Η μακροπρόθεσμη πρόβλεψη της ζήτησης ηλεκτρικής ισχύος αποτελεί κρίσιμη δραστηριότητα ζωτικής σημασίας για τη διασφάλιση επάρκειας στην παραγωγή ηλεκτρισμού και την ορθολογιστική ανάπτυξη του Συστήματος Μεταφοράς.
Αυτό σημαίνει ότι η ανεπαρκής μακροπρόθεσμη πρόβλεψη της ζήτησης μέγιστης ηλεκτρικής ισχύος μπορεί να οδηγήσει σε ανεπάρκεια ή υπερεπάρκεια στην παραγωγή ηλεκτρισμού και σε ανάπτυξη δικτύου που να μην καλύπτει ή να υπερκαλύπτει τις πραγματικές του ανάγκες.
Για σκοπούς ανάλυσης της πορείας της μακροπρόθεσμης πρόβλεψης της ζήτησης μέγιστης ηλεκτρικής ισχύος, κρίνεται σκόπιμο να παρουσιαστεί το ιστορικό των διακυμάνσεων της πραγματικής ζήτησης μέγιστης ηλεκτρικής ισχύος τα τελευταία πέντε χρόνια και στη συνέχεια να επιχειρηθεί σύγκριση με την αντίστοιχη προβλεπόμενη ζήτηση για την εξαγωγή συμπερασμάτων και εισηγήσεων.
Διακύμανση ετήσιας ζήτησης μέγιστης ηλεκτρικής ισχύος
Σύμφωνα με δεδομένα από την ιστοσελίδα του ΔΣΜΚ (Διαχειριστής Συστήματος Μεταφοράς Κύπρου), από το 2019 μέχρι το 2023 η ζήτηση μέγιστης ηλεκτρικής ισχύος στο Ηλεκτρικό Σύστημα της Κύπρου παρουσίασε στοιχεία σχετικής σταθεροποίησης και κυμάνθηκε κατά μέσο όρο γύρω στα 1160 ΜW (Γράφημα 1).
Σημειώνεται σχετικά ότι οι διαφορές που παρατηρούνται στη διακύμανση της ετήσιας ζήτησης μέγιστης ηλεκτρικής ισχύος οφείλονται κατά κύριο λόγο στη διάρκεια και την ένταση του καύσωνα κατά την καλοκαιρινή περίοδο. Σε συνάρτηση αναφέρεται ότι κατά τη διάρκεια της καλοκαιρινής περιόδου 2023, με παρατεταμένο καύσωνα τριών βδομάδων και πολύ ψηλές θερμοκρασίες (ακραίες καιρικές συνθήκες/σύμφωνα με NASA ο πιο θερμός Ιούλιος όλων των εποχών), η ζήτηση μέγιστης ηλεκτρικής ισχύος για το Ηλεκτρικό Σύστημα της Κύπρου κατέγραψε τιμές πέραν του μέσου όρου και ανήλθε στα 1243 MW.
Σύγκριση πραγματικής και προβλεπόμενης ζήτησης μέγιστης ισχύος
Αφού έχουμε αναλύσει τη διακύμανση της πραγματικής ζήτησης μέγιστης ισχύος για τα τελευταία πέντε χρόνια, θα προβούμε σε σύγκριση με την προβλεπόμενη ετήσια ζήτηση μέγιστης ισχύος, όπως βρίσκεται δημοσιευμένη στην ιστοσελίδα της ΡΑΕΚ και του ΔΣΜΚ.
Στο Γράφημα 2 παρουσιάζεται η σύγκριση της πραγματικής και της προβλεπόμενης μέγιστης ισχύος (για ακραίες καιρικές συνθήκες) τα τελευταία πέντε χρόνια, μαζί με την αντίστοιχη απόκλιση.
Η σύγκριση με την προβλεπόμενη ζήτηση για ακραίες καιρικές συνθήκες αποτελεί συνειδητή επιλογή, καθότι η προβλεπόμενη ζήτηση για ακραίες καιρικές συνθήκες διασφαλίζει επάρκεια στην παραγωγή ηλεκτρισμού, ακόμα και στην περίπτωση του χειρότερου σεναρίου που αφορά τη μέγιστη προβλεπόμενη ζήτηση ηλεκτρικής ισχύος.
