Οι ΗΠΑ υποστηρίζουν ότι η Ουκρανία θα πρέπει να αποδεχτεί τη διευθέτηση που έχει διαπραγματευτεί με τη Μόσχα, ώστε όλοι να μπορέσουν να προχωρήσουν στην οικοδόμηση “μιας καλύτερης Ουκρανίας”. Πρόκειται να έναν σωστό στόχο, αλλά αν το περιεχόμενο της συμφωνίας είναι αυτό που έχει διαρρεύσει, τότε αυτή δεν θα είναι εφικτή.
Αν και η πρόταση της κυβέρνησης Τραμπ δεν έχει δημοσιευτεί, άρθρο της Daily Telegraph αναφέρει ότι αποτελείται από επτά βασικά σημεία. Τα δύο πρώτα είναι αποκαλυπτικά: άμεση κατάπαυση του πυρός, ακολουθούμενη από απευθείας συνομιλίες μεταξύ Μόσχας και Κιέβου.
Δεν πρόκειται για τη μεγάλη ειρηνευτική συμφωνία για την οποία κάνουν λόγο οι Αμερικανοί αξιωματούχοι, αλλά μάλλον για την αποδοχή των ρωσικών όρων για την άνευ όρων εκεχειρία που πρότεινε ο Ντόναλντ Τραμπ πριν από περισσότερο από ένα μήνα. Υποτίθεται ότι θα ακολουθούσαν διαπραγματεύσεις για μια πλήρη διευθέτηση, αλλά η κυβέρνηση είναι τόσο πρόθυμη να κάνει κάτι, που φαίνεται να έχει ικανοποιήσει εκ των προτέρων τις περισσότερες από τις πολεμικές απαιτήσεις της Ρωσίας.
Αυτές περιλαμβάνουν την εγγύηση ότι η Ουκρανία δεν θα ενταχθεί ποτέ στο ΝΑΤΟ, ότι οι ΗΠΑ θα αναγνωρίσουν την Κριμαία, την οποία το Κρεμλίνο προσάρτησε από την Ουκρανία το 2014, ως κυρίαρχο ρωσικό έδαφος, ότι οι δυνάμεις του προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν θα διατηρήσουν τον έλεγχο σχεδόν όλων των άλλων ουκρανικών εδαφών που έχουν καταλάβει με τη βία από τότε, και ότι οι ΗΠΑ θα άρουν τις οικονομικές κυρώσεις.
Το Κίεβο δεν έχει πολλά να κερδίσει, εκτός από κάποιες μικρές εδαφικές ανταλλαγές και την άδεια πρόσβασης στα δικά του ποτάμια. Υπάρχει, ωστόσο, ένα σημαντικό όφελος για την Ουάσιγκτον, η οποία θα αποκτήσει τον έλεγχο των ορυκτών πόρων και των μεγάλων υποδομών της Ουκρανίας, μαζί με το 50% των εσόδων που παράγουν. Οι ΗΠΑ θα αναλάβουν επίσης τον έλεγχο του τεράστιου πυρηνικού εργοστασίου Enerhodar της Ουκρανίας, το οποίο βρίσκεται σήμερα υπό ρωσική κατοχή.
Το ζήτημα εδώ δεν είναι ότι όλα αυτά είναι όροι που η Ουκρανία δεν μπορεί να αποδεχθεί. Ο Ζελένσκι και άλλοι αξιωματούχοι στο Κίεβο κατανοούν ότι αυτός ο πόλεμος θα τελειώσει με την de facto αποδοχή του ρωσικού ελέγχου σε τμήματα του ουκρανικού εδάφους. Οι περισσότεροι Ευρωπαίοι ηγέτες καταλαβαίνουν επίσης ότι η Ουκρανία δεν θα ενταχθεί στο ΝΑΤΟ. Και μια συμφωνία που θα δέσμευε τις ΗΠΑ να συμμετάσχουν στην ανάπτυξη της μεταπολεμικής μεταλλευτικής βιομηχανίας και των υποδομών της Ουκρανίας θα ήταν υπέροχη, αν περιελάμβανε και μια δέσμευση για επενδύσεις.
Αυτό που είναι απαράδεκτο είναι ότι γίνονται βασικές παραχωρήσεις στη Ρωσία με αντάλλαγμα τίποτα πιο σταθερό από μια κατάπαυση του πυρός που μπορεί να μην έχει διάρκεια. Η εισβολή του Πούτιν ανταμείβεται με την ψευδή παραδοχή ότι η κατάκτηση ολόκληρης της Ουκρανίας είναι κατά τα άλλα αναπόφευκτη και ότι το Κίεβο και οι σύμμαχοί του δεν έχουν κανένα χαρτί να παίξουν.
Να λοιπόν τι πρέπει να περιλαμβάνει η συμφωνία, αν πρόκειται να επιτρέψει την οικοδόμηση μιας καλύτερης Ουκρανίας, και όχι μόνο μιας ισχυρότερης Ρωσίας:
Στην κορυφή της λίστας θα πρέπει να υπάρχουν σαφώς καθορισμένες εγγυήσεις ασφαλείας, συμπεριλαμβανομένου ενός μηχανισμού για τη διασφάλιση μιας μόνιμης εκεχειρίας. Η Ρωσία και η Ουκρανία, άλλωστε, συμφώνησαν να σταματήσουν τις εχθροπραξίες το 2014, με αποτέλεσμα οκτώ χρόνια πολέμου χαμηλής έντασης, ακολουθούμενα από μια πλήρη ρωσική εισβολή το 2022. Μια ευρωπαϊκή “συμμαχία των προθύμων” έχει ξεκαθαρίσει ότι είναι έτοιμη να εποπτεύσει την κατάπαυση του πυρός, αλλά μόνο με την υποστήριξη των ΗΠΑ για την αποτροπή των ρωσικών επιθέσεων κατά των ειρηνευτικών δυνάμεων. Δεν υπάρχει καμία ένδειξη για μια τέτοια δέσμευση των ΗΠΑ, η οποία πρέπει να γίνει και να αναγράφεται στη συμφωνία.
