Άνοδος επιτοκίων και δόσεων: Είναι και θέμα νοοτροπίας

Η στρατηγική απόφαση νομισματικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας για άνοδο των επιτοκίων ώστε να συγκρατηθεί ο πληθωρισμός, αναπόφευκτα έχει προκαλέσει τριγμούς στο κοινωνικό σύνολο και ειδικά στα νοικοκυριά με υψηλό δανεισμό.

Ειδικά στην Κύπρο, που διαχρονικά παρατηρείται το φαινόμενο της συμβολής χαμηλού κεφαλαίου και μεγάλου δανεισμού (μέχρι και 80%) για την απόκτηση δανείου, συνήθως στεγαστικού, η άνοδος των επιτοκίων έχει δημιουργήσει σημαντικές προκλήσεις, παρόλο που η ποιότητα του χαρτοφυλακίου των τραπεζών μέχρι στιγμής δεν έχει επηρεαστεί.

Με απλά λόγια, δεν έχουν δημιουργηθεί νέα Μη Εξυπηρετούμενα Δάνεια, σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσιεύει η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου.

Η άνοδος των επιτοκίων έχει πυροδοτήσει μία ευρύτερη συζήτηση. Για παράδειγμα, γιατί ενώ τα περισσότερα νοικοκυριά διαθέτουν σημαντικές καταθέσεις στις τράπεζες δεν αξιοποιούν μέρος τους κατά την απόκτηση του ακινήτου, ώστε να λάβουν μικρότερο δάνειο;

Ειδικά τα τελευταία χρόνια που τα καταθετικά επιτόκια ήταν σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα, τα νοικοκυριά θεωρητικά θα έπρεπε να αξιοποιήσουν μέρος αυτού του κεφαλαίου που είχε ελάχιστη απόδοση, ώστε να έχουν λιγότερες υποχρεώσεις.

Με απλούς υπολογισμούς και με βάση τα σημερινά δεδομένα, αν κάποιος δανειστεί:

• €100.000 με περίοδο αποπληρωμής 30 χρόνια: με βάση το βασικό επιτόκιο της ΕΚΤ και συμβολή κάτω του 30% με ιδία κεφάλαια, η μηνιαία του δόση θα ανέρχεται σε περίπου €610 και θα καταβάλει τόκους σχεδόν €120.000.
• Εάν η συνδρομή του είναι άνω του 30% τότε η μηνιαία δόση θα είναι περίπου €595 και οι συνολικοί τόκοι €115.000.
• Αν έκανε ένα βήμα παραπάνω και αξιοποιούσε ακόμα €20.000 από τις καταθέσεις του, το ποσό που θα έπαιρνε ως δάνειο θα μειωνόταν στις €80.000 και τότε η μηνιαία του δόση θα ήταν €477 και οι συνολικοί τόκοι που θα πλήρωνε θα ήταν περίπου €92.000.

Σημειώνεται επίσης πως αν οι κυπριακές τράπεζες δεν είχαν τόσο μεγάλο όγκο καταθέσεων σε σχέση με τα δάνεια (οι καταθέσεις στο σύστημα σήμερα είναι διπλάσιες από τα δάνεια), ενδεχομένως να μπορούσαν να προχωρήσουν ευκολότερα σε αύξηση των καταθετικών επιτοκίων.

Καθόλου τυχαία και η πρόσφατη πρόταση οικονομολόγων για αξιοποίηση των καταθέσεων των νοικοκυριών με άλλους τρόπους (πχ. σε κυβερνητικά ομόλογα), ώστε και καλύτερη απόδοση να απολαμβάνουν και οι τράπεζες να αποφορτιστούν.

Ένα άλλο παράδοξο της κυπριακής οικονομίας, που για κάποιους σχετίζεται άμεσα με τη γενικότερη τάση που έχουμε ως λαός προς τον καιροσκοπισμό, αφορά στο γεγονός πως η συντριπτική πλειοψηφία των δανείων στην Κύπρο είναι κυμαινόμενου επιτοκίου.

