Ο μαύρος κύκνος του χάους στην αγορά του νικελίου

“If you can’t explain it simply, you don’t understand it well enough” Albert Eistein

Το χάος και η ανθρώπινη τραγωδία που προκάλεσε η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία μονοπώλησαν δικαιολογημένα την ειδησεογραφία των τελευταίων μηνών. Έτσι, ένα άλλο μεγάλο χάος που δημιουργήθηκε στη σημαντική αγορά του νικελίου περιορίστηκε σε δημοσιότητα στα εξειδικευμένα οικονομικά μέσα ενημέρωσης. Η κατάρρευση της οργανωμένης αγοράς χαρακτηρίστηκε από ορισμένους ως ένα συμβάν γνωστό ως μαύρος κύκνος. Είναι όμως  έτσι τα πράγματα; Υπήρχε τρόπος να αποφευχθεί η αλυσίδα των γεγονότων που έφεραν την κατάρρευση; Αντέδρασαν σωστά οι εποπτικές αρχές; Πήραμε τα μαθήματα από αλλά τέτοια συμβάντα στο παρελθόν; Στο πρώτο από τα δυο μέρη αυτής της ανάλυσης θα δούμε την αγορά του νικελίου και τις προοπτικές της και θα περιγράψουμε τα δραματικά γεγονότα που οδήγησαν στην κατάρρευση της αγοράς. Στο δεύτερο μέρος θα δούμε πως αντέδρασαν οι εποπτικές αρχές , οι διάφοροι παράγοντες της αγοράς και θα εξετάσουμε το τι μπορούμε να μάθουμε από αυτή την κρίση.

Ο μαύρος κύκνος ορίζεται ως ένα εξαιρετικά σπάνιο φαινόμενο που δεν μπορεί να προβλεφτεί ακόμη και από τα πιο ισχυρά οικονομικά μοντέλα. Η αναπάντεχη εμφάνιση του έχει καταστροφικές συνέπειες  στις αγορές και οικονομίες που επιδρά.

Η αγορά του νικελίου βρίσκεται σε μια φάση δομικής αλλαγής. Παραδοσιακά το συγκεκριμένο μέταλλο αποτελεί συστατικό στην κατασκευή ανοξείδωτου χάλυβα. Σύμφωνα με την Sheritt, μια από τις μεγαλύτερες εταιρείες εξόρυξης και επεξεργασίας του μετάλλου, για το 2020 από τα 2,398,000 τόνους που διατέθηκαν στην αγορά 1,605,000 απορροφήθηκε στην κατασκευή ανοξείδωτου χάλυβα, 165,000 στην κατασκευή μπαταριών για ηλεκτρικά αυτοκίνητα και η υπόλοιπη παραγωγή σε διάφορες χρήσεις. Όπως αναφέρει η εταιρεία, η ζήτηση για νικέλιο αναμένεται να διπλασιαστεί μέχρι το 2040 με την ζήτηση για τις ηλεκτρικές μπαταρίες να εκτοξεύεται από τους 165 χιλιάδες τόνους στο 1.485 εκατ. τόνους.

Η αγορά βρίσκεται επίσης ενώπιον μεγάλων δομικών αλλαγών από πλευράς παραγωγής. Οι αγοραστές άρχισαν να σιγά σιγά να επικεντρώνονται σε προμηθευτές  που εφαρμόζουν αρχές εταιρικής  υπευθυνότητας αποφεύγοντας χώρες-προμηθευτές με διαμάχες, με κυβερνήσεις που δεν σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα. Εντούτοις, με την προβλεπόμενη αύξηση στην ζήτηση και χωρίς νέες επενδύσεις, μέσα στις αρχές τις επόμενης δεκαετίας αναμένεται να παρουσιαστεί σοβαρό πρόβλημα προμήθειας. Και αυτό θα επιδεινωθεί ειδικά για την κατασκευή ηλεκτρικών μπαταριών αφού για αυτές απαιτείται νικέλιο με πέραν του 99% πυκνότητα σε αντίθεση με το απαιτούμενο για την κατασκευή ανοξείδωτου χάλυβα όπου η πυκνότητα για ορισμένα είδη (ΝΡΙ) μπορεί να φτάνει μόλις το 2%.

Η διαπίστωση αυτή ώθησε τους υπάρχοντες προμηθευτές να επενδύσουν σε αλλαγές στις βιομηχανικές τους διαδικασίες ώστε να αυξήσουν το ψηλής ποιότητας νικέλιο που παράγουν το οποίο βέβαια έχει και πολύ ψηλότερο ποσοστό κέρδους.

