Δύο επεισόδια από τη μακρά σταδιοδρομία του Πολ Βόλκερ ξεχωρίζουν ως διδάγματα για τη σημερινή κυβέρνηση Τραμπ. Το 1971, ο Βόλκερ συνέβαλε στον τερματισμό της μεταπολεμικής παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής τάξης που στηριζόταν στην τιμή του χρυσού σε δολάρια. Μια ανατρεπτική δεκαετία αργότερα, στο τιμόνι της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, εγκαθίδρυσε μια νέα τάξη βασισμένη στην ικανή οικονομική διαχείριση.
Έκτοτε, το θρυλικό παράδειγμά του καθοδηγεί τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής και διατηρεί την εμπιστοσύνη του κόσμου στο δολάριο και τα κρατικά ομόλογα. Τώρα, μια χαοτική προσπάθεια αναδιάρθρωσης του διεθνούς εμπορίου φαίνεται να πλήττει αυτή τη σκληρά κερδισμένη αξιοπιστία.
Η αποκατάστασή της δεν θα είναι εύκολη, ειδικά για έναν πρόεδρο τόσο παρορμητικό όσο ο Ντόναλντ Τραμπ. Η απώλειά της θα είναι καταστροφική. Ήρθε η ώρα για μια επανεκκίνηση.
Η τελευταία φορά που ένας Αμερικανός πρόεδρος διατάραξε μονομερώς το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα ήταν πριν από 50 και πλέον χρόνια. Η ομάδα του προέδρου Ρίτσαρντ Νίξον συνειδητοποίησε ότι δεν ήταν βιώσιμο να συνεχίσει να τηρεί την υπόσχεση να μετατρέψει τα δολάρια των ξένων κεντρικών τραπεζών σε χρυσό στα 35 δολάρια ανά ουγγιά όπως είχε θεσπιστεί το 1945. Οι ΗΠΑ απλώς δεν είχαν αρκετό χρυσό για να καλύψουν όλα τα δολάρια που είχαν δαπανηθεί σε μεταπολεμικές επενδύσεις στο εξωτερικό. Το “σοκ του Νίξον” τον Δεκαπενταύγουστο του 1971 τερμάτισε τη συμφωνία του Μπρέτον Γουντς. Ο Βόλκερ, υφυπουργός Νομισματικών Υποθέσεων του Υπουργείου Οικονομικών, ταξίδεψε αμέσως σε όλο τον κόσμο για να συναντηθεί με υπουργούς Οικονομικών και να προσπαθήσει να τους διαβεβαιώσει ότι οι ΗΠΑ θα παρέμεναν αξιόπιστος εταίρος.
Παρόλα αυτά, οι συνέπειες αυτής της αναταραχής -μαζί με τους δασμούς και τους ελέγχους τιμών που θεσπίστηκαν για να προσπαθήσουν να περιορίσουν τη ζημιά- ήταν μακροχρόνιες. Το δολάριο διολίσθησε. Η Fed, με επικεφαλής έναν από τους πρώην οικονομικούς συμβούλους του Νίξον, απέτυχε να περιορίσει τον πληθωρισμό που επιδεινώθηκε από τα αυξανόμενα δημοσιονομικά ελλείμματα και την αλματώδη αύξηση της τιμής του πετρελαίου. Η αξιοπιστία της αμερικανικής οικονομικής διαχείρισης κλονίστηκε στο εξωτερικό και στο εσωτερικό.
Το 1979, ο Βόλκερ έγινε επικεφαλής της Fed υπό την προεδρία του Τζίμι Κάρτερ. Ήξερε ότι είχε μια αποστολή: να μειώσει τον πληθωρισμό. Τα επιτόκια εκτοξεύτηκαν καθώς έστρεψε την προσοχή του στη συρρίκνωση της προσφοράς, με το επιτόκιο αναφοράς των ομοσπονδιακών κεφαλαίων να πλησιάζει το 20%. Αλλά ο Βόλκερ παρέμεινε απτόητος μέχρι να κατασταλεί ο πληθωρισμός.
Αντί για τον χρυσό, η οικονομική επιτυχία της Αμερικής έκτοτε στηρίζεται εν μέρει στο “πρότυπο Βόλκερ” – μια διαβεβαίωση ότι οι ΗΠΑ είχαν ικανούς οικονομικούς διαχειριστές που θα έκαναν ό,τι χρειαζόταν για να διατηρήσουν την εμπιστοσύνη των πολιτών τους και του υπόλοιπου κόσμου. Τα τελευταία 40 χρόνια, το χρήμα εισέρρεε στην ασφάλεια των κρατικών ομολόγων με το πρώτο σημάδι αναταραχής οπουδήποτε. Οι διαχειριστές κεφαλαίων αγόραζαν αμερικανικά ομόλογα ακόμη και όταν η αναταραχή προερχόταν από την πτώση των αμερικανικών αγορών, όπως κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008 ή εν μέσω αβεβαιότητας σχετικά με την προθυμία του Κογκρέσου να δράσει για να αποτρέψει μια χρεοκοπία.
