφόρμα FPU; Προφανώς επειδή η λύση αυτή κρίθηκε μη βιώσιμη.
Εάν και εφόσον προχωρήσει έστω και τώρα η αξιοποίηση του Αφροδίτη, που έχει καθυστερήσει για πέραν των δέκα χρόνων, σίγουρα θα ωφεληθεί η Κύπρος – κάτι που θα βοηθήσει σημαντικά το κράτος από όλες τις απόψεις. Και αυτό, νοουμένου ότι θα συνομολογηθεί μια συμφέρουσα συμφωνία με τις εμπλεκόμενες εταιρείες, με ορόσημα και ρήτρες, που να διασφαλίζει την ανάκτηση οφέλους για την Κύπρο εξ’ αρχής.
Πέραν τούτου, θα μπορεί να ζητηθεί από τις εμπλεκόμενες εταιρείες να περιληφθεί στη συμφωνία και ένας όρος για εξασφάλιση των πιο καλών και ανταγωνιστικών τιμών για το υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) που θα παίρνει η Κύπρος, μέσω μιας συμφωνίας με τις εταιρείες που διαχειρίζονται τα τερματικά της Αιγύπτου. Όπως έχει ήδη αναφερθεί, οι ανάγκες σε υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) που χρειάζεται η Κύπρος για την ηλεκτροπαραγωγή της είναι μικρές, δεν θα ξεπερνούν το 1 billion cubic meters τον χρόνο, γεγονός που πιθανώς θα διευκολύνει τη σύναψη μιας τέτοιας συμφωνίας.
Καταληκτικά, με τα δεδομένα και τις πραγματικότητες που υπάρχουν, η μόνη πιθανή εναλλακτική λύση για αξιοποίηση του κοιτάσματος Αφροδίτη είναι να προωθηθεί η επιλογή να διοχετεύεται το φυσικό αέριο από το κοίτασμα Αφροδίτη προς την Αίγυπτο και τα τερματικά υγροποίησης της Αιγύπτου.
Γ. ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ – ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ – ΕΙΣΗΓΗΣΗ
– Το φυσικό αέριο είναι ένα μεταβατικό καύσιμο, μέχρι το 2050 που θα εφαρμοστεί η πλήρης απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα και η υιοθέτηση της αποκλειστικής χρήσης της πράσινης ενέργειας.
– Έχει ήδη παρέλθει πέραν της μιας δεκαετίας από την ανακάλυψη του κοιτάσματος Αφροδίτη και δεν έχει καταστεί δυνατή η αξιοποίηση του.
Ενόψει των πιο πάνω, θα πρέπει άμεσα να παρθούν αποφάσεις και να δοθούν τα σωστά μηνύματα και σαφείς ενδείξεις προς τις εμπλεκόμενες εταιρείες που σκέφτονται σοβαρά και μπορούν τώρα να προχωρήσουν στην αξιοποίηση του κοιτάσματος Αφροδίτη, για το καλό και συμφέρον όλων. Τυχόν παλινδρομήσεις και περαιτέρω καθυστέρηση, θα έχουν πολύ αρνητικές επιπτώσεις για τον τόπο, γιατί πρέπει να αντιληφθούμε ότι δεν είμαστε ο ομφαλός της γης. Τα πράγματα όσον αφορά την ανάπτυξη/αξιοποίηση του κοιτάσματος Αφροδίτη έχουν φτάσει σε πολύ οριακό σημείο και δεν σηκώνει περαιτέρω καθυστέρηση ή και άλλες λανθασμένες ενέργειες και αποφάσεις από δικής μας πλευράς.
Οι εταιρείες κολοσσοί, που έχουν τη δυνατότητα και μπορούν να προχωρήσουν στην ανάπτυξη, θα λάβουν υπόψη τους όλα τα δεδομένα, καθώς επίσης και τη δική μας στάση, αλλά δεν θα μας περιμένουν για πάντα. Υπάρχει σοβαρή πιθανότητα και κίνδυνος οι μεγάλες εταιρείες – κολοσσοί να αποφασίσουν να αποχωρήσουν παντελώς από το κοίτασμα Αφροδίτη, λαμβάνοντας υπόψη ότι έχουν τεράστια έργα υπό ανάπτυξη και σε άλλα μέρη του κόσμου.