Σχετική είναι και η παρατήρηση που περιέλαβε στο τελευταίο της Οικονομικό Δελτίο η Κεντρική Τράπεζα: Στο τρέχον περιβάλλον ψηλών επιτοκίων, πληθωριστικών πιέσεων και γεωπολιτικής αβεβαιότητας, η ύπαρξη υψηλού ποσοστού δανείων με κυμαινόμενο επιτόκιο στην Κύπρο ενδέχεται να έχει αρνητικές επιπτώσεις στη βιωσιμότητα του νέου χρέους.

Ωστόσο, καθησυχάζει η Κεντρική, οι συνετές δανειοδοτικές πολιτικές των τραπεζών, με τη χορήγηση νέων δανείων μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2013 κάτω από αυστηρότερες εποπτικές κατευθυντήριες γραμμές και κριτήρια, καθώς και τα ισχύοντα μακροπροληπτικά μέτρα της ΚΤΚ, όπως ο δείκτης εξυπηρέτησης χρέους ως προς το διαθέσιμο εισόδημα, που περιορίζει τα νεοεκδοθέντα δάνεια ως συνάρτηση του εισοδήματος του νοικοκυριού, φαίνεται να θωρακίζουν τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα της χώρας, με το ποσοστό μη εξυπηρέτησης των νέων δανείων να παραμένει μικρό.

O σύμβουλος του Προέδρου της Δημοκρατίας για θέματα οικονομίας, Χριστάκης Πατσαλίδης, με πρόσφατη ανάρτησή του, παρέθεσε στοιχεία και σχολίασε πως παραδοσιακά το ποσοστό των δανείων με σταθερό επιτόκιο είναι χαμηλό στην Κύπρο.

Σε αντίθεση με κάποιες χώρες με παρόμοια χαρακτηριστικά, όπως η Πορτογαλία και η Ιταλία, στις οποίες κυμαίνεται κοντά στο 50%.

Στην ιστοσελίδα της Τράπεζας Κύπρου υπάρχουν αναρτημένοι και διαθέσιμοι υπολογισμοί (https://www.bankofcyprus.com/globalassets/cyprus/personal/loans/rates/daneiodotika-en/housing-loans_-02-08-2023.pdf) για στεγαστικά δάνεια, τα οποία φέρουν διαφορετικό είδος επιτοκίου.

Για δάνειο €150.000, με ιδία συνδρομή μεγαλύτερη ή ίση με το 30% της αξίας του ενυπόθηκου και περίοδο αποπληρωμής τα 30 χρόνια (25 χρόνια για το σταθερό) προκύπτουν τα εξής αποτελέσματα:

Ακριβότερο το σταθερό αλλά με λιγότερο ρίσκο

Προφανώς, μέχρι το περασμένο καλοκαίρι που η ΕΚΤ αποφάσισε την άνοδο των επιτοκίων, τα δεδομένα ήταν πολύ διαφορετικά. Ενδεχομένως να αλλάξουν ξανά το 2024, αν η ΕΚΤ πεισθεί ότι συγκράτησε τον πληθωρισμό και ξεκινήσει διαδικασία μείωσης των επιτοκίων.

Με άλλα λόγια, το σημαντικό για τους δανειολήπτες με δάνεια μεγάλης διάρκειας δεν είναι κατά πόσο θα αυξηθεί για ακόμα 0.25% το επιτόκιο της ΕΚΤ στην επόμενη συνεδρία αλλά η χρονική περίοδος για την οποία θα παραμείνουν σε υψηλά επίπεδα.

Την ίδια ώρα, κανείς δεν εγγυάται σε όσους έχουν δάνειο με κυμαινόμενο επιτόκιο ότι μέχρι να το εξοφλήσουν δεν θα προκύψει ξανά αύξηση των επιτοκίων. Το σταθερό επιτόκιο είναι μεν υψηλότερο κατά μέσο όρο, αλλά προσφέρει ακριβώς αυτό που λέει: σταθερότητα.  Άρα, ο κάθε δανειολήπτης θα πρέπει να αποφασίσει με βάση τα δικά του δεδομένα και το επίπεδο του ρίσκου που είναι διατεθειμένος να αναλάβει.

(Παρέμβαση από συνεργάτη του Φιλελευθέρου)