Παρατηρείται ότι η μεγαλύτερη απόκλιση σημειώθηκε τα έτη 2022 και 2023 με 18,9% και 9,4% αντίστοιχα, ενώ για το 2021 αξίζει να σημειωθεί ότι υπήρξε αρνητική απόκλιση (δηλαδή η πραγματική ήταν μεγαλύτερη της προβλεπόμενης μέγιστης ισχύος, ενώ συνήθως πρέπει να συμβαίνει το αντίθετο) της τάξης του -8%.
Σημείωση: Η προβλεπόμενη μέγιστη ισχύς (ακραίες καιρικές συνθήκες) για το 2019 αφορά τη μακροπρόθεσμη πρόβλεψη 2019-2028, για το 2020 την πρόβλεψη 2020-2029, για το 2021 την πρόβλεψη 2021-2030, για το 2022 την πρόβλεψη 2022-2030 και για το 2023 την πρόβλεψη 2023-2032.
Σύγκριση μακροπρόθεσμης πρόβλεψης 2023-2032 και 2022-2030
Σε σχέση με τη μακροπρόθεσμη πρόβλεψη ζήτησης μέγιστης ισχύος 2023-2032 επισημαίνεται ότι ο ΔΣΜΚ έχει προβεί σε σημαντικές τροποποιήσεις σε σύγκριση με την προηγούμενη μακροπρόθεσμη πρόβλεψη 2022-2030. Όπως φαίνεται στο Γράφημα 3, η διαφορά των δύο μακροπρόθεσμων προβλέψεων (ακραίες καιρικές συνθήκες) ανέρχεται στα 25 MW για το 2023 και αυξάνει κλιμακωτά και το 2030 παρουσιάζεται σημαντική διαφορά της τάξης των 305 MW.
Παρενέργειες από τις αποκλίσεις
Στην εισαγωγή αυτού του άρθρου έχουμε επισημάνει ότι η μακροπρόθεσμη πρόβλεψη της ζήτησης ηλεκτρισμού είναι ζωτικής σημασίας, καθότι καθορίζει τα κρίσιμα θέματα της επάρκειας στην παραγωγή ηλεκτρισμού και της ανάπτυξης του Συστήματος Μεταφοράς.
Επάρκεια ηλεκτρισμού
Σύμφωνα με την Απόφαση της ΡΑΕΚ 144/2017/Μεθοδολογία Υπολογισμού για Περιθώριο Εφεδρείας Εγκατεστημένης Ισχύος, η ΡΑΕΚ, που έχει την ευθύνη για τη μακροπρόθεσμη επάρκεια, οφείλει να διασφαλίζει ότι το περιθώριο εφεδρείας εγκατεστημένης ισχύος κυμαίνεται σε ποσοστό μεταξύ 20-40%.
Το περιθώριο εφεδρείας εγκατεστημένης ισχύος ορίζεται ως ο λόγος της διαφοράς της διαθέσιμης εγκατεστημένης ισχύος και της ετήσιας μέγιστης ζήτησης ηλεκτρικής ισχύος έναντι της μέγιστης ετήσιας ζήτησης ηλεκτρικής ισχύος.
Είναι προφανές από τον ορισμό του περιθωρίου εφεδρείας ότι, στην περίπτωση που η απόκλιση της πραγματικής από την προβλεπόμενη ετήσια μέγιστη ζήτηση ισχύος είναι σημαντική, ενδεχομένως να προκληθεί αχρείαστο κόστος από την προληπτική λήψη μέτρων για κάλυψη της προβλεπόμενης, αλλά όχι πραγματικής, ανεπάρκειας στην παραγωγή ηλεκτρισμού.
Για να γίνει πλήρως αντιληπτό τι εννοείται στην προηγούμενη παράγραφο, θα επιχειρήσουμε να αξιολογήσουμε τη μακροπρόθεσμη επάρκεια για το 2024, με βάση τη μακροπρόθεσμη πρόβλεψη μέγιστης ισχύος, όπως είναι δημοσιευμένη στο Παράρτημα 1 του εγκριμένου Δεκαετούς Προγράμματος Ανάπτυξης Συστήματος Μεταφοράς.
Λαμβάνοντας υπόψη το χειρότερο σενάριο για ακραίες καιρικές συνθήκες, η μέγιστη ετήσια ζήτηση ισχύος για το 2024, σύμφωνα με τη μακροπρόθεσμη πρόβλεψη του ΔΣΜΚ 2023-2032, θα είναι της τάξης των 1430 MW.
Εάν υποθέσουμε ότι η διαθέσιμη συμβατική παραγωγή (χωρίς να λαμβάνονται υπόψη τυχόν βλάβες) θα κυμαίνεται γύρω στα 1370 MW, η εγγυημένη παραγωγή από ΦΒ γύρω στα 300 MW και από βιομάζα 4 MW, τότε το περιθώριο εφεδρείας υπολογίζεται στο 17%, δηλαδή, σύμφωνα με την πρόβλεψη του ΔΣΜΚ, θα προκληθεί οριακή ανεπάρκεια στην παραγωγή με ποσοστό κάτω από το 20-40%, που καθορίζεται από την Απόφαση της ΡΑΕΚ.
Για την αντιμετώπιση της προβλεπόμενης οριακής ανεπάρκειας στην παραγωγή, με βάση το πιο πάνω σενάριο, η ΡΑΕΚ και ο ΔΣΜΚ είναι υποχρεωμένοι να λάβουν όλα τα ενδεικνυόμενα μέτρα για τη διασφάλιση του ασφαλούς εφοδιασμού του Κύπριου καταναλωτή με ηλεκτρική ενέργεια.
Επισημαίνεται σχετικά ότι στην περίπτωση που η μέγιστη ζήτηση για το 2024 δεν ανέλθει στο 1430 MW, όπως προβλέπεται από τον ΔΣΜΚ στην πρόβλεψη μέγιστης ισχύος 2023-2032 και κυμανθεί γύρω στα 1300 MW, δηλαδή περίπου 50 MW περισσότερα από το 2023, τότε θα υπάρξει ικανοποιητική επάρκεια στην παραγωγή ηλεκτρισμού.
Ενδεχόμενο αχρείαστης ανάπτυξης του Συστήματος Μεταφοράς
Για την εκπόνηση του Δεκαετούς Προγράμματος Ανάπτυξης Συστήματος Μεταφοράς, ο ΔΣΜΚ λαμβάνει υπόψη το χειρότερο σενάριο λειτουργίας του Συστήματος Μεταφοράς, που προϋποθέτει συγκέντρωση σχεδόν ολόκληρης της συμβατικής παραγωγής στην περιοχή του Ηλεκτροπαραγωγού Σταθμού (ΗΣ) Βασιλικού και μέγιστη ετήσια ηλεκτρική ισχύ για ακραίες καιρικές συνθήκες.
Σημειώνεται ότι η εφαρμογή του χειρότερου σεναρίου σε σχέση με τη συγκέντρωση σχεδόν ολόκληρης της συμβατικής παραγωγής στον ΗΣ Βασιλικού είναι απότοκο της απουσίας μακροπρόθεσμου Αναπτυξιακού Προγράμματος Παραγωγής.
Εάν υπήρχε, προφανώς θα περιλάμβανε την εγκατάσταση νέων συμβατικών μονάδων στον ΗΣ Δεκέλειας και συστήματος κεντρικής αποθήκευσης (εξαγγελίες Υπουργείου Ενέργειας) και ο ΔΣΜΚ θα μπορούσε να τα χρησιμοποιήσει ως δεδομένα για την εκπόνηση της τεχνοοικονομικής μελέτης σε σχέση με το Δεκαετές Πρόγραμμα Ανάπτυξης Συστήματος Μεταφοράς.
Η απουσία λοιπόν ενός μακροπρόθεσμου Αναπτυξιακού Προγράμματος Παραγωγής δεν επιτρέπει τη χρήση όλων των δεδομένων παραγωγής (εγκατάσταση νέων συμβατικών μονάδων στον ΗΣ Δεκέλειας και συστήματος κεντρικής αποθήκευσης) και έχει ως αποτέλεσμα την ανάγκη για σημαντική και κοστοβόρα, αλλά ενδεχομένως αχρείαστη, ενίσχυση κεντρικών υποσταθμών και γραμμών μεταφοράς που συνορεύουν με τον ΗΣ Βασιλικού, ώστε να είναι δυνατή η ασφαλής μεταφορά ολόκληρης της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας από την περιοχή του ΗΣ Βασιλικού στο υπόλοιπο Ηλεκτρικό Σύστημα.
Το θέμα της ενδεχόμενης αχρείαστης ενίσχυσης του Συστήματος Μεταφοράς, γίνεται ακόμα πιο κρίσιμο, εάν ληφθεί επίσης υπόψη και ενδεχόμενη σημαντική απόκλιση της μακροπρόθεσμα προβλεπόμενης από την πραγματική ζήτηση.
Πόση ηλεκτρική ενέργεια θα καίμε το 2030;
Λαμβάνοντας υπόψη τις αποκλίσεις του 18,9% και του 9,4% της πραγματικής από την προβλεπόμενη ζήτηση μέγιστης ισχύος για τα έτη 2022 και 2023 κάτω από ακραίες καιρικές συνθήκες (παρατεταμένος καύσωνας βδομάδων με πολύ ψηλές θερμοκρασίες), καθώς και τη διακύμανση της ετήσιας μέγιστης ισχύος τα τελευταία πέντε χρόνια, με στοιχεία σχετικής σταθεροποίησης, τίθεται για προβληματισμό κατά πόσο η ετήσια ζήτηση μέγιστης ισχύος μέχρι το 2030 θα ανέλθει, κάτω από ακραίες καιρικές συνθήκες, στα 1800 MW με τον ρυθμό της πρόβλεψης ζήτησης μέγιστης ισχύος 2023-2032 του ΔΣΜΚ ή θα κυμανθεί στα χαμηλότερα επίπεδα της προηγούμενης του πρόβλεψης 2022-2030 (1495 MW για το 2030).
Η ανάγκη για τον προβληματισμό αυτό ενισχύεται και από επιχειρήματα που αφορούν τη μικρή πληθυσμιακή αύξηση μέχρι το 2030, την αύξηση της τιμής της ηλεκτρικής ενέργειας, την ανάγκη για εξοικονόμηση ενέργειας, την απόκτηση ενεργειακής συνείδησης, την τάση για κατασκευή μικρότερων κατοικιών με καλύτερη θερμομόνωση και τη χρήση αποδοτικότερων ηλεκτρικών συσκευών.
Εν κατακλείδι, επαναλαμβάνεται ακόμα μια φορά η τεράστια σημασία της μακροπρόθεσμης πρόβλεψης μέγιστης ηλεκτρικής ισχύος για τη διασφάλιση επάρκειας στην παραγωγή ηλεκτρισμού και την ορθολογιστική ανάπτυξη του Συστήματος Μεταφοράς.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η περίπτωση του σεναρίου για τη μακροπρόθεσμη επάρκεια στην παραγωγή ηλεκτρισμού το 2024, όπου, λόγω της οριακής κατάστασης για την ασφαλή κάλυψη της ζήτησης, η προβλεπόμενη τιμή για τη μέγιστη ηλεκτρική ισχύ καθορίζει την επάρκεια ή την ανεπάρκεια στην παραγωγή ηλεκτρισμού.
Συμπεράσματα της ανάλυσης
Λαμβάνοντας υπόψη τα όσα αναφέρονται στο πιο πάνω κείμενο και αφορούν τη διακύμανση της πραγματικής ζήτησης μέγιστης ηλεκτρικής ισχύος, καθώς και τη σύγκριση της πραγματικής και της προβλεπόμενης ζήτησης μέγιστης ηλεκτρικής ισχύος για τα τελευταία πέντε χρόνια, επισημαίνονται τα ακόλουθα:
⦁ H διακύμανση της πραγματικής ζήτησης μέγιστης ηλεκτρικής ισχύος για τα τελευταία πέντε χρόνια παρουσιάζει στοιχεία σχετικής σταθεροποίησης και κυμαίνεται κατά μέσο όρο γύρω στα 1160 ΜW. Σημειώνεται σχετικά ότι οι διαφορές που παρατηρούνται στη ζήτηση μέγιστης ηλεκτρικής ισχύος για αυτά τα χρόνια οφείλονται κατά κύριο λόγο στη διάρκεια και την ένταση του καύσωνα κατά την καλοκαιρινή περίοδο.
⦁ Η μεγαλύτερη απόκλιση μεταξύ της πραγματικής και της προβλεπόμενης (για ακραίες καιρικές συνθήκες) ζήτησης ηλεκτρικής ισχύος των τελευταίων πέντε χρόνων έχει σημειωθεί για τα έτη 2022 και 2023 με ποσοστό της τάξης του 18,9% και 9,4% αντίστοιχα.
⦁ Σύμφωνα με την πρόσφατη πρόβλεψη 2023-2032, ο ΔΣΜΚ έχει αναθεωρήσει την προηγούμενη πρόβλεψη 2022-2030, αυξάνοντας σημαντικά την προβλεπόμενη τιμή για το 2030 από 1495 στα 1800 MW, δηλαδή 305 MW περισσότερα.
Ηλεκτρολόγος Μηχανικός με πολυετή πείρα στη λειτουργία του ηλεκτρικού συστήματος
