Θέμα ύψιστης προτεραιότητας για την Κυπριακή Δημοκρατία θεωρείται η υλοποίηση των αποχετευτικών έργων στο πλαίσιο εναρμόνισης με το ευρωπαϊκό κεκτημένο για την οδηγία 91/271/EOK για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων.
Η Κύπρος θα έπρεπε να καλύψει τις υποχρεώσεις της μέχρι τον Δεκέμβριο του 2012. Το τελευταίο σχέδιο δράσης φέρνει την ολοκλήρωση των έργων για κάλυψη των υποχρεώσεων το 2030. Το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων (ΤΑΥ) κατάρτισε πρόγραμμα εφαρμογής για 57 οικισμούς με ισοδύναμο πληθυσμό άνω των 2.000, βάσει του οποίου θα έπρεπε μέχρι το 2012 να εξυπηρετούνται από κεντρικό αποχετευτικό σύστημα. Λόγω του μεγάλου αριθμού των οικισμών, το κράτος με υπουργικές αποφάσεις ανέθεσε στα αστικά συμβούλια αποχετεύσεων (ΑΣΑ) την υλοποίηση των αποχετευτικών συστημάτων στις περιαστικές κοινότητες, ενώ το ΤΑΥ θα αναλάμβανε την υλοποίηση των έργων σε αγροτικές κοινότητες.
Έχει εγκριθεί νέα πολιτική για την κρατική χορηγία σε πέντε δήμους (Αραδίππου, Λιβάδια, Ύψωνας, Δάλι και Πόλη Χρυσοχούς) που αδυνατούσαν να εκτελέσουν τα έργα και είναι μη συμμορφούμενοι όσον αφορά στην Οδηγία 91/271/ΕΟΚ. Η νέα υπουργική απόφαση αφορά στην επιβολή ενιαίων/ ομοιόμορφων τελών ύψους 0,7 τοις χιλίοις (‰) επί της τελευταίας εκτιμημένης αξίας ακινήτων στις πέντε δημαρχούμενες περιοχές για 25 έτη. Η κρατική συνεισφορά θα καλύψει το «έλλειμμα χρηματοδότησης» που προκύπτει. Έχει διαπιστωθεί ότι χωρίς να υπάρξει κρατική συνεισφορά δεν είναι βιώσιμα τα εν λόγω έργα.
Η κρατική συνεισφορά που θα καλύψει τυχόν έλλειμμα χρηματοδότησης προς τους πέντε δήμους υπολογίζεται στα €71,32 εκατομμύρια, ενώ, ταυτόχρονα, η απαιτούμενη χρηματοροή που θα πρέπει να εξασφαλιστεί κατά την εκτέλεση των έργων (συμπεριλαμβανομένης της κρατικής συνεισφοράς) ανέρχεται στα €189,15 εκατ.
Έχουν παρατηρηθεί σημαντικές καθυστερήσεις στην υλοποίηση των έργων με αποτέλεσμα να υπάρξει καταδικαστική απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι όποιες καθυστερήσεις έχουν παρατηρηθεί, κατά καιρούς, οφείλονται κατά το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων, τόσο στις διαδικασίες που προκύπτουν από τον περί των Διαδικασιών Προσφυγής στον Τομέα της Σύναψης των Δημοσίων Συμβάσεων Νόμο του 2010, όσο και στις περικοπές που έγιναν την περίοδο της οικονομικής κρίσης στον κρατικό προϋπολογισμό που αφορούσαν πιστώσεις για την υλοποίηση των συγκεκριμένων έργων, αλλά και κυρίως στην οικονομική στενότητα κάποιων δήμων που έχουν την ευθύνη για την υλοποίηση και χρηματοδότηση των έργων εντός της δημαρχούμενης τους περιοχής, σύμφωνα με την ισχύουσα πολιτική. Περαιτέρω καθυστέρηση έχει παρατηρηθεί σε έργα που βρίσκονται υπό εξέλιξη λόγω χρονοβόρων διαδικασιών για την έκδοση περιβαλλοντικών γνωματεύσεων, των πολεοδομικών αδειών και αδειών οικοδομής στα έργα κατασκευής των Σταθμών Επεξεργασίας Λυμάτων και των αντλιοστασίων. Ένας βασικός λόγος καθυστερήσεων είναι, επίσης, η έλλειψη προσωπικού στην αρμόδια Υπηρεσία Αποχετεύσεων και Ανακύκλωσης.
