Το Υπουργείο Εμπορίου της Κίνας ανακοίνωσε πρόσφατα την επιβολή έλεγχου στις εξαγωγές γαλλίου και γερμανίου και των χημικών τους συνθέτων από την Κίνα. Από την 1η του Αυγούστου όλες οι εξαγωγές των δυο μετάλλων θα χρειάζονται την άδεια του υπουργείου ως προς την χώρα εξαγωγής αλλά και τον τελικό παραλήπτη. Η απόφαση αυτή σήμανε συναγερμό σε Αμερική, Ευρώπη και Ιαπωνία.
Στις 4 Ιουλίου ο Πρόεδρος της Κίνας Σι Τζινγπινκ στην ομιλία του στην τακτική σύνοδο του Συμφώνου Συνεργασίας της Σαγκάης, κάλεσε την διεθνή κοινότητα να αντισταθεί στην τάση της διάσπασης των γραμμών ανεφοδιασμού και του περιορισμού του διεθνούς εμπορίου. Μια θέση που οπτικά τουλάχιστον βρίσκεται σε διάσταση με την απόφαση για έλεγχο των εξαγωγών των δυο μετάλλων. Τι βρίσκεται πίσω από αυτές τις εκ πρώτης όψεως αντιφατικές κινήσεις της Κίνας; Γιατί η εξαγωγή δυο σπανίων μετάλλων έχει προκαλέσει τόση αναστάτωση στη Δύση; Πως θα επηρεάσει τις δυτικές οικονομίες και πώς μπορεί η Δύση να αντιδράσει;
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Τα παγκόσμια funds εγκαταλείπουν τις κινεζικές μετοχές
ΓΑΛΛΙΟ ΚΑΙ ΓΕΡΜΑΝΙΟ – ΤΑ ΑΓΝΩΣΤΑ ΜΕΤΑΛΛΑ
Το γάλλιο και το γερμάνιο είναι δυο μέταλλα που πολύ λίγοι από εμάς γνωρίζουν. Και όμως έχουν καθημερινή επίδραση στον τρόπο που ζούμε χωρίς να το αντιλαμβανόμαστε. Το γάλλιο και το γερμάνιο μαζί με τα χημικά τους σύνθετα είναι ζωτικής σημασίας συστατικά για την κατασκευή ημιαγωγών (semiconductors) οι οποίοι με την σειρά τους χρησιμοποιούνται σχεδόν σε όλες τις συσκευές της καθημερινής ζωής, στις συγκοινωνίες και επικοινωνίες, στην ιατρική επιστήμη καθώς και στις νέες τεχνολογίες που αποβλέπουν στην μετάβαση στην πράσινη οικονομία (ηλεκτροκίνηση, εξοικονόμηση ενέργειας μέσω αντλιών θερμότητας (heat pumps) κ.ο.κ.). Ο περιορισμός στην απρόσκοπτη προμήθειά τους απειλεί τις χώρες που θα υπόκεινται στον περιορισμό, με αναστολή της παραγωγής ηλεκτρικών αυτοκινήτων καθώς και των συσκευών που χρειάζονται ένα ηλεκτρονικό τσιπ για την λειτουργία τους. Γιατί όμως η ανακοίνωση της Κίνας για περιορισμό στην ελεύθερη προμήθεια των δυο μετάλλων προκαλεί μεγάλη ανησυχία στην Δύση; Τι επιτρέπει στην Κίνα να καθιστά τόσο υπαρκτή την απειλή της από την κίνηση αυτή;
ΔΕΣΠΟΖΟΥΣΑ ΘΕΣΗ
Η Κίνα είναι ο αδιαμφισβήτητος ηγέτης στην εξόρυξη και εμπορία των λεγόμενων 50 «κρίσιμων» μετάλλων που είναι ζωτικής σημασίας για την πράσινη οικονομία (μπαταρίες για ηλεκτρικά αυτοκίνητα, φωτοβολταϊκά πάνελ και μαγνήτες για τους ρότορες των αιολικών πάρκων). Αυτά περιλαμβάνουν ανάμεσα σε άλλα το λίθιο, τον γραφίτη, το κοβάλτιο, το νικέλιο, το μαγνήσιο τον χαλκό και βεβαίως το γάλλιο και το γερμάνιο. Το γάλλιο παράγεται σε αριθμό κρατών όπως η Ιαπωνία, η Ρωσία, η Νότια Κορέα και η Ουκρανία. Το γερμάνιο παράγεται στον Καναδά, το Βέλγιο τις ΗΠΑ και την Ρωσία.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Το οικονομικό σοκ από την Κίνα και γιατί έπρεπε να το περιμένουμε
Η Κίνα όμως, έχει καταφέρει να ελέγξει την εξόρυξη και εμπορία και των δυο αυτών μετάλλων – και όχι μόνο . Σύμφωνα με το Αγγλικό Κέντρο Πληροφοριών για σπάνια μέταλλα η κυριαρχία της είναι της τάξης του 94% της παγκόσμιας παραγωγής!