Ως αποτέλεσμα, οι πρόεδροι βασίστηκαν στους εμπειρογνώμονες όταν τα οικονομικά ζητήματα ήταν επικίνδυνα. Ο Κάρτερ παρέμεινε ως επί το πλείστον σιωπηλός καθώς η αντιπληθωριστική εκστρατεία του Βόλκερ προκάλεσε ύφεση και συνέβαλε στο να βουλιάξουν οι προοπτικές επανεκλογής του. Ο Τζορτζ Μπους έκανε πίσω και άφησε τον υπουργό Οικονομικών Χένρι Πόλσον, πρώην επικεφαλής της Goldman Sachs και τον πρόεδρο της Fed Μπεν Μπερνάνκι να συνεργαστούν με τους οικονομικούς επικεφαλής ανά τον κόσμο για να διαχειριστούν τη χρηματοπιστωτική κρίση.
Είναι αλήθεια ότι η υπερβολική δημοσιονομική τόνωση επί προεδρίας Τζο Μπάιντεν και η διστακτική αντίδραση της Fed στις αυξήσεις των τιμών κατά τη διάρκεια της πανδημίας του Covid συνέβαλαν στη χειρότερη έξαρση του πληθωρισμού από την εποχή του Βόλκερ. Αλλά ο Πάουελ αξιοποίησε γρήγορα τα μαθήματα του Βόλκερ, αύξησε γρήγορα τα επιτόκια και σημείωσε πρόοδο στην αποκατάσταση της ζημίας. Αυτές ήταν τελικά ειλικρινείς λανθασμένες εκτιμήσεις σε μια περίοδο ασυνήθιστης αναταραχής.
Αντίθετα, η διαταραχή του παγκόσμιου εμπορικού συστήματος από την “Ημέρα της Απελευθέρωσης” του προέδρου Τραμπ μοιάζει περισσότερο με το σοκ του Νίξον. Είναι ένα μονομερές, ριζοσπαστικό βήμα που επιδιώκει να αντιμετωπίσει τις παγκόσμιες ανισορροπίες. Η διαφορά έγκειται στην απερίσκεπτη εφαρμογή του.
Αντί να βασιστεί σε προσεκτική ανάλυση και διπλωματική επικοινωνία, όπως είχε κάνει η ομάδα του Νίξον, το βιαστικά κατασκευασμένο σχέδιο του Τραμπ παρουσιάστηκε με ασυνάρτητες εξηγήσεις και υποτιμητικό τόνο προς τους παγκόσμιους ηγέτες. Η κυβέρνηση δεν είχε στρατηγική για τη διαχείριση των επιπτώσεων στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Αντί να συντονιστεί με την κεντρική τράπεζα, ο πρόεδρος προσπάθησε να πιέσει τη Fed να βοηθήσει στην εξυγίανση του χάους. Η παύση 90 ημερών στους περισσότερους δασμούς την περασμένη εβδομάδα ήταν επίσης παρορμητική και μη οργανωμένη. Δεν είναι περίεργο που το δολάριο και τα κρατικά ομόλογα χάνουν σε αξία.
Αυτή η κυβέρνηση, γνωστή για τον θεατρινισμό της, πρέπει τώρα να δώσει προσοχή στην ουσία. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να κάνει τη σκληρή δουλειά της προσεκτικής ανάλυσης, να ακούει τους ειδικούς και να συνεργάζεται σοβαρά με τους ηγέτες άλλων εθνών με σαφώς καθορισμένους στόχους. Αν δεν το πράξει θα συνεχίσει να μειώνει την αγοραστική δύναμη του δολαρίου και να αυξάνει το κόστος δανεισμού για τη χώρα και για όλους τους Αμερικανούς.
Στα απομνημονεύματα που τον βοήθησα να γράψει στο τέλος της ζωής του, ο Βόλκερ τόνισε τη σημασία της ικανής κυβερνητικής διαχείρισης. Οι πολιτικοί στόχοι αλλάζουν – ο Βόλκερ υπηρέτησε υπό έξι προέδρους, Ρεπουμπλικάνους και Δημοκρατικούς – αλλά κανένας δεν πετυχαίνει χωρίς αξιωματούχους με την ακεραιότητα και τις ικανότητες που απαιτούνται για να διατηρήσουν την αξιοπιστία της χώρας.
Απόδοση – Επιμέλεια: Λυδία Ρουμποπούλου
