Το “Πρώτα η Αμερική” (“America First”), όπως εφαρμόζεται από τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ στη δεύτερη θητεία του, οδεύει – πιθανόν με γοργούς ρυθμούς – προς το “Απομονωμένη η Αμερική” ή ακόμη και στο “Μισητή η Αμερική”. Το πώς ένα τέτοιο αποτέλεσμα θα κάνει την Αμερική Μεγάλη Ξανά δεν μπορώ να το κατανοήσω, αλλά θα πρέπει να δώσει στους τραμπιστές έναν λόγο να κάνουν ένα “διάλειμμα” για στοχασμό, πριν να είναι πολύ αργά.
Όσον αφορά στην εξωτερική πολιτική, ο Τραμπ έκανε προεκλογική εκστρατεία με την υπόσχεση ότι θα είναι, μέσω της “ισχύος”, ένας ειρηνοποιός, που θα λύνει πολέμους, όπως αυτόν της Ρωσίας εναντίον της Ουκρανίας, μέσα σε 24 ώρες και θα αποτρέπει το ξέσπασμα νέων συγκρούσεων. Αλλά μετά την επανεκλογή του, και ιδίως μετά την ορκωμοσία του, ο Τραμπ έχει υιοθετήσει έναν νέο τόνο. Αυτόν που έχει συνηθίσει να χρησιμοποιεί στις εσωτερικές υποθέσεις: Αυτόν του νταή.
Ο Τραμπ έχει ήδη απειλήσει: Τη Δανία, επειδή θέλει τη Γροιλανδία – τον Παναμά, επειδή θέλει τη Διώρυγα του – τον Καναδά, επειδή θέλει να τον ενσωματώσει ως 51η Πολιτεία – την Κολομβία, επειδή για λίγο δίστασε να δεχτεί αεροπλάνα με τους μετανάστες του – και τη Νότια Αφρική, επειδή πείστηκε ότι η κυβέρνησή της είναι ρατσιστική, δηλαδή κατά των λευκών.
Έχει επίσης απειλήσει έμμεσα δύο άλλους Αμερικανούς εταίρους, την Αίγυπτο και την Ιορδανία, επειδή θέλει να “αποκτήσει την κυριότητα” της Λωρίδας της Γάζας, κάτι που θα απαιτούσε την εξαναγκαστική επανεγκατάσταση των 2 εκατομμυρίων κατοίκων της σε άλλες χώρες της περιοχής. Παράλληλα, έχει απειλήσει με εμπορικούς δασμούς τους εμπορικούς εταίρους της Αμερικής, συμπεριλαμβανομένων του Καναδά, του Μεξικού και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. (Περιέργως, δεν έχει μιλήσει, μέχρι στιγμής, εξίσου σκληρά στους αντιπάλους της Αμερικής, κυρίως στη Ρωσία και την Κίνα).
Πώς είναι πιθανό να αντιδράσουν αυτές οι χώρες -και άλλες, καθώς ολόκληρος ο κόσμος παρακολουθεί-; Στη δεκαετία του 1980, ο Στίβεν Γουόλτ, μελετητής της ρεαλιστικής σχολής στις διεθνείς σχέσεις, ανέπτυξε μια θεωρία για να απαντήσει σε αυτό το ερώτημα.
Ο Γουόλτ επικαιροποίησε την παραδοσιακή αντίληψη ότι οι χώρες ή οι αυτοκρατορίες γενικά επιδιώκουν μια “ισορροπία ισχύος” σχηματίζοντας συμμαχίες εναντίον εκείνου που είναι μεταξύ τους ο ισχυρότερος. Αυτό δεν μπορεί να ισχύει, υποστήριξε ο Γουόλτ, γιατί πολλές χώρες θα έπρεπε τότε να είχαν συμμαχήσει εναντίον των ΗΠΑ μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν η Αμερική μετατράπηκε στην ισχυρότερη από τις δύο υπερδυνάμεις. Μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, όταν ο κόσμος έγινε για λίγο μονοπολικός και οι ΗΠΑ δεν είχαν αντίπαλο, ακόμη περισσότερες χώρες θα έπρεπε να είχαν σχηματίσει συμμαχίες εναντίον της. Ωστόσο, συνέβη το αντίθετο. Οι ΗΠΑ συνέχισαν να προσελκύουν περισσότερους φίλους με την πάροδο του χρόνου, αριθμώντας σήμερα περίπου 70 συμμάχους και πολύ περισσότερους εμπορικούς εταίρους.
Ο λόγος: H Αμερική αντιπροσώπευε μια ευεργετική και όχι μια εχθρική ηγεμονία. Συγκράτησε και χρησιμοποίησε εθελοντικά τη δύναμή της για να διασφαλίσει ένα ανοικτό εμπορικό σύστημα και τους κανόνες του διεθνούς δικαίου, σε αυτό που έγινε γνωστό ως Pax Americana ή ως βασισμένη σε κανόνες διεθνής τάξη. Άλλες χώρες, ειδικά οι μικρές, ένιωθαν πιο ασφαλείς υπό την αμερικανική ηγεσία και ήθελαν να ανήκουν σε αυτά τα δίκτυα που καθοδηγούνταν από τις ΗΠΑ.
