Όπως είπε κάποτε ο χαρακτήρας του Game of Thrones, ο Littlefinger, “το χάος είναι μια σκάλα” για όσους μηχανορραφούν. Στον πραγματικό κόσμο αυτή η διαπίστωση ισχύει και για τους ισχυρούς και παρέχει μια χρήσιμη οπτική στη δημιουργία ενός κλίματος διεθνούς χάους δια χειρός Ντόναλντ Τραμπ.
Στην πραγματικότητα, για τους επίδοξους απολυταρχικούς στον κόσμο, οι οποίοι πασχίζουν ακόμα να απελευθερωθούν από τους περιορισμούς των ελεύθερα αμφισβητούμενων εκλογών και των ανεξάρτητων θεσμών, δεν υπήρξε ποτέ καλύτερη στιγμή για να ανέβουν τα τελευταία σκαλιά προς την απόλυτη εξουσία.
Δείτε για παράδειγμα τον πρόεδρο της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Πρόσφατα έβαλε στη φυλακή, μέσω ενός πειθήνιου δικαστικού σώματος, τον βασικό πολιτικό του αντίπαλο Εκρέμ Ιμάμογλου, με την πεποίθηση ότι μπορεί πλέον να διαχειριστεί οποιαδήποτε αντίδραση. Οι εισαγγελείς κατηγόρησαν τον δημοφιλή δήμαρχο της Κωνσταντινούπολης για διαφθορά, αλλά αυτή ήταν μια ξεκάθαρα πολιτική απόφαση, που ελήφθη λίγες ημέρες πριν αναδειχθεί υποψήφιος για την προεδρία.
Η κίνηση του Ερντογάν προκάλεσε μεγάλες διαδηλώσεις στους δρόμους, αλλά ελάχιστες από τις έντονες διεθνείς αντιδράσεις που θα είχε προκαλέσει πριν από μερικά χρόνια. Σε μια εποχή οικονομικού χάους και στρατιωτικής ανασφάλειας, η Ευρώπη απλώς δεν έχει την πολυτέλεια να δώσει προτεραιότητα στη διάδοση της δημοκρατίας έναντι αυτών των έκτακτων αναγκών. Η συντριπτική της ανησυχία είναι να κρατήσει την Τουρκία – έναν σημαντικό παραγωγό όπλων, εμπορικό εταίρο και μέλος του ΝΑΤΟ – στο πλευρό της.
Εν τω μεταξύ, στην Ουάσινγκτον, ο Ερντογάν έχει λάβει μόνο επαίνους από τον “δημιουργό” του χάους. Ο Τραμπ τον βλέπει ως πνευματικό αδερφό, τη συνεργασία του οποίου χρειάζεται για τη Συρία, τη Ρωσία και το Ιράν. Σε δηλώσεις δίπλα στον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου στον Λευκό Οίκο τη Δευτέρα, ο Αμερικανός πρόεδρος μίλησε για τη σπουδαία σχέση του με τον Τούρκο ηγέτη και για το πόσο έξυπνος ήταν που “πήρε τον έλεγχο” στη Συρία. Ούτε λέξη για τον Ιμάμογλου.
Το κύριο κόμμα της τουρκικής αντιπολίτευσης κατηγόρησε μάλιστα τον Ερντογάν -χωρίς να προσφέρει αποδείξεις- ότι ζήτησε την άδεια των ΗΠΑ, πριν προβεί στη σύλληψη. Ο υπουργός Οικονομικών Μεχμέτ Σιμσέκ, εν τω μεταξύ, δήλωσε σε συνέντευξή του στους Financial Times την Τρίτη ότι βλέπει θετικές προοπτικές για την ταλαιπωρημένη οικονομία της Τουρκίας στον παγκόσμιο εμπορικό πόλεμο του Τραμπ.