Η συμφωνία θα πρέπει επίσης να αναφέρει με σαφήνεια ότι η Ουκρανία έχει το δικαίωμα να εξοπλίζεται και να υπερασπίζεται τον εαυτό της ως κυρίαρχο κράτος, αποκλείοντας έτσι την επίμονη απαίτηση της Ρωσίας να αποστρατιωτικοποιηθεί ο γείτονάς της. Χωρίς αυτές και άλλες εγγυήσεις, συμπεριλαμβανομένης της σαφούς προθυμίας των ΗΠΑ να τις υποστηρίξουν, υπάρχει μικρή πιθανότητα να ευημερήσει η Ουκρανία. Γιατί ποιος επιχειρηματίας που έχει σώας τας φρένας θα επένδυε σε κάτι που θα μπορούσε γρήγορα να καταστραφεί;
Για τον ίδιο λόγο, οποιαδήποτε αναγνώριση της κατοχής της Κριμαίας από τη Ρωσία θα πρέπει να ανταλλαχθεί με περιορισμούς που θα αποτρέψουν τον Πούτιν από το να τη μετατρέψει και πάλι σε μια γιγαντιαία στρατιωτική βάση, με στόχο τα ζωτικά λιμάνια, τη ναυτιλία και τη γεωργία της Ουκρανίας – για να μην αναφέρουμε άλλες παράκτιες χώρες της Μαύρης Θάλασσας. Η αναγνώριση πρέπει επίσης να ανταλλαγεί με την εγκατάλειψη από τη Ρωσία των διεκδικήσεών της σε εδάφη που δεν έχει ακόμη καταλάβει.
Πρέπει επίσης να υπάρξει αποκατάσταση για ορισμένα από τα εγκλήματα πολέμου που έχει διαπράξει η Ρωσία. Το Κρεμλίνο δεν μπορεί να αναγκαστεί να αναγνωρίσει τις σφαγές αμάχων, αλλά θα πρέπει τουλάχιστον να υποχρεωθεί να επιστρέψει τα απαχθέντα παιδιά στις οικογένειές τους στην Ουκρανία.
Αν αυτά ακούγονται πολλά, απέχουν πολύ από μια εξαντλητική λίστα, γι’ αυτό και η άνευ όρων προσωρινή κατάπαυση του πυρός ήταν η σωστή ιδέα, δημιουργώντας χώρο για παρατεταμένες συνομιλίες. Ωστόσο, το να παραχωρήσουμε πρώτα το διαπραγματευτικό χαρτί των ΗΠΑ και μόνο μετά να διαπραγματευτούμε τους όρους ασφαλείας που απαιτούνται για να διασφαλίσουμε ότι η ειρήνη θα διαρκέσει, δεν βγάζει νόημα. Κάτι τέτοιο θα βρισκόταν σίγουρα στο νέο βιβλίο που θα πρέπει να γράψει ο Τραμπ όταν βγει στη σύνταξη: “Η τέχνη της κακής συμφωνίας”.
Η Ουκρανία δεν πρέπει να υπογράψει αυτή τη συμφωνία. Το γεγονός ότι ο Τραμπ έχει επικεντρωθεί στη δήλωση του Ζελένσκι ότι το Κίεβο δεν μπορεί να αναγνωρίσει συνταγματικά την Κριμαία ως ρωσική -κάτι που δεν απαιτείται από την προτεινόμενη συμφωνία- υποδηλώνει ότι ο πρόεδρος των ΗΠΑ το γνωρίζει, και ετοιμάζεται να μεταθέσει την ευθύνη για τη δική του αποτυχία σε έναν ηγέτη που σαφώς περιφρονεί.
Όπως έχω ξαναπεί, ο τρόπος με τον οποίο ο Τραμπ και οι απεσταλμένοι του έχουν προσεγγίσει την ειρηνευτική διευθέτηση στην Ουκρανία φαίνεται ακατανόητος, μέχρι να καταλάβει κανείς ότι η προτεραιότητα δεν είναι η διαρκής ειρήνη και η κυριαρχία του Κιέβου ή τα σταθερά σύνορα στην Ευρώπη, αλλά η επαναφορά των σχέσεων ΗΠΑ-Ρωσίας. Και αν η Ουκρανία δεν συνθηκολογήσει, ο Τραμπ πρέπει απλώς να πείσει αρκετούς Αμερικανούς ότι φταίει το Κίεβο, όταν οι συνομιλίες καταρρεύσουν.
Ο Τραμπ έχει τουλάχιστον δύο επιλογές. Μπορεί να αποχωρήσει και να αποτύχει να παραδώσει την ειρήνη που κάποτε είπε ότι θα μπορούσε να επιτύχει σε μια ημέρα, ή μπορεί να αναγνωρίσει τα πραγματικά εμπόδια για μια συμφωνία και να χρησιμοποιήσει τη σημαντική επιρροή που έχει για την επίτευξή της. Όλα δείχνουν, δυστυχώς, προς την πρώτη επιλογή.
Απόδοση – Επιμέλεια: Λυδία Ρουμποπούλου