Αυτό το ενδεχόμενο ή πιθανότητα δεν θα πρέπει να αγνοηθεί ή να μη ληφθεί σοβαρά υπόψη. Είναι κάτι που πιθανώς θα μπορούσε να συμβεί, εάν η δική μας πλευρά δεν ανταποκριθεί με θετικότητα στις προτάσεις για ανάπτυξη του κοιτάσματος Αφροδίτη και συνεχίσει να δίδει την εντύπωση ότι στρέφεται προς άλλες σκέψεις και άλλους σχεδιασμούς.
Στο τέλος, όμως, τη ζημιά θα συνεχίσει να την επωμίζεται ο τόπος, όπως εξάλλου συμβαίνει εδώ και δέκα χρόνια, που η Κύπρος δεν έχει καρπωθεί τίποτε απολύτως από το κοίτασμα Αφροδίτη, τη στιγμή που τώρα διαφαίνεται ότι υπάρχουν οι κατάλληλες συνθήκες, συγκυρίες και πιθανότητες για την ανάπτυξη του.
Με βάση τα πρόσφατα δημοσιεύματα, εάν όντως η δική μας θέση είναι ότι δεν θα πρέπει να αποδεχθούμε την πρόταση των εμπλεκόμενων εταιρειών για ανάπτυξη/αξιοποίηση του κοιτάσματος Αφροδίτη ή θα αφήνει περιθώρια αμφισβήτησης και ασάφειας, ο κίνδυνος κατάρρευσης της σοβαρής αυτής προσπάθειας είναι ορατός. Και είναι αμφίβολο εάν θα υπάρξει άλλη ευκαιρία ή δυνατότητα για να εκμεταλλευτεί η Κύπρος την αξιοποίηση του κοιτάσματος Αφροδίτη.
Τo εύλογo ερώτημα που τίθεται και πρέπει να απαντηθεί είναι το εξής:
Γιατί πάνω από τα κοιτάσματα Λεβιάθαν, Ταμάρ και Ζορ δεν έχει επιλεγεί/ υιοθετηθεί η μέθοδος/λύση της κατασκευής πλατφόρμας FPU (Floating Production Unit) και γιατί η μέθοδος που έχει εφαρμοσθεί και λειτουργεί εδώ και αρκετά χρόνια επιτυχώς σε αυτά τα τρία σημαντικά κοιτάσματα δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή και στην περίπτωση του δικού μας κοιτάσματος;
Εκ των πραγμάτων, φαίνεται ότι η μόνη εναλλακτική λύση που απομένει για να καταστεί δυνατή η αξιοποίηση του κοιτάσματος Αφροδίτη, είναι να προωθηθεί η επιλογή να διοχετεύεται το φυσικό αέριο από το κοίτασμα Αφροδίτη προς την Αίγυπτο και τα τερματικά υγροποίησης της Αιγύπτου, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο και μέθοδο που έχει εφαρμοσθεί και λειτουργεί επιτυχώς από τα κοιτάσματα του Ισραήλ, Λεβιάθαν – Ταμάρ αλλά και το κοίτασμα Ζορ της Αιγύπτου.
Καταληκτικό
Τα πράγματα όσον αφορά την ανάπτυξη και αξιοποίηση του κοιτάσματος Αφροδίτη έχουν φτάσει σε ένα πολύ οριακό και κρίσιμο σημείο. Συνεπώς, θα πρέπει να παρθούν τώρα τολμηρές τεχνοκρατικές αλλά και πολιτικές αποφάσεις, για να μην βρεθούμε μπροστά σε πολύ δυσάρεστες αλλά και καταστροφικές – ζημιογόνες καταστάσεις για τον τόπο. Εάν δεν αξιοποιηθεί τώρα η ευκαιρία και συγκυρία που έχει παρουσιαστεί, είναι σοβαρό το ενδεχόμενο το φυσικό αέριο του κοιτάσματος Αφροδίτη να παραμείνει εσαεί στον βυθό.
* Πρώην Διευθυντής Διαχειριστή Συστήματος Μεταφοράς Κύπρου (ΔΣΜΚ)