Ο Νετανιάχου είναι ένα άλλο καλό παράδειγμα. Θα περίμενε κανείς ότι θα κρατούσε χαμηλό προφίλ, δεδομένης της συμβολής του στη θεαματική αποτυχία ασφαλείας που επέτρεψε στη Χαμάς να εξαπολύσει την πιο καταστροφική επίθεση κατά των Εβραίων μετά το Ολοκαύτωμα, στις 7 Οκτωβρίου 2023. Από τότε, το κλίμα επιδεινώθηκε λόγω της αποτυχίας του να φέρει πίσω όλους τους ομήρους ή να καταστρέψει τη Χαμάς, όπως υποσχέθηκε, μετά από ενάμιση χρόνο πολέμου.
Αντιμετωπίζει επίσης πολλαπλές έρευνες και δικαστικές υποθέσεις, στην πατρίδα του για απάτη και διαρροές ασφαλείας, και στη Χάγη για εγκλήματα πολέμου. Προσπαθεί να απολύσει τον κορυφαίο δικαστικό του Ισραήλ και τον κορυφαίο αξιωματούχο της υπηρεσίας εσωτερικής ασφάλειας, και οι δύο για προφανώς ιδιοτελείς λόγους. Μετά από μια θορυβώδη ακρόαση την Τρίτη, το Ανώτατο Δικαστήριο του Ισραήλ εξέδωσε προσωρινή διαταγή με στόχο να εμποδίσει την κυβέρνηση να απολύσει τον επικεφαλής της εσωτερικής υπηρεσίας πληροφοριών που ερευνά τους συμβούλους του Νετανιάχου σχετικά με τις διαρροές.
Και όμως, ο πρωθυπουργός του Ισραήλ φαίνεται να είναι κάθε άλλο παρά μετανιωμένος. Πρόσφατα τερμάτισε την κατάπαυση του πυρός στη Γάζα -για την οποία είχαν μεσολαβήσει οι ΗΠΑ- για να ξεκινήσει εκ νέου τον πόλεμο με έναν πιο φιλόδοξο στόχο, να χαράξει τις λεγόμενες ουδέτερες ζώνες. Μπλόκαρε επίσης την πρόσβαση σε ανθρωπιστική βοήθεια και κάλεσε τους Παλαιστίνιους να “κάνουν ελεύθερα την επιλογή να πάνε όπου θέλουν”, από το έδαφος που καθιστά ακατοίκητο.
Παρ’ όλα αυτά, ο Νετανιάχου πραγματοποίησε την πρώτη επίσκεψη ξένου ηγέτη στην Ουάσινγκτον από τότε που ο Τραμπ ξεκίνησε έναν εμπορικό πόλεμο με τον υπόλοιπο κόσμο. Έτυχε, επίσης, υποδοχής “κόκκινου χαλιού” καθ’ οδόν, όταν σταμάτησε στη Βουδαπέστη. Ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Βίκτορ Όρμπαν επέλεξε όχι μόνο να αγνοήσει το ένταλμα σύλληψης του Νετανιάχου από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, αλλά και να ανακοινώσει ότι η χώρα του θα αποχωρήσει από τη δικαιοδοσία του διεθνούς δικαστηρίου.
Ο ίδιος ο Όρμπαν μόλις ξεκίνησε μια εκστρατεία για την εξάλειψη των “κοριών” που του αντιτίθενται, συμπεριλαμβανομένων μη κερδοσκοπικών οργανώσεων όπως η ομάδα κατά της διαφθοράς Transparency International και ό,τι έχει απομείνει από τα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης της Ουγγαρίας. Όπως και ο Ερντογάν, έχει προχωρήσει πολύ περισσότερο στην εξάλειψη των δικαστικών περιορισμών στην εξουσία του από ό,τι ο Τραμπ ή ο Νετανιάχου. Και εκμεταλλεύεται την ευκαιρία να κάνει περισσότερα.
Τον περασμένο μήνα, εισήγαγε έναν νέο νόμο για τα LGBTQ+ άτομα που θα καταστήσει παράνομες τις πορείες του “Pride”. Αυτό είναι πιθανό να συναντήσει λιγότερη διεθνή αντίσταση απ’ ό,τι θα συνέβαινε πριν από την αποχώρηση του πρέσβη Ντέιβιντ Πρέσμαν, ενός Αμερικανού διπλωμάτη που έχει παντρευτεί έναν άνθρωπο του ιδίου φύλου, ο οποίος ήταν επίσης σφοδρός επικριτής του Όρμπαν κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης Μπάιντεν.
Ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντίμιρ Πούτιν, εν τω μεταξύ, συνεχίζει να έχει ένα free pass από τη νέα αμερικανική κυβέρνηση, μεταξύ άλλων και σε ό,τι αφορά τους δασμούς. Αυτό είναι κάτι που το Ισραήλ, η Ουκρανία, σύμμαχοι με τους οποίους οι ΗΠΑ έχουν ήδη εμπορικό πλεόνασμα, και ακόμη και οι πιγκουίνοι των ακατοίκητων νησιών Χερντ και ΜακΝτόναλντ της Αυστραλίας, δεν κατάφεραν να πετύχουν.
Δεν πρέπει, ωστόσο, να αγνοήσουμε και έναν σημαντικό περιορισμό σε όλα αυτά τα κέρδη για τους φέρελπις και εκκολαπτόμενους απολυταρχικούς. Η Ρωσία, για παράδειγμα, μπορεί να εξακολουθεί να είναι ο κύριος ωφελημένος από την απόφαση του Τραμπ να διαλύσει την υπό την ηγεσία των ΗΠΑ παγκόσμια τάξη, αλλά δεν είναι σαφές πώς θα αντιδράσει ο κατεξοχήν συναλλακτικός ηγέτης της Αμερικής στη συνεχιζόμενη περιφρόνηση των προσπαθειών του να τερματίσει τον πόλεμο στην Ουκρανία. Ο Νετανιάχου, εν τω μεταξύ, κέρδισε μια πολύτιμη συνάντηση στο Οβάλ Γραφείο, αλλά έπρεπε επίσης να υποχωρήσει στο μέτωπο των δασμών, όπως θα έκανε ένας υποτελής ηγέτης που προσκυνά τον αυτοκράτορα της δυναστείας των Μινγκ στο Πεκίνο.
Το κλειδί εδώ είναι ότι μια νέα διεθνής τάξη του είδους που λαχταρούν άνθρωποι όπως ο Πούτιν, ο Νετανιάχου και ο Όρμπαν -μια τάξη χωρίς κανόνες και θεσμούς που να περιορίζουν τις εξουσίες τους ή να ρυθμίζουν θέματα εμπορίου και πολέμου- είναι, εξ ορισμού, ένας κόσμος ανταγωνιστικών εθνικισμών.
Προς το παρόν, η αυξανόμενη σοδειά ηγετών της λαϊκιστικής δεξιάς στον κόσμο είναι ενωμένη, και ως επί το πλείστον τάσσεται υπέρ του Τραμπ, στην αντίθεσή τους απέναντι σε μια παλιά “φιλελεύθερη παγκόσμια τάξη” που δημιούργησαν οι ΗΠΑ μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αλλά θα πρέπει να προσέχουν τι εύχονται. Καθώς αυτός ο κοινός φιλελεύθερος εχθρός εξαφανίζεται, θα βρεθούν όλο και περισσότερο σε αντιπαράθεση μεταξύ τους.
Απλά ρωτήστε τον Πιέρ Πουαλιέβρ, ηγέτη του Συντηρητικού Κόμματος του Καναδά. Μέχρι πριν από λίγες εβδομάδες, το μήνυμά του για τη μείωση των φόρων και το “Πρώτα ο Καναδάς” έμοιαζε νικηφόρο, δίνοντάς του σταθερό προβάδισμα 10 ποσοστιαίων μονάδων στις δημοσκοπήσεις ενόψει των εκλογών αργότερα αυτό το μήνα. Τώρα έχει μείνει πίσω, καθώς οι υποστηρικτές του αποστατούν, ανησυχώντας ότι αυτός ο σωσίας του MAGA ίσως δεν είναι ο κατάλληλος άνθρωπος για να αντιμετωπίσει τη νέα, ωμή, εθνικιστική απειλή στη διπλανή πόρτα.
Απόδοση – Επιμέλεια: Λυδία Ρουμποπούλου
