Όπου και αν στρέψετε το βλέμμα σας σε όλο τον πλανήτη, θα δείτε τουλάχιστον ένα λιμάνι να ανήκει ή να βρίσκεται υπό τη διαχείριση κινεζικών συμφερόντων. Το μόνο σημείο στη Γη στο οποίο οι Κινέζοι δεν έχουν λιμάνι είναι η Ανταρκτική.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της διαδραστικής εφαρμογής China Overseas Ports η Κίνα ελέγχει σήμερα είτε το μετοχικό κεφάλαιο είτε τον επιχειρησιακό έλεγχο σε 129 λιμάνια σε όλο τον κόσμο, τουλάχιστον ένα σε κάθε ήπειρο.
Το ενδιαφέρον στοιχείο στην ανάλυση της εφαρμογής China Overseas Ports έγκειται στο γεγονός πως οι Κινέζοι δίνουν ιδιαίτερη βαρύτητα στον διπλό ρόλο των λιμανιών, καταγράφοντας τα λιμάνια εκείνα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν τόσο για εμπορικούς όσο και για στρατιωτικούς σκοπούς.
Η στρατηγική της Κίνας στα λιμάνια
Πριν από λίγες μέρες η Κίνα ανακοίνωσε ένα εμπορικό πλεόνασμα της τάξης των 992 δισεκατομμυρίων δολαρίων για το 2024, το μεγαλύτερο που έχει καταγραφεί ποτέ στην παγκόσμια ιστορία εδώ και περισσότερο από έναν αιώνα. Play Video
Όπως ανέφεραν μάλιστα χαρακτηριστικά οι New York Times, “τα κινεζικά εργοστάσια κυριαρχούν στην παγκόσμια παραγωγή σε μια κλίμακα που δεν έχει βιώσει καμία χώρα μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο”.
Η Κίνα είναι σήμερα η μεγαλύτερη εμπορική δύναμη παγκοσμίως και η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία, ενώ περίπου το 95% του διεθνούς εμπορίου της διεξάγεται μέσω θαλάσσιων οδών.
Η πρωτοβουλία Belt and Road Initiative (BRI), που ξεκίνησε το 2013, και η Θαλάσσια Οδός του Μεταξιού του 21ου αιώνα συνδέουν την Κίνα με την Ευρώπη και τον Αρκτικό Ωκεανό μέσω της Νότιας Σινικής Θάλασσας και του Ινδικού Ωκεανού. Αυτή η στρατηγική ενίσχυσε σημαντικά τις επενδύσεις και την κατασκευή λιμανιών.
Μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2023 η Κίνα είχε υπογράψει 70 διμερείς και περιφερειακές ναυτιλιακές συμφωνίες με 66 χώρες οι οποίες αφορούν επενδύσεις σε λιμενικές υποδομές και τέρμιναλ.
Σήμερα τα κινεζικά δίκτυα ναυτιλιακών υπηρεσιών καλύπτουν όλες τις μεγάλες εμπορικές διαδρομές παγκοσμίως, στηριζόμενα στην τεράστια εμπορική ισχύ που διαθέτει, η οποία με τη σειρά της γεννά σημαντική γεωοικονομική επιρροή στις θαλάσσιες εμπορικές διαδρομές.
Ευρώπη: Κινεζική επέκταση σε κομβικά λιμάνια
Η Κίνα έχει εξασφαλίσει στρατηγικές θέσεις σε μεγάλα ευρωπαϊκά λιμάνια, επηρεάζοντας εμπόριο, πολιτική και ασφάλεια.
Στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στο λιμάνι του Πειραιά η COSCO κατέχει 67% του Πειραιά, μετατρέποντάς τον στο ταχύτερα αναπτυσσόμενο λιμάνι της Ευρώπης.
Στη Γερμανία η COSCO ελέγχει σήμερα το 24,9% του τερματικού σταθμού εμπορευματοκιβωτίων του λιμένα του Αμβούργου, μια εξέλιξη η οποία προκάλεσε και συνεχίζει να προκαλεί αντιδράσεις εντός Γερμανίας, με τις ΗΠΑ να θεωρούν ότι η Κίνα έχει αποκτήσει πλέον υπερβολική επιρροή.
Στην Ολλανδία το λιμάνι του Ρότερνταμ, το μεγαλύτερο λιμάνι της Ευρώπης, είναι βασικός κόμβος του “Νέου Δρόμου του Μεταξιού”. Οι κινεζικές επενδύσεις διευκολύνουν μεν το κινεζικό εμπόριο, αλλά αυξάνουν διαρκώς τις ανησυχίες για κατασκοπεία και στρατηγικό έλεγχο.