Το ΤΑΥ αναδεικνύει και την ευθύνη των Τοπικών Αρχών στο θέμα, επισημαίνοντας ότι κατά καιρούς έχουν προβάλει διάφορες ενστάσεις ως προς τις τεχνικές λύσεις που προτείνονται από το καθ’ ύλην αρμόδιο Τμήμα, είτε για τη χωροθέτηση των αντλιοστασίων ή/ και των Σταθμών Επεξεργασίας Λυμάτων, προκαλώντας περαιτέρω καθυστερήσεις στην εξέλιξη των έργων.
Μέχρι σήμερα υπήρχε συμμόρφωση της Κύπρου για τους 31 εκ των 57 οικισμών του προγράμματος εφαρμογής. Τον περασμένο Απρίλιο η Κομισιόν έστειλε προειδοποιητική επιστολή, επισημαίνοντας την αδυναμία υλοποίηση αποχετευτικών έργων σε 29 οικισμούς.
Σύμφωνα με το ΤΑΥ, για να υπάρξει συμμόρφωση πρέπει να υλοποιηθούν τα 16 εναπομείναντα έργα:
>> Περβόλια, Δρομολαξιά, Κίτι, Μενεού: Το έργο θα εκτελεστεί από το Συμβούλιο Αποχετεύσεων Λάρνακας.
>> Αραδίππου, Βορόκλινη, Λιβάδια, Πύλα: Το έργο θα εκτελεστεί από το Συμβούλιο Αποχετεύσεων Λάρνακας.
>> Ιδάλιο, Πέρα Χωρίου – Νήσου, Λύμπια: Το έργο θα εκτελεστεί από το Συμβούλιο Αποχετεύσεων Λευκωσίας.
>> Ύψωνας, Κολόσσι, Τραχώνι, Επισκοπή: Το έργο θα εκτελεστεί από το Συμβούλιο Αποχετεύσεων Λεμεσού – Αμαθούντας.
>> Πόλη Χρυσοχούς: Το έργο θα εκτελεστεί από το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων.
Στην Κομισιόν τα έργα έχουν δηλωθεί ότι θα ολοκληρωθούν μέχρι το 2030 μετά από υπουργικές αποφάσεις.
Σημειώνεται ότι για τους 29 οικισμούς που υπολείπονται για συμμόρφωση με την Οδηγία 91/271/ΕΟΚ, το υπόλοιπο της κρατικής συνεισφοράς που απαιτείται ανέρχεται στα €300 εκατομμύρια έως το 2030, ενώ συνολική δαπάνη όλων των υπολειπόμενων έργων ανέρχεται στα €500 εκατ.
Το αποχετευτικό Σύστημα Συμπλέγματος Σολέας (φάση Β΄) συγχρηματοδοτείται από το Ταμείο Συνοχής της ΕΕ στο πλαίσιο της προγραμματικής περιόδου 2014-2020 και πρέπει να ολοκληρωθεί το 2023. Διαφαίνεται ότι δεν θα μπορέσει να ολοκληρωθεί εντός του χρονικού πλαισίου της συγχρηματοδότησης εξαιτίας καθυστερήσεων. Επομένως, το έργο θα πρέπει να ολοκληρωθεί με εθνικούς πόρους μέχρι και το 2025, ώστε να μην απωλεσθεί η συγχρηματοδότηση ολόκληρου του αποχετευτικού έργου του συμπλέγματος Σολέας. Το έργο περιλαμβάνει τις εξής κατασκευαστικές δημόσιες συμβάσεις που βρίσκονται υπό εξέλιξη. Συμβάσεις ΤΑΥ 12/2017 (κατασκευή σταθμού επεξεργασίας λυμάτων €7,5 εκατ.), ΤΑΥ 13/2018 (αποχετευτικό δίκτυο Ευρύχου, Φλάσου, Λινού €3,7 εκατ.) και ΤΑΥ 21/2019 (αποχετευτικό δίκτυο Τεμβριά και Κοράκου €1,6 εκατ.), καθώς και άλλες υλοποιημένες συμβάσεις, έξοδα υλοποίησης (ηλεκτροδότηση/ υδροδότηση, δημοσιότητα) και μισθούς για την επίβλεψη κατασκευής (αυτεπιστασία) με το ολικό κόστος έργου να φθάνει τα €18 εκατ.