Και ενώ  όλοι δούλευαν με αυτές τις παραδοχές ο κινεζικός όμιλος Tsingshan  ανακοίνωσε  ότι είναι σε θέση να χρησιμοποιήσει μια νέα τεχνολογία δικής του επινόησης που θα του επιτρέψει να προμηθεύσει άμεσα πέραν των 100,000 τόνων νικελίου κατάλληλου για την κατασκευή μπαταριών στα κινεζικά εργοστάσια πελάτες της. Οι υπόλοιποι προμηθευτές αιφνιδιάστηκαν αφού κάτι τέτοιο θα ισοδυναμεί  με άμεση αύξηση της προσφοράς κατά 60%. Ο όμιλος  Tsingshan είναι ένας από τους μεγαλύτερους παίκτες στην αγορά οπότε η ανακοίνωση αυτή έσπειρε τον πανικό αφού οι υπολογισμοί μεγάλου κέρδους που να δικαιολογεί τις αναγκαίες επενδύσεις έγιναν σε μια νύχτα καπνός. Και αυτή ήταν μόνο η αρχή στην δράση της Tsingshan.

ΟΡΟΣΗΜΟ Η 8Η ΜΑΡΤΙΟΥ

Η ώρα 5:42 το πρωί της 8ης Μαρτίου θα μείνει στην ιστορία ως η ώρα της εμφάνισης του μαύρου κύκνου στην αγορά του νικελίου. Για την ιστορία, το φαινόμενο μπήκε στην ορολογία της εμπορίας (trading) από τον καθηγητή Nassim Nicholas Taleb συγγραφέα του βιβλίου The black Swan. Ως μαύρος κύκνος ορίζεται ένα εξαιρετικά σπάνιο φαινόμενο που δεν μπορεί να προβλεφθεί ακόμη και από τα πιο ισχυρά οικονομικά μοντέλα. Η αναπάντεχη εμφάνισή του έχει καταστροφικές συνέπειες  στις αγορές και οικονομίες που επιδρά. Ως παραδείγματα  του φαινομένου παρατίθενται η κατάρρευση της αγοράς ακινήτων στις ΗΠΑ, που οδήγησε στην οικονομική κρίση του 2008,  η φούσκα των  dotcom του 2001, η κατάρρευση του μέχρι τότε πολύ πετυχεμένου επενδυτικού ταμείου LTCM to 1998 συνεπεία της πτώχευσης της Ρωσικής Ομοσπονδίας, την οποία τα μοντέλα της δεν πρόβλεψαν. Ο Taleb έδωσε στο φαινόμενο το όνομα «μαύρος κύκνος» για να καταδείξει πόσο εξαιρετικά σπάνιο είναι. Ο μαύρος κύκνος, λοιπόν,  κατέβηκε στην αγορά του νικελίου στις 8 του Μάρτη, και είχε όνομα: Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.

ΤΑ ΔΕΚΑΟΚΤΩ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΑ ΛΕΠΤΑ

Σε μια συνηθισμένη μέρα όπως θα έπρεπε να ήταν η 8η του Μάρτη, νωρίς το πρωϊ και ώρα 5:42 π.μ., το μόνο που θα είχαν να κάνουν οι μεσίτες (traders) στο Χρηματιστήριο Μετάλλων του Λονδίνου (London Metal Exchange -LME)  θα ήταν να κοιτάζουν τις οθόνες τους πίνοντας τον καφέ τους , προσπαθώντας να ξυπνήσουν. Με την διαπραγμάτευση στις ασιατικές αγορές να είναι ήδη μπροστά, οι τιμές στην αγορά του νικελίου δεν θα κινούνταν παρά μερικές εκατοντάδες δολάρια τον τόνο σε μια ολόκληρη μέρα διαπραγμάτευσης. Και για τα τελευταία 5 τουλάχιστον χρόνια οι τιμές είχαν σταθερά  κυμανθεί μεταξύ 10,000 με 20,000 δολάρια τον τόνο.

Ωστόσο, η 8η του Μάρτη ξημέρωσε δραματικά διαφορετικά. Ήδη από την προηγούμενη μέρα  η αγορά είχε κυριολεκτικά πάρει φωτιά  με τις τιμές να αυξάνονται κατά 66% σε μια μόνο συνεδρίαση φτάνοντας τις 48,078 δολάρια τον τόνο. Με το άνοιγμα στις 5:42 το πρωϊ, οι traders έβλεπαν στις οθόνες τους  την τιμή να απογειώνεται. Με σφίξιμο στο στομάχι και με όλο τον πανικό που νοιώθεις όταν βλέπεις μπροστά στα μάτια σου να ξετυλίγεται ο Αρμαγεδδών έβλεπαν την τιμή να αυξάνεται κατά 30,000 δολάρια σε διάστημα λεπτών. Λίγο μετά τις 6 το πρωί η τιμή ξεπέρασε τις 100,000 δολάρια!!

Για όλους τους συμμετέχοντες σε μια αγορά όπως η αγορά του νικελίου ένα ράλι τιμών δεν είναι κατά ανάγκη καλή εξέλιξη. Και αυτό γιατί όλοι χρησιμοποιούν την αγορά πολύ συχνά για να πετύχουν κάποιο κέρδος  όταν η αγορά πέφτει. Όπως αντιλαμβάνεστε αν η αγορά κινηθεί αντίθετα το κέρδος μετατρέπεται σε ζημία.