Η Κίνα έχει πετύχει αυτή την κυριαρχία εργαζόμενη για δεκαετίες σταθερά και με σχέδιο που εστίαζε σε τρείς άξονες. Ο πρώτος άξονας αφορούσε την ανάπτυξη της αναγκαίας τεχνολογίας για την εξόρυξη αυτών των μετάλλων. Η διαδικασία εξόρυξης και μετατροπής τους σε εμπορεύσιμο υλικό είναι δαπανηρή, χρονοβόρα, τεχνολογικά δύσκολη, ενεργοβόρα και περιβαλλοντολογικά δύσκολη. Η Κίνα έχει καταφέρει με την πάροδο του χρόνου να δημιουργήσει την αναγκαία υποδομή για την οικονομικά αποδοτική εκμετάλλευση των μετάλλων.
Ο δεύτερος άξονας αφορούσε την διατήρηση μιας σχετικά χαμηλής τιμής διάθεσης για τα προϊόντα, αυτά ώστε να αποθαρρύνεται η ανάπτυξη της παραγωγής και αναγκαίας τεχνολογίας εξόρυξης σε άλλες χώρες που διαθέτουν αποθέματα των δυο μετάλλων. Ο τρίτος άξονας κινήθηκε στην θεμελίωση της ηγετικής της θέσης. Καθώς η ζήτηση για αυτά τα μέταλλα άρχισε να εκτοξεύεται από την χρήση τους στην πράσινη οικονομία, η Κίνα αντιλήφθηκε ότι τα αποθέματα της δεν θα ήταν αρκετά να ικανοποιήσουν την μελλοντική ζήτηση.
Έδρασε λοιπόν προληπτικά προχωρώντας με τεράστιες επενδύσεις σε χώρες που διαθέτουν αποθέματα αυτών των μετάλλων δημιουργώντας υποδομές για την εξόρυξη και επεξεργασία τους εξασφαλίζοντας τον έλεγχο της παραγωγής. Παράλληλα επένδυσε και σε άλλους τομείς σε αυτές τις χώρες ώστε να αναπτύξουν άλλους τομείς των οικονομιών τους με αντάλλαγμα τον έλεγχο των αποθεμάτων τους σε κρίσιμα μέταλλα.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Έκπληξη από τις κινεζικές τράπεζες: Διατήρησαν αμετάβλητο βασικό επιτόκιο για ενυπόθηκα δάνεια
Η ΕΞΑΡΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ
Η Δύση με την μυωπική της πολιτική με επικέντρωση στο δέλεαρ του ανοίγματος της τεράστιας Κινεζικής αγοράς – παρά στην στρατηγική απειλή του σχεδιασμού της Κίνας – επέλεξε να μείνει απαθής στις κινεζικές κινήσεις. Και ενώ οι ΗΠΑ άρχισαν σταδιακά να βλέπουν την Κίνα ως στρατηγική απειλή οι χώρες της ΕΕ βλέπουν την Κίνα ως ένα συνέταιρο σε ένα σενάριο win-win – και αυτό ισχύει ως ένα βαθμό μέχρι σήμερα.
Ενδεικτικά, η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) καλύπτει από την Κίνα το 71% των αναγκών της σε γάλλιο και το 45% σε γερμάνιο. Και δυστυχώς σε αρκετά άλλα σπάνια μέταλλα, η ΕΕ εξαρτάται από την Κίνα. Έτσι, σε ένα κομβικό σημείο στο σχεδιασμό της Δύσης για τη μετάβαση στην πράσινη οικονομία, η Κίνα βρέθηκε να κρατά στα χέρια της ένα από τα σημαντικά κλειδιά.