Σε σχέση με το αποχετευτικό σύστημα Συμπλέγματος Κοκκινοχωρίων (Δερύνειας, Σωτήρας, Ξυλοφάγου, Λιοπετρίου, Αυγόρου, Φρενάρους, Ορμήδειας, Ξυλοτύμπου και Άχνας) διαφαίνεται ότι δεν θα μπορέσει να ολοκληρωθεί εντός του χρονικού πλαισίου της συγχρηματοδότησης εξαιτίας καθυστερήσεων. Το έργο περιλαμβάνει μια κατασκευαστική δημόσια σύμβαση (ΤΑΥ 10/2013), με το κόστος του έργου να φθάνει τα €33 εκατ.
Σε τροχιά υλοποίησης έργα σε Λάρνακα
Στα €92 εκατ. θα ανέλθει το κατασκευαστικό δίκτυο συλλογής για το αποχετευτικό έργο Κίτι, Περβόλια, Δρομολαξιά και Μενεού. Για το έργο τρέχουν τέσσερις συμβάσεις ύψους περίπου €70 εκατ. Ως νέα ημερομηνία ολοκλήρωσης των κατασκευαστικών εργασιών καθορίστηκε η 30/4/2027, η οποία αντιστοιχεί στην ημερομηνία ολοκλήρωσης της κατασκευής των αντλιοστασίων, προκειμένου να διασφαλιστεί η σύνδεσή τους με τα δίκτυα συλλογής και η μεταφορά των λυμάτων των οικισμών στον σταθμό επεξεργασίας στη Λάρνακα.
Σε σχέση με τα αποχετευτικό σύστημα Αραδίππου, Πύλας, Βορόκληνης και Λιβαδιών, τα έργα για Σταθμό Επεξεργασίας Λυμάτων και το δίκτυο συλλογής αναμένει το κόστος να ανέλθει στα €118 εκατ. Για τα αποχετευτικά έργα σε Δάλι, Πέρα Χωρίο Νήσου και Λύμπια, το κόστος θα φθάσει τα €40 εκατ. Στα €116 εκατ. εκτιμάται ότι θα ανέλθει ο κόστος για τα αποχετευτικά έργα σε Ύψωνα, Κολόσσι, Επισκοπή και Τραχώνι.
Τα έργα για το αποχετευτικό στον Δήμο Πόλης Χρυσοχούς έχουν προϋπολογισμένο κόστος €24 εκατ.. Το έργο έχει εισέλθει σε τροχιά υλοποίησης με ημερομηνία ολοκλήρωσης της κατασκευής την 1/11/2027 και το χρονοδιάγραμμα θα τηρηθεί αυστηρά για αποφυγή της οποιασδήποτε παρέκκλισης και πρόσθετης καθυστέρησης. Στα έργα που υπολείπονται για συμμόρφωση περιλαμβάνεται το αποχετευτικό έργο δυτικής Λεμεσού στα Πάνω Πολεμίδια με συνολικό κόστος €44 εκατ. και τα αποχετευτικά έργα Παρεκκλησιάς και Πύργου €18 εκατ.
ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ
Πληρώνουν τα… κορόιδα
Η 31η Δεκεμβρίου 2012 ήταν η καταλυτική ημερομηνία προκειμένου η Κυπριακή Δημοκρατία να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της σε σχέση με την κοινοτική οδηγία για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων σε οικισμούς με πληθυσμό άνω των 2.000 κατοίκων. Η Κύπρος εν γνώσει της παρανόμησε ευελπιστώντας ότι θα πετύχει την ολοκλήρωση των έργων προτού επιβληθούν κυρώσεις. Ακολούθησε καταδικαστική απόφαση στη μη συμμόρφωση της Κύπρου από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης τον Μάρτιο του 2020. Δηλαδή, μετά από οκτώ χρόνια. Τρία χρόνια μετά, τον Απρίλιο του 2023, η Κομισιόν απέστειλε νέα επιστολή γιατί η Κύπρος δεν έλαβε τα απαραίτητα μέτρα. Οι όποιες δικαιολογίες επικαλέστηκε η Κύπρος δεν έπεισαν την Κομισιόν. Και δεν ξέρουμε αν νοιάζονται για τα πρόστιμα που επιβάλλονται. Έτσι και αλλιώς πληρώνουν τα… κορόιδα (φορολογούμενοι πολίτες).