Νότια Ασία & Ινδικός Ωκεανός: Το “Σύστημα των Μαργαριταριών” και ινδική αντίδραση
Η Κίνα έχει εδραιώσει πλέον την παρουσία της σε λιμάνια της Νότιας Ασίας, αλλά ταυτόχρονα έχει προκαλέσει γεωπολιτικές εντάσεις με την Ινδία.
Στο Πακιστάν η Κίνα διαχειρίζεται το λιμάνι Gwadar στο πλαίσιο του China-Pakistan Economic Corridor (CPEC). Ωστόσο πολλοί στην περιοχή εκφράζουν ανοικτά πλέον φόβους ότι το εν λόγω λιμάνι μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως ναυτική βάση της.
Στη Σρι Λάνκα η κυβέρνηση, λόγω σημαντικών οικονομικών προβλημάτων, παραχώρησε στην Κίνα τον έλεγχο του λιμανιού Hambantota για 99 χρόνια, μια εξέλιξη η οποία ενισχύει τις ανησυχίες για παγίδα χρέους και στρατιωτική χρήση από το Πεκίνο.
Στη Μιανμάρ το λιμάνι Kyaukpyu, το οποίο γεωγραφικά βρίσκεται κοντά στον Κόλπο της Βεγγάλης, ενισχύει τις κινεζικές εμπορικές και στρατηγικές δυνατότητες.
Στις Ινδίες αντιμετωπίζουν αυτή την κινεζική στρατηγική ως περικύκλωση (“String of Pearls”) και επενδύουν και αυτοί σε ανταγωνιστικά λιμάνια στην περιοχή.
Αφρική: Οικονομική ανάπτυξη ή Νεοαποικιοκρατία;
Η Κίνα αυτή τη στιγμή είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Αφρικής, με λιμενικές επενδύσεις που εκ των πραγμάτων προκαλούν σημαντική οικονομική εξάρτηση.
Στο Τζιμπουτί βρίσκεται το μόνο επίσημο υπερπόντιο στρατιωτικό οχυρό της Κίνας, σε μια ευαίσθητη γεωγραφική περιοχή κοντά στη σημαντική θαλάσσια διαδρομή της Ερυθράς Θάλασσας.
Στην Κένυα το λιμάνι της Μομπάσα κινδυνεύει να περάσει υπό κινεζικό έλεγχο, αν η Κένυα αθετήσει τις υποχρεώσεις της προς την Κίνα.
Στην Τανζανία η κυβέρνηση απέρριψε την κινεζική συμφωνία για παραχώρηση του λιμανιού χαρακτηρίζοντας την “αποικιοκρατική”, λόγω των δυσμενών όρων που επεδίωκε να επιβάλει.
Όπως επισημαίνουν διεθνείς παρατηρητές, η Αφρική είναι διχασμένη απέναντι στην Κίνα. Κάποια κράτη βλέπουν τις επενδύσεις ως ευκαιρία, ενώ κάποια άλλα φοβούνται υπερβολική εξάρτηση.
Λατινική Αμερική: Ο ρόλος της Κίνας στον “αμερικανικό κήπο”
Οι επενδύσεις της Κίνας στον λιμενικό τομέα της Λατινικής Αμερικής έχουν προκαλέσει τις έντονες αντιδράσεις των ΗΠΑ, καθώς οι επενδύσεις αυτές εξελίσσονται στη Βραζιλία, στη Χιλή, στο Περού, ακόμη και στον Παναμά.
Στη Διώρυγα του Παναμά κινεζικές εταιρείες ή εταιρείες που συνδέονται με την Κίνα ελέγχουν λιμενικές εγκαταστάσεις στην ευρύτερη περιοχή, τόσο στη μια όσο και στην άλλη πλευρά της Διώρυγας, μια εξέλιξη που έχει προκαλέσει τις γνωστές εντάσεις μεταξύ του Παναμά και των ΗΠΑ.
Στη Βραζιλία και τη Χιλή η Κίνα ελέγχει τερματικούς σταθμούς και διευκολύνει τις εξαγωγές πρώτων υλών προς την Ασία.
Στο Περού η Κίνα πρόσφατα εγκαινίασε το μεγαλύτερο λιμάνι στο οποίο έχει επενδύσει στην περιοχή.
