Η αιφνιδιαστική ομιλία του αντιπροέδρου των ΗΠΑ Τζέι Ντι Βανς στη Διάσκεψη του Μονάχου για την Ασφάλεια την Παρασκευή σίγουρα ενόχλησε πολλούς Ευρωπαίους. Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να συσπειρωθεί, γρήγορα, για τη δική της αυτοσυντήρηση. Αυτό θα κοστίσει πολλά χρήματα, και ευτυχώς υπάρχει ήδη ένα μοντέλο που κληρονόμησε από την πανδημία: Ο μηχανισμός έκδοσης ομολόγων ύψους 800 δισεκατομμυρίων ευρώ του NextGenerationEU. Ήδη έχουν γίνει πολλές συζητήσεις για την επέκτασή του, τόσο για την άμυνα όσο και για την κλιματική αλλαγή.
Τίποτα στην ΕΕ δεν είναι ποτέ απλό – αλλά μια λύση είναι διαθέσιμη, αν υπάρχει υπαρξιακή, επείγουσα ανάγκη. Τα συνταγματικά ζητήματα συχνά μπαίνουν εμπόδιο, αλλά αν η Γερμανία μπόρεσε να “καταπιεί” το σχέδιο διάσωσης στην πανδημία, σίγουρα και άλλες χώρες μπορούν να ξεπεράσουν τους δισταγμούς τους. Το σωτήριο πλεονέκτημα της ΕΕ ήταν πάντα η νομική και δημοσιονομική ευελιξία όταν χρειαζόταν. Και υπάρχουν κάποια ελπιδοφόρα σημάδια, με τον πιθανό επόμενο Γερμανό καγκελάριο, Φρίντριχ Μερτς, να εκφράζει ευρεία υποστήριξη για κοινά αμυντικά ομόλογα. Ήταν ένα σημαντικό θέμα στην έκτακτη σύνοδο κορυφής για την άμυνα στο Παρίσι τη Δευτέρα, στην οποία συμμετείχαν όλοι οι μεγάλοι Ευρωπαίοι ηγέτες, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων, όπως ο πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου Κιρ Στάρμερ, που δεν κατάφεραν να πάνε στο Μόναχο.
Αν και το ποσό δεν χρειάζεται να είναι τόσο μεγάλο όσο το ταμείο της εποχής του Covid, θα πρέπει σίγουρα να κινηθεί γύρω στα 500 δισ. ευρώ σε βάθος χρόνου και να έχει μόνιμο χαρακτήρα.
Ως πρόσθετο στοιχείο, εάν τα μελλοντικά αμυντικά ευρωομόλογα ήταν σε γενικές γραμμές ανταλλάξιμα με το υπάρχον χρέος της Κομισιόν ύψους 630 δισ. ευρώ, τότε θα μπορούσε να μετατραπεί σε μια ρευστή αγορά. Όλοι κερδίζουν. Το μεγάλο λάθος που πρέπει να αποφευχθεί θα ήταν να διαχωριστεί οποιαδήποτε νέα έκδοση χρέους σε ξεχωριστά σιλό, όπως ο μηχανισμός διάσωσης κατά την κρίση της ευρωζώνης, ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM), κάτι που θα περιέπλεκε περαιτέρω την προσφορά χρέους της ΕΕ. Ας το κρατήσουμε απλό.
Έχουμε διανύσει αρκετό δρόμο προς αυτή την κατεύθυνση, με τις έρευνες του Κέντρου για την Ευρωπαϊκή Μεταρρύθμιση σχετικά με το πώς θα μπορούσαν να λειτουργήσουν τα αμυντικά ομόλογα και να οδηγήσουν σε μια πραγματική αμυντική ένωση – που σίγουρα πρέπει να είναι ο τελικός στόχος. Οι επανειλημμένες εκκλήσεις του πρώην προέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Μάριο Ντράγκι για μια σημαντική ώθηση προς τον φεντεραλισμό επικεντρώθηκαν στην έλλειψη ανταγωνιστικότητας της ΕΕ – αλλά τα αμυντικά κονδύλια θα προέρχονταν από τον ίδιο κορβανά.
Η διατήρηση του ελέγχου ονομαστικά σε επίπεδο κρατών είναι εφικτή ακόμη και με ένα ακόμη αδιαμφισβήτητο βήμα προς την κατεύθυνση της κεντρικής έκδοσης χρέους σε ολόκληρη την ΕΕ. Δεδομένης της σημερινής επείγουσας ανάγκης [εξεύρεσης λύσης], δεν είναι η κατάλληλη στιγμή για να διανύσουμε τον Ρουβίκωνα της “εις ολόκληρον” ευθύνης, που σε απλά ελληνικά σημαίνει ότι η Γερμανία παραμένει υπεύθυνη μόνο για το δικό της μερίδιο του χρέους της ΕΕ, αλλά όχι για όλων των άλλων. Παρόλα αυτά, το να κρατήσουμε τον Ντράγκι ατάραχο σε αυτό το θέμα θα γίνει ακόμη πιο δύσκολο.
Όπως παρατήρησε ο Λένιν “Υπάρχουν δεκαετίες όπου δεν συμβαίνει τίποτα, και υπάρχουν εβδομάδες όπου συμβαίνουν δεκαετίες”. Κάτι πρέπει να προκύψει από αυτή την ξαφνική έντονη προσπάθεια για να τερματιστεί ο πόλεμος στην Ουκρανία και, στην πορεία, να ανατραπεί η “αναπαυτική” ευρωπαϊκή συναίνεση για την ασφάλεια. Η αύξηση του χρέους είναι λίγο πολύ πάντα η απάντηση στα δεινά της ΕΕ. Η λύση βρίσκεται ακριβώς μπροστά στους πολιτικούς της ΕΕ, αν μπορούν όλοι να ανταποκριθούν από κοινού.