Και όταν οι τιμές εκτοξεύονται σε διάστημα λεπτών η ζημιά μετατρέπεται σε καταστροφή αφού μαζί με την ζημιά από την διαπραγματευτική θέση θα κληθούν άμεσα από τις τράπεζες τους να καλύψουν τα ανοίγματα τους με μετρητά, το λεγόμενο margin call.

Η αύξηση της τιμής κατά 250% σε λιγότερες από 24 ώρες κυριολεκτικά διέλυσε την αγορά. Οι ζημίες στους traders με την λάθος θέση (σε εκείνους δηλαδή  που ποντάριζαν σε πτώση της τιμής) ανέρχονταν σε δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια. Η κατάρρευση της αγοράς – που ήταν η πρώτη κατάρρευση μετά που η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία ταρακούνησε τις αγορές, αποδόθηκε  στην ξαφνική έξοδο ενός κύριου προμηθευτή όπως η Ρωσία και Ουκρανία από την παγκόσμια αγορά που είχε ως συνέπεια βίαιες αναταράξεις στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα. Και αυτή ήταν η πρώτη εξήγηση του τι είχε γίνει.

Όμως σε μια αγορά με την ηλεκτρονική διασύνδεση που διαθέτει το LME η πραγματική αιτία της κατάρρευσης εντοπίστηκε σχεδόν αμέσως. Η μαζική αύξηση δημιουργήθηκε από μια τεράστια θέση  short (μελλοντικά συμβόλαια δηλαδή με χαμηλή τιμή πώλησης του νικελίου) του Κινέζου δισεκατομμυριούχου Xiang Guangda  μέσω της εταιρείας του, Tsingsan Holdings.

Κτίζοντας αυτή την «μαύρη τρύπα» ο Xiang ανάγκασε όλους τους μεσίτες που πόνταραν  σε μια πτώση της τιμής και τις τράπεζες που τους χρηματοδοτούσαν να σπεύσουν να αγοράσουν  νικέλιο ώστε να κλείσουν την αρνητική τους θέση τους και να περιορίσουν την ζημιά τους. Αυτή η μαζική κίνηση είχε φυσικά το αντίθετο αποτέλεσμα ενισχύοντας την ανοδική τιμή της τιμής δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο. Το γεγονός δε ότι η τιμή ενός μετάλλου που έχει ευρεία χρήση στην καθημερινή  ζωή  έχει ουσιαστικά χειραγωγηθεί απειλούσε πλέον την σταθερότητα της πραγματικής οικονομίας.

ΤΑ ΚΙΝΗΤΡΑ ΤΟΥ XIANG GUANGDA

Ο κος Xiang Guangda ήταν ήδη ένας εξαιρετικά πετυχημένος επιχειρηματίας. Η αυτοκρατορία που είχε κτίσει με το όνομα Tsingsan Holdings βασιζόταν στο νικέλιο. Βλέποντας την τιμή να ανακάμπτει  μετά την πανδημία και γνωρίζοντας τις προοπτικές του μετάλλου αφού η δική του εταιρεία – όπως αναφέρθηκε πιο πάνω – είχε την τεχνολογία να αυξήσει την προσφορά άριστης ποιότητας νικελίου  ήταν πεπεισμένος ότι το ράλι στην τιμή δεν θα διαρκέσει. Ο ίδιος ήταν πεπεισμένος ότι μέσα στο 2022 η τεχνολογία της εταιρείας του θα της επέτρεπε να ρίξει στην αγορά  όχι 100,000 επιπλέον τόνους αλλά να αυξήσει την παραγωγή της κατά 40% φτάνοντας τους 850,000 τόνους παραγωγή. Μια τέτοια προσφορά σε μια αγορά 2.5 εκατομμυρίων τόνων θα ωθούσε την τιμή σημαντικά προς τα κάτω. Οπότε, με απόλυτη πίστη στην διαίσθηση του προχώρησε στο κτίσιμο της τεράστιας short θέσης. Η εισβολή της Ρωσίας και η συνεπακόλουθη διακοπή προμήθειας νικελίου στην αγορά από Ρωσία και Ουκρανία, δυο σημαντικούς προμηθευτές στην παγκόσμια αγορά, δημιούργησαν ένα μαύρο κύκνο που προκάλεσε την καταστροφή.

Στο δεύτερο μέρος του άρθρου θα δούμε πως αντέδρασαν οι εποπτικές αρχές και πώς τα πράγματα περιπλέχτηκαν  ακόμη περισσότερο από αυτή την αντίδραση καθώς και το πώς και το τι μπορούμε τόσο να μάθουμε όσο και να αναμένουμε από αυτή την συνεχιζόμενη κρίση.

Από το περιοδικό Insider (Μάιος )