ΤΙ ΑΛΛΑΞΕ ΣΤΟ ΤΟΠΙΟ
Όπως προαναφέρθηκε πιο πάνω, πρώτη η Αμερική άρχισε να βλέπει την απειλή της Κίνας ως ανερχόμενης παγκόσμιας δύναμης. Το σημείο τριβής ήταν και παραμένει το μέλλον της Ταιβάν, την οποία επί της αρχής οι ΗΠΑ αναγνωρίζουν ως κινεζικό έδαφος αλλά υποστηρίζουν το δικαίωμα της Ταιβάν να επιλέξει τον τρόπο διακυβέρνησής της. Και ενώ για πολλές δεκαετίες η λύση στο πρόβλημα Ταιβάν φαινόταν να είναι το εύηχο « μία χώρα, δυο συστήματα» που επέτρεψε την επιστροφή του Χονγκ Κονγκ στην κυριαρχία της Κίνας η εξέλιξη των πραγμάτων στην πρώην Βρετανική αποικία διέλυσε τις όποιες ψευδαισθήσεις.
Η Κίνα όχι μόνο απαιτεί την επιστροφή της Ταιβάν αλλά και ετοιμάζεται για αυτό – πολιτικά, οικονομικά και στρατιωτικά. Η σταθερή εξέλιξη της Κίνας και η μετατροπή της στον εξαγωγικό πνεύμονα του κόσμου ευνοούσε τις ΗΠΑ για αρκετές δεκαετίες. Η παγκοσμιοποίηση έφερε φτηνά Κινεζικά προϊόντα στην Αμερική στην Ευρώπη και στον υπόλοιπό κόσμο ενώ παράλληλα έδωσε την προοπτική της διείσδυσης στην αναδυόμενη τεράστια αγορά της Κίνας. Η διείσδυση της Κίνας στον στρατηγικό τομέα των τηλεπικοινωνιακών υποδομών και η διαπίστωση ότι οι υποδομές στις ΗΠΑ (και στην Ευρώπη) για το επερχόμενο 5G θα δημιουργούνταν με τεχνολογίες από Κινεζικές εταιρείες – που οι ΗΠΑ θεωρούσαν ως ελεγχόμενες από την κυβέρνηση της Κίνας – προκάλεσαν την αντίδραση των ΗΠΑ. Η Κίνα πλέον από εμπορικός συνέταιρος έγινε στρατηγική απειλή.
Η περίοδος της πανδημίας και η επικέντρωση στην προσπάθεια καταστολής του ιού είχε ως παρενέργεια και την σημαντική διαταραχή στις γραμμές ανεφοδιασμού – με πρώτιστη αυτή της διαμετακόμισης προϊόντων μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ και δευτερευόντως μεταξύ Κίνας και Ευρώπης.
Η λήξη της πανδημίας συνέπεσε με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Το άμεσο απότοκο αυτής της εισβολής ήταν η μεγάλη ενεργειακή κρίση που βιώσαμε.
Παράλληλα τόσο στην Αμερική όσο και στην Ευρώπη άρχισε να γίνεται αντιληπτό ότι η στρατηγική εξάρτηση από «τρίτες» χώρες ή συνασπισμούς θα πρέπει πλέον να περνά από μια αποτίμηση του στρατηγικού κινδύνου που εμπεριέχεται στην όποια εξάρτηση. Η απάντηση της Δύσης στην ενεργειακή κρίση που έφερε η εισβολή της Ρωσίας ήταν η επίσπευση της μετάβασης στην πράσινη ενέργεια, η οποία και ως περιβαλλοντική πολιτική, έχει ευρεία αποδοχή. Τι γίνεται όμως με την Κίνα τον μέχρι τώρα εμπορικό συνέταιρο της Δύσης και πλέον οικονομικό – και όχι μόνο – αντίπαλο της;
Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΚΙΝΑΣ ΩΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΑΝΤΙΠΑΛΟΥ
Στις ΗΠΑ το πρόγραμμα του Προέδρου Biden για την μετάβαση της Αμερικής στην πράσινη οικονομία πέρασε από το Κογκρέσο το 1922 με την επωνυμία Inflation Reduction Act. Το πρόγραμμα στοχεύει να στηρίξει την προσπάθεια των ΗΠΑ να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους σε ότι αφορά το περιβάλλον μέσω επενδύσεων σε ΑΠΕ και ηλεκτρική αυτοκίνηση, στην μείωση των τιμών των πρώτων υλών που χρειάζονται για την μετάβαση στην πράσινη οικονομία αλλά και το ιδιαίτερα σημαντικό για αυτή την ανάλυση την μείωση της εξάρτησης από αναξιόπιστους ή εχθρικούς προμηθευτές. Και δεν χρειάζεται ιδιαίτερη μελέτη για το ποιους οι Αμερικανοί θεωρούν πλέον σε αυτή την κατηγορία – Κίνα και Ρωσία.
