Το φθινόπωρο του 1772, ένας άνδρας με το όνομα Τζόζεφ Πρίστλεϊ, που αργότερα θα γινόταν ο εφευρέτης των ανθρακούχων ποτών, πάλευε με μια σημαντική απόφαση για την καριέρα του, και ο τρόπος που χειρίστηκε αυτή την απόφαση είναι αξιοσημείωτος.

Ο Πρίστλεϊ, ήταν ένας άνθρωπος με πολλά χόμπι, τα οποία οδήγησαν σε ιστορικά επιτεύγματα και κάπου 150 δημοσιεύματα που κυμαίνονται από την ιστορία του ηλεκτρισμού μέχρι την αγγλική γραμματική.

Ως υπέρμαχος της θρησκευτικής ανεκτικότητας βοήθησε στην ίδρυση της Ενωτικής Εκκλησίας στην Αγγλία. Ως φιλόσοφος, έγραψε έργα που αναφέρθηκαν ως σημαντικές επιρροές από τον Τζον Στιούαρτ Μιλ και τον Τζέρεμι Μπένθαμ.

Ως καταξιωμένος επιστήμονας, πιστώνεται με την ανακάλυψη δέκα αερίων, συμπεριλαμβανομένου του πιο σημαντικού από όλα: του οξυγόνου.

Και για τους λάτρες των ανθρακούχων ποτών, μπορείτε να ευχαριστείτε τον Πρίστλεϊ για την κόκα-κόλα αφού ο ίδιος εφηύρε τα ανθρακούχα ποτά.

Εν ολίγοις, ο Πρίστλεϊ, ήταν ένας λαμπρός άνθρωπος με εκπληκτική ποικιλία ταλέντων: θεολόγος, χημικός, εκπαιδευτικός, πολιτικός θεωρητικός.

Η καριέρα του μοιάζει σαν μια εκδοχή του Φόρεστ Γκαμπ του 18ου αιώνα, αν ο Γκαμπ ήταν ιδιοφυΐα. Δεν του έλειπαν λοιπόν οι επιλογές καριέρας.

Αλλά το φθινόπωρο του 1772, είχε ένα πολύ πιο πεζό πρόβλημα να λύσει: τα χρήματα. Ο Πρίστλεϊ, όπως κάθε πατέρας, ανησυχούσε για την οικονομική ασφάλεια της οικογένειάς του καθώς αυτή μεγάλωνε.

Ο μισθός του ως ιερέας (100 λίρες το χρόνο) δεν ήταν αρκετός για να αποταμιεύσει για τα παιδιά του, τα οποία αριθμούσαν οκτώ.

Έτσι, άρχισε να αναζητά άλλες επιλογές και μερικοί συνάδελφοί του τον έφεραν σε επαφή με τον λόρδο Σέλμπουρν, έναν λάτρη των επιστημών.

Ο Σέλμπουρν είχε χάσει την γυναίκα του κι έψαχνε για διανοούμενους ως συντροφιά και βοήθεια στην εκπαίδευση των παιδιών του. Προσέφερε στον Πρίστλεϊ δουλειά ως δάσκαλος και σύμβουλος.

Για 250 λίρες το χρόνο, ο Πρίστλεϊ θα επέβλεπε την εκπαίδευση των παιδιών του του λόρδου και θα τον συμβούλευε σε πολιτικά και κυβερνητικά θέματα.

Ο Πρίστλεϊ εντυπωσιάστηκε από την χρηματική προσφορά αλλά ήταν επιφυλακτικός.

Αναζητώντας συμβουλές, έγραψε σε διάφορους συναδέλφους που εκτιμούσε, συμπεριλαμβανομένου ενός σοφού και πολυμήχανου ανθρώπου που είχε γνωρίσει κατά τη συγγραφή της ιστορίας του ηλεκτρισμού: τον Μπέντζαμιν Φράνκλιν.

Ο Φράνκλιν απάντησε προτείνοντας στον Πρίστλεϊ να χρησιμοποιήσει τη διαδικασία των pros and cons (την οποία είχε εφεύρει ο ίδιος) για να καθοδηγήσει την απόφασή του.

Χάρη στο αρχείο που παρέχουν οι επιστολές του Πρίστλεϊ προς τους φίλους του, μπορούμε να φανταστούμε πώς ο Πρίστλεϊ θα σκεφτόταν αν ακολουθούσε την διαδικασία pros and cons.

Από τη μία, το μεγάλο πλεονέκτημα (pros): καλά χρήματα. Και από την άλλη τέσσερα κύρια μειονεκτήματα (cons): Πρώτον, η δουλειά απαιτούσε να μετακομίσει στο Λονδίνο, κάτι που δεν ήθελε, καθώς  περιέγραφε τον εαυτό του ως “τόσο ευτυχισμένο στην πατρίδα του” και δεν ήθελε να αποχωριστεί την οικογένειά του.

Ανησυχούσε, επίσης, για τη σχέση του με τον Σέλμπουρν. Θα αισθανόταν σαν υπηρέτης; Ακόμα κι αν ξεκινούσε καλά, τι θα συνέβαινε αν ο λόρδος τον βαρεθεί και τον διώξει;

Τέλος, ο Πρίστλεϊ ανησυχούσε ότι η δουλειά αυτή θα του έτρωγε όλο του τον χρόνο και θα κατέληγε να περνάει τις μέρες του διδάσκοντας πολλαπλασιασμό σε παιδιά αντί να ανοίγει νέα πνευματικά μονοπάτια στη θρησκεία και την επιστήμη.

Έτσι λοιπόν, από τη σκοπιά των pros and cons, δεν μοιάζει καλή απόφαση η αποδοχή της πρότασης: υπάρχει ένα μεγάλο υπέρ (χρήματα) έναντι τεσσάρων σοβαρών μειονεκτημάτων.

Αλλά ο Πρίστλεϊ, αντί να ακολουθήσει κατά γράμμα τις συμβουλές του Φράνκλιν, βρήκε τρόπους να παρακάμψει τα τέσσερα αυτά θέματα που τον προβλημάτιζαν ακολουθώντας την δική του διαδικασία.

Mεγάλωσε τα πλαίσια

Καταρχάς, απέρριψε το στενό πλαίσιο του προβλήματος: «Να δεχτώ ή όχι αυτή την προσφορά;»

Αντ’ αυτού, άρχισε να σκέφτεται νέες, καλύτερες επιλογές. Τόλμησε να διαπραγματευτεί μια καλύτερη συμφωνία με τον λόρδο, σε μια εποχή που οι άνθρωποι σπάνια αμφισβητούσαν τους αριστοκράτες.

Κατάφερε να εξασφαλίσει ότι ένας δάσκαλος, αντί για τον ίδιο, θα αναλάμβανε την εκπαίδευση των παιδιών του λόρδου υπό την επίβλεψή του, και κανόνισε να να περνάει τον περισσότερο χρόνο του στην εξοχή με την οικογένειά του, κάνοντας ταξίδια στο Λονδίνο μόνο όταν ο Σέλμπουρν τον χρειαζόταν πραγματικά.

Διέλυσε το confirmation bias

Ένας φίλος του Πρίστλεϊ αντιτάχθηκε έντονα στην προσφορά του λόρδου, επιμένοντας ότι θα ταπείνωνε τον Πρίστλεϊ και θα τον άφηνε εξαρτημένο στα καπρίτσια ενός αριστοκράτη.

Ο Πρίστλεϊ πήρε αυτή την πιθανότητα αρκετά σοβαρά, και σε κάποιο σημείο ανέφερε ότι διστάζει να δεχθεί την προσφορά. Αλλά αντί να σταματήσει εκεί, συγκέντρωσε περισσότερα δεδομένα ζητώντας συμβουλές από ανθρώπους που γνώριζαν τον Σέλμπουρν.

Το πόρισμα ήτα το εξής: «Εκείνοι που γνωρίζουν καλύτερα τον λόρδο με ενθαρρύνουν να αποδεχθώ την πρότασή του, ενώ οι περισσότεροι που γνωρίζουν τον κόσμο γενικότερα, αλλά όχι τον λόρδο Σέλμπουρν ειδικά, με αποθαρρύνουν».

Με βάση αυτή την εκτίμηση, ο Πρίστλεϊ κατάφερε να αποφύγει το confirmation bias και την τάση για γενίκευση και να φτάσει πιο κοντά στην αλήθεια.

Βραχυπρόθεσμα συναισθήματα

Ο Πρίστλεϊ ζήτησε συμβουλές από φίλους καθώς και από πιο ουδέτερους συναδέλφους. Δεν επέτρεψε στον εαυτό του να παρασυρθεί από ενστικτώδη, βραχυπρόθεσμα συναισθήματα όπως τον ενθουσιασμό για τον υπερδιπλασιασμό του μισθού του ή την κοινωνική ντροπή του να θεωρηθεί «εξαρτημένος» από έναν αριστοκράτη.

Πήρε την απόφασή του με βάση τους δύο παράγοντες που τον ενδιέφεραν περισσότερο μακροπρόθεσμα: την ευημερία της οικογένειάς του και την επιστημονική του ανεξαρτησία.

Αναγνώρισε το overconfidence

Ενώ ήταν αισιόδοξος ότι η σχέση του με τον λόρδο θα πάει καλά, ήξερε ότι μπορεί να έκανε λάθος και ο λόρδος να ακυρώσει την συμφωνία. Στην περίπτωση αυτή θα άφηνε την οικογένειά του εκτεθειμένη οικονομικά.

Για να αποφύγει αυτό το ρίσκο διαπραγματεύτηκε ένα είδος ασφαλιστήριο συμβόλαιο: Ο Σέλμπουρν συμφώνησε να τον πληρώνει 150 λίρες το χρόνο ισόβια με απαρχή τον τερματισμό της σχέσης τους.

Με αυτό τον τρόπο απέφυγε την παγίδα της υπερβολικής αυτοπεποίθησης και διασφάλισε πως, ό,τι και να γίνει, η απόφαση αυτή θα του επιφέρει περισσότερο μισθό απ’ ότι η παρούσα του κατάσταση.

Ο τρόπος κάνει την διαφορά

Τελικά, ο Πρίστλεϊ αποδέχτηκε την προσφορά και εργάστηκε για τον λόρδο Σέλμπουρν για περίπου επτά χρόνια. Ήταν μία από τις πιο παραγωγικές περιόδους της καριέρας του (ευτυχώς για την κόκα-κόλα).

Οι δρόμοι των δύο ανδρών χώρισαν φιλικά, και ο Σέλμπουρν τίμησε τη συμφωνία του να παρέχει 150 λίρες ετησίως στον Πρίστλεϊ.

Ελάχιστοι από εμάς έχουν την διαπραγματευτική δύναμη που είχε αυτή η ιδιοφυϊα όσον αφορά θέσεις εργασίας.

Όμως, ο τρόπος με τον οποίο ο Πρίστλεϊ αποφάσισε να… αποφασίσει είναι αξιοσημείωτος και μπορεί να εφαρμοστεί σε κάθε σημαντική απόφαση που καλούμαστε να πάρουμε.

Ιδρυτής Meta-Decisions, Behavioral Economist & Decision Scientist

Από το περιοδικό Insider Ιουνίου