Είναι δελεαστικό να απορρίψουμε την πρόταση του Ντόναλντ Τραμπ για την κατάληψη της Γάζας ως άλλη μια τρελή δήλωση, σχεδιασμένη για να μετατοπίσει τη συζήτηση και να παραπλανήσει τους εταίρους στις διαπραγματεύσεις. Να πούμε πως είναι ένα παραλήρημα με σκοπό να εξασφαλίσει “σταδιακές νίκες”. Αλλά παρακολουθώντας τη συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε με τον πρωθυπουργό του Ισραήλ Μπενιαμίν Νετανιάχου την Τρίτη, νομίζω ότι πρέπει να είμαστε ανοιχτοί στην ιδέα ότι θα μπορούσε να σοβαρολογεί.
Ο Τραμπ διάβαζε ένα καλά προετοιμασμένο κείμενο όταν είπε ότι οι ΗΠΑ “θα” αναλάβουν τον έλεγχο της Λωρίδας της Γάζας. Το σκεπτικό και η γλώσσα που χρησιμοποίησε ήταν αυτά ενός αδίστακτου εργολάβου, συμπεριλαμβανομένης της προσέγγισής του για τους Παλαιστίνιους κατοίκους της περιοχής. “Δεν νομίζετε ότι θέλετε να φύγετε από τα σπίτια σας”, θα μπορούσε να είχε πει, “αλλά πιστέψτε με, θα είστε καλύτερα σε αυτά τα υπέροχα νέα διαμερίσματα που θα σας φτιάξουμε κάπου αλλού”.
Εάν ψάχνετε περισσότερες ενδείξεις ότι το σχέδιο “Ριβιέρα” του Τραμπ μπορεί να είναι μια μελετημένη πρόταση, ακούστε τι δηλώνει ο γαμπρός του προέδρου Τζάρεντ Κούσνερ για την αξία της Γάζας ως “παραθαλάσσιο ακίνητο” εδώ και τουλάχιστον ένα χρόνο. Ή τη γλώσσα του ίδιου του Τραμπ την Τρίτη, μέχρι και τον έπαινο για τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή της πρεσβείας των ΗΠΑ στην Ιερουσαλήμ, την κατασκευή της οποίας διέταξε κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του.
Ομοίως, τον διορισμό του Στιβ Γουίτκοφ, ενός δισεκατομμυριούχου επενδυτή ακινήτων της Νέας Υόρκης, από τον Τραμπ ως ειδικού απεσταλμένου του στην περιοχή. Η ομώνυμη εταιρεία του Γουίτκοφ περιγράφει τον εαυτό της ως: “Ένα μέρος αναπτυξιακή. Ένα μέρος επενδυτής. Ένα μέρος διαμορφωτής τοπίου”. Υπό αυτό το πρίσμα, η Γάζα πρέπει να φαίνεται μοναδική ευκαιρία: Παραθαλάσσια περιοχή με αβέβαιο νομικό καθεστώς ιδιοκτησίας, με έναν ένθερμα υποστηρικτικό γείτονα και με εμφανή ανάγκη ανοικοδόμησης.
Φυσικά, θα πρέπει να το δείτε ως μια επιχειρηματική συμφωνία για να έχει νόημα, γιατί από τη στιγμή που το αντιμετωπίζετε ως πρόταση εξωτερικής πολιτικής δεν βγάζει κανένα απολύτως νόημα. Αν και κάποιοι Παλαιστίνιοι στη Γάζα θα μπορούσαν να φύγουν αν τους δινόταν η ευκαιρία (πάντα κάποιοι δέχονται την απαλλοτρίωση σε μια ανάπλαση), είναι εξαιρετικά απίθανο οι περισσότεροι να το κάνουν εθελοντικά, γνωρίζοντας ότι δεν θα τους επιτραπεί ποτέ να επιστρέψουν.
Η Γάζα δεν είναι μια ευκαