Το χρήμα ρέει και θα συνεχίσει να ρέει στο νέο επιχειρηματικό- οικονομικό μοντέλο που προσπαθεί να εφαρμόσει η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Το εγχείρημα αυτό αφορά την αειφόρο ανάπτυξη και την πράσινη κυκλική οικονομία και ακολουθείται από συμφωνίες και οδηγίες τόσο σε πολιτικό όσο και σε οικονομικό επίπεδο. Οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις και όχι μόνο, τρέχουν να εναρμονιστούν για να μην χάσουν τις επενδύσεις ή την χρηματοδότηση. Μερικές εξ αυτών όμως έχουν κρυφτεί πίσω από μια πράσινη κενή βιτρίνα, τακτική γνωστή με τον όρο greenwashing («πράσινο ξέπλυμα») Για να καρπωθούν τα όποια ωφελήματα προκύψουν χωρίς να πληρούν τις απαιτούμενες προϋποθέσεις.
Το Greenwashing επί της ουσίας είναι η χρήση και διάδοση από μια επιχείρηση ψευδών ή παραπλανητικών πληροφοριών για να παρουσιάσει μια φιλική προς το περιβάλλον εικόνα προσελκύοντας έτσι επενδύσεις ή καταναλωτές. Το Greenwashing ταξινομείται σε τέσσερις κατηγορίες: σε επίπεδο επιχείρησης έργου, ισχυρισμός σε επίπεδο επιχείρησης, σε επίπεδο παραγωγής προϊόντος και ισχυρισμός σε επίπεδο προϊόντος. Το μέγεθος του προβλήματος κατέδειξε πρόσφατη μελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που εξέτασε 150 τέτοιους περιβαλλοντικούς ισχυρισμούς και διαπίστωσε ότι το 53,3% αυτών παρείχαν «ασαφείς, παραπλανητικές ή αβάσιμες πληροφορίες σχετικά με τα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά των προϊόντων».
Κύρια αιτία είναι η πράσινη ανάπτυξη και τα περιβαλλοντικά, κοινωνικά και δια- χειριστικά κριτήρια (ESG) που έχουν γίνει προαπαιτούμενο για μεγάλη μερίδα επενδυτών και καταναλωτών. Αυτό έχει οδηγήσει πολλές επιχειρήσεις να επικεντρωθούν στο να γίνουν πιο φιλικές προς το περιβάλλον, μειώνοντας τα απόβλητα, μειώνοντας τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, ανακυκλώνοντας και χρησιμοποιώντας ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, μεταξύ άλλων. Ωστόσο, ορισμένες εταιρείες μπορεί, αντιθέτως να ισχυρίζονται ότι κάνουν αυτές τις ενέργειες για να κερδίσουν την επένδυση ή να προσελκύσουν καταναλωτές.
Παραδείγματα με εταιρείες παγκόσμιους κολοσσούς στις αερομεταφορές αλλά και στον πετρελαϊκό τομέα, είναι μεταξύ των εταιρειών που έχουν κατηγορηθεί τους τελευταίους μήνες για ψευδείς ή αβάσιμους ισχυρισμούς σχετικά με την πράσινη εικόνα που παρουσίαζαν και υπάρχουν αρκετά. Άλλο εξόφθαλμο παράδειγμα αποτελούν σχεδόν όλοι οι πρωτοκλασάτοι όμιλοι από τον χώρο της μόδα που προσπάθησαν να αποσιωπήσουν τις τεράστιες ποσότητες υφασμάτινων αποβλήτων που παράγουν λανσάροντας παράλληλα «πράσινες» κολεξιόν.
Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΑΝΤΕΠΙΘΕΣΗ
Σε μια προσπάθεια να αποτρέψει το «πράσινο ξέπλυμα» και να βελτιώσει τη διαφάνεια για τους καταναλωτές και του επενδυτές, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε τον Μάρτιο μια πρόταση υπό μορφή οδηγίας σχετικά με τους πράσινους αιτιασμούς. Επί του παρόντος, οι μη επαληθεύσιμοι πράσινοι ισχυρισμοί στην ΕΕ μπορούν να τιμωρούνται βάση της οδηγίας για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές. Όμως, σύμφωνα με την Blanca Morales, ανώτερη συντονίστρια για το EU Ecolabel στο Ευρωπαϊκό Γραφείο Περιβάλλοντος, η υφιστάμενη νομοθεσία δεν είναι επαρκής.