Οι χώρες σχηματίζουν νέες συμμαχίες εναντίον μιας χώρας όπως οι ΗΠΑ, υποστήριξε ο Γουόλτ, μόνο όταν η δύναμη αυτή γίνεται τόσο ισχυρή όσο και απειλητική (όπως η Γερμανία του Κάιζερ Γουλιέλμου Β’ στα τέλη του 19ου αιώνα). Ο καλύτερος χαρακτηρισμός για να εξηγήσουμε τις διεθνείς σχέσεις, πρότεινε, δεν είναι η ισορροπία δυνάμεων αλλά η ισορροπία απειλών.
Η Αμερική, σε αυτή τη νέα εποχή του Τραμπ, φαίνεται να έχει μετατραπεί από ευεργετική, σε απειλητική δύναμη. Ο Τραμπ περιφρονεί την Pax Americana (τη θεωρεί εκμετάλλευση) και φαίνεται ότι δεν έχει πρόβλημα με τον ιμπεριαλισμό, αρκεί να είναι μέρος του παιχνιδιού, ακόμη και αν αυτό σημαίνει ότι θα αφήσει τον κόσμο να επιστρέψει στην αναρχία.
Και όπως προβλέπει η θεωρία του Γουόλτ, οι χώρες φαίνεται να επιταχύνουν τις προσπάθειές τους για την εξεύρεση εναλλακτικών ρυθμίσεων στο εμπόριο και την ασφάλεια που θα εξαιρούν τις ΗΠΑ. Η Ευρωπαϊκή Ένωση συνομιλεί με χώρες της Λατινικής Αμερικής και της Ασίας – περισσότερες χώρες προσχωρούν στις BRICS, μια ομάδα που θεωρεί τον εαυτό της ως εναλλακτική λύση στην υπό την ηγεσία των ΗΠΑ Ομάδα των Επτά – η Ένωση Χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας συνδέεται με το Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου στη Μέση Ανατολή – και ούτω καθεξής.
Οι αλλαγές είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακές αν ξέρετε πού να κοιτάξετε. Το περασμένο Σαββατοκύριακο, ο απερχόμενος καγκελάριος της Γερμανίας, Όλαφ Σολτς, συζήτησε με τον αντίπαλό του, Φρίντριχ Μερτς, εν όψει των ομοσπονδιακών εκλογών του Φεβρουαρίου. Από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η Δυτική Γερμανία και στη συνέχεια το επανενωμένο έθνος έβλεπαν τις ΗΠΑ ως ένα είδος “πατρικής φιγούρας” – ως κατακτητή που μετατράπηκε σε σωτήρα και επίσης μέντορα στη δημοκρατία. Ο Μερτς ήταν μάλιστα πρόεδρος της Atlantik-Brücke (“Ατλαντική Γέφυρα”), μιας οργάνωσης για την προώθηση της γερμανοαμερικανικής φιλίας.
Και παρόλα αυτά, αυτοί οι δύο, ενώ ανταλλάζουν πυρά για σχεδόν κάθε άλλο θέμα, έμοιαζαν να συμφωνούν ότι η Αμερική έχει μετατραπεί από φίλη σε απειλή. Ο Μερτς αναφέρθηκε ακόμη και στις ανησυχίες που μοιράστηκε ιδιωτικά μαζί του η πρωθυπουργός της Δανίας. Και οι δύο συμφώνησαν ότι στο εμπόριο και σε οτιδήποτε άλλο, η Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης της Βρετανίας (η οποία αποχώρησε από την ΕΕ), πρέπει να παραμείνει ενωμένη, όχι με τις ΗΠΑ αλλά ενάντιά τους.
Ο Τραμπ ως πρόσωπο και το MAGA ως κίνημα κάνουν ένα καταστροφικό λάθος, καθώς συγχέουν τις παιδαριώδεις και αυθαίρετες εκδηλώσεις δύναμης – τη δύναμη να βλάπτουν τους πιο αδύναμους φίλους – με τη διαρκή δόξα που προέρχεται από τη χρήση της δύναμης για να γίνει ο κόσμος ασφαλέστερος και καλύτερος, φέρνοντας τους φίλους πιο κοντά και κρατώντας τους εχθρούς μακριά. Η Αμερική υπό τον Τραμπ έχει γίνει απειλή. Ας μην εκπλαγεί κανείς όταν ο κόσμος αναζητήσει και πάλι την ισορροπία, και η Αμερική καταλήξει μόνη της.
Απόδοση – Επιμέλεια: Λυδία Ρουμποπούλου