Με τη σειρά της η ΕΕ ενέκρινε τον περασμένο Μάρτιο την νομοθεσία για τις κρίσιμες πρώτες ύλες (Critical Raw Materials Act). Η ΕΕ στοχεύει μέσω χρηματοδότησης και χαλάρωσης περιορισμών σε συνδυασμό με την σύναψη νέων εμπορικών σχέσεων με τρίτες χώρες να μειώσει την εξάρτηση της από Κινέζους προμηθευτές.
Και τα δυο μπλοκ έχουν επίσης αρχίσει να συντονίζουν τις ενέργειες τους σε αυτό τον τομέα μετά από την διαπίστωση ότι ορισμένα μέτρα τα οποία περιλήφθηκαν στα προγράμματα τους δημιουργούσαν εμπόδια και αθέμιτο ανταγωνισμό μεταξύ τους. Έχουν επίσης αρχίσει να συντονίζουν τις κινήσεις τους για την δημιουργία ομίλων αγοραστών χωρών (το λεγόμενο Byers Club) για να εξασφαλίσουν την προμήθεια των κρίσιμων πρώτων υλών.
Ορισμένες πρωτοβουλίες έχουν ήδη εκδηλωθεί με την συμφωνία που έγινε τον περασμένο Απρίλιο μεταξύ της ομάδας των G7 για την δημιουργία ενός ταμείου αρχικού ύψους 13 δις δολαρίων για την χρηματοδότηση έργων εξόρυξης σε τρίτες χώρες. Και σε επίπεδο κρατών έχουν αρχίσει σχετικές ενέργειες. Για παράδειγμα οι ΗΠΑ έχουν πρόσφατα συνάψει συμφωνία με την Δημοκρατία του Κονγκό για την προμήθεια σε αυτό τεχνολογίας για την κατασκευή
ηλεκτρικών αυτοκινήτων με αντάλλαγμα κρίσιμα ορυκτά. Η Γαλλία βρίσκεται πολύ κοντά σε μια συμφωνία με χώρα της Λατινικής Αμερικής για την προμήθεια σε αυτήν ηλεκτρικών λεωφορείων.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Τα οικονομικά σοκ από την Κίνα αποσταθεροποιούν την παγκόσμια οικονομία
Η ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΚΙΝΑΣ
Υπό το φως της πιο πάνω ανάλυσης, η αντίδραση της Κίνας ήταν η αναμενόμενη και η φαινομενική ανακολουθία μεταξύ της ανακοίνωσης του περιορισμού στις εξαγωγές και του καλέσματος του Κινέζου ηγέτη για μια εποικοδομητική εμπορική σχέση με την Δύση να έχει την εξήγηση της. Η Κίνα επιδιώκει την αναγνώριση της ως της εν δυνάμει μεγαλύτερης οικονομικής δύναμης του πλανήτη. Με την ανακοίνωση της απαγόρευσης προειδοποιεί ότι θα κάνει το κόστος της απεξάρτησης της Δύσης από τα Κινεζικά προϊόντα ακόμη πιο μεγάλο ενώ ταυτόχρονα στέλνει το μήνυμα ότι είναι ανοικτή για συνεργασία πάνω σε ισότιμη βάση.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Είναι πλέον φανερό ότι οι επόμενες δεκαετίες της παγκόσμιας κονίστρας θα αναλωθούν στην εντεινόμενη προσπάθεια της Κίνας να διαδεχθεί τις ΗΠΑ και το Δυτικό στρατόπεδο ως η ηγέτιδα δύναμη. Ο έλεγχος των πρώτων υλών της πράσινης οικονομίας είναι ένα ζωτικό πεδίο και για τα δυο στρατόπεδα. Και ενώ η Κίνα ξεκινά από θέση ισχύος στο συγκεκριμένο πεδίο εκτιμώ ότι είμαστε μόλις στην αρχή ενός πολύ μακρινού δρόμου.