«Είναι μια πρόχειρη λύση», αναφέρει η Μοράλες, προσθέτοντας ότι όταν οι Αρχές αμφισβητούν τους ισχυρισμούς μιας εταιρείας, η διαδικασία περιλαμβάνει έρευνα που μπορεί να διαρκέσει χρόνια. Στο μεσοδιάστημα η εταιρεία θα επωφεληθεί από το ψευδές πράσινη αυτοπροβολή της.
Πρόσφατα διεθνής δημοσιογραφική έρευνα με τη συμμετοχή της βρετανικής εφημερίδας Guardian, της γερμανικής Die Ziet και του δημοσιογραφικού οργανισμού SourceMaterial, έδειξε ότι πάνω από το 90% των βεβαιώσεων (πιστώσεων) «κλιματικής αντιστάθμισης» που πωλούσε η μεγαλύτερη στον κόσμο σχετική εταιρεία η Verra (είχε έως και το 75% των πιστοποιητικών) δεν ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα. Σε άλλες περιπτώσεις «πράσινου πλυντηρίου» κάποιες εταιρείες υπόσχονται πως θα γίνουν κλιματικά ουδέτερες στο μέλλον, σε 30 χρόνια, ένα μεγάλο και κρίσιμο χρονικό διάστημα, χωρίς μάλιστα να αναφέρουν συγκεκριμένες δεσμεύσεις ή να αναλαμβάνουν συνέπειες εάν δεν υλοποιήσουν την υπόσχεσή τους.
ΤΙ ΛΕΕΙ Η ΟΔΗΓΙΑ
Η νέα οδηγία για τις πράσινες αξιώσεις, δεν θα δημιουργήσει μια ενιαία ετικέτα σε ολόκληρη την ΕΕ ούτε θα απαγορεύσει τις υπάρχουσες. Αντίθετα, θα εναρμονίσει τις απαιτήσεις που ισχύουν για τις εκατοντάδες περιβαλλοντικές ετικέτες που κυκλοφορούν σήμερα στην αγορά. Η προσθήκη μιας περιβαλλοντικής ετικέτας θα συνεχίσει να αποτελεί επιχειρηματική απόφαση στη διακριτική ευχέρεια των εταιρειών. Αν όμως επιλέξουν να το πράξουν, θα πρέπει να ακολουθήσουν τις κατευθυντήριες γραμμές της οδηγίας.
Όσες αγνοούν τους κανόνες και επιμένουν στις πρακτικές τους για το «πράσινο ξέπλυμα» θα κινδυνεύουν με κυρώσεις, όπως χρηματικά πρόστιμα, δήμευση εσόδων και προσωρινό αποκλεισμό από τις δημόσιες συμβάσεις. Το επίσημο οικολογικό σήμα της ΕΕ θα γλιτώσει από τους κανόνες αυτούς, επειδή συμμορφώνεται ήδη με τα κριτήρια επαλήθευσης από τρίτους.
Η προταθείσα ευρωπαϊκή οδηγία αποτελεί μέρος της πρώτης δέσμης μέτρων για την κυκλική οικονομία, μαζί με τον κανονισμό για τον οικολογικό σχεδιασμό, τον κανονισμό για τα προϊόντα του τομέα των δομικών κατασκευών και την έκθεση πρωτοβουλίας σχετικά με μια στρατηγική της ΕΕ για βιώσιμα και κυκλικά κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα. Ανοίγει το δρόμο για μια νέα οδηγία για τους οικολογικούς ισχυρισμούς, η οποία θα διευκρινίζει περαιτέρω αυτού του τύπου τις προδιαγραφές.
Το σχέδιο έκθεσης της Επιτροπής Εσωτερικής Αγοράς του Ευρωκοινοβουλίου αναφέρει πως η οδηγία προβλέπει την απαγόρευση της χρήσης γενικών περιβαλλοντικών ισχυρισμών, όπως «φιλικό προς το περιβάλλον», «φυσικό», «βιοδιασπώμενο», «κλιματικά ουδέτερο» ή «οικολογικό», εάν αυτοί δεν συνοδεύονται από λεπτομερή αποδεικτικά στοιχεία. Για να απλουστευθούν οι πληροφορίες για τα προϊόντα, θα πρέπει να επιτρέπονται μόνο τα σήματα βιωσιμότητας που βασίζονται σε επίσημα συστήματα πιστοποίησης ή θεσπίζονται από τις δημόσιες αρχές. Οι ευρωβουλευτές επιθυμούν επίσης οποιαδήποτε πρόσθετη προαιρετική επέκταση της εγγύησης που παρέχεται από τους παραγωγούς να αναγράφεται σε ένα προϊόν με εναρμονισμένο τρόπο. Για να αυξήσουν την διάρκεια ζωής των προϊόντων, θέλουν να απαγορεύσουν την εισαγωγή χαρακτηριστικών στο επίπεδο του σχεδιασμού τους που περιορίζουν την ανθεκτικότητά τους και οδηγούν σε πρόωρη δυσλειτουργία.
ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΑ «ΒΙΩΣΙΜΑ» ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ
Ένας σημαντικό παράγοντας που ώθησε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προχωρήσεις με την Οδηγία ήταν και τα κεφάλαια που θα επενδυθούν κατά την πράσινη μετάβαση. Η αύξηση της ροής των εταιρικών μετρητών προς τα ταμεία βιοποικιλότητας απαιτεί περισσότερο έλεγχο για την αποτροπή του «πράσινου ξεπλύματος» ανακοίνωσε μόλις τον περασμένο μήνα η Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών (ΕΑΚΑΑ). Τα κεφάλαια βιοποικιλότητας περιλαμβάνονται στις λεγόμενες περιβαλλοντικές, κοινωνικές και διακυβέρνησης (ESG) επενδύσεις. Αν και αποτελούν μόνο το 0,1% αυτού του είδους των κεφαλαίων, αυξάνονται με ταχείς ρυθμούς. Το 2021, 2022 και το 2023, η σωρευτική ροή χρημάτων σε ταμεία βιοποικιλότητας έφτασε τα 854 εκατομμύρια ευρώ.
Σημειώνεται πως η Αρχή στην ανακοίνωση της αναφέρει ό,τι, «Ενώ η αγορά είναι ακόμη μικρή… ο αυξανόμενος δημόσιος έλεγχος και η αυξανόμενη κατανόηση των κινδύνων για τη βιοποικιλότητα δημιουργούν προσδοκίες ότι τα χρηματοπιστωτικά προϊόντα που σχετίζονται με τη βιοποικιλότητα θα αυξηθούν γρήγορα σε αριθμό και μέγεθος τα επόμενα χρόνια, γεγονός που δικαιολογεί αυξημένα επίπεδα παρακολούθησης της αγοράς».
Τον Ιούλιο, μια έκθεση της εταιρείας ερευνών MSCI διαπίστωσε ότι τα περισσότερα «βιώσιμα» κεφάλαια στην Ευρώπη δεν ήταν στην πραγματικότητα ευθυγραμμισμένα με τις κατευθυντήριες γραμμές της Ευρωπαϊκής Ένωσης για επενδύσεις φιλικές προς το περιβάλλον. Καθώς η κλιματική αλλαγή και η προσπάθεια ανάσχεσης της πορείας της με επενδύσεις τρισεκατομμυρίων μέσα στα επόμενα χρόνια βρίσκεται σε εξέλιξη, το φαινόμενο greenwashing ακολουθεί ανάλογη πορεία και εξελίσσεται ραγδαία θέλοντας να αποσπάσει όσο μεγαλύτερο κομμάτι μπορεί από την πράσινη αυτή «πίττα» χωρίς την πρέπουσα ανταπόδοση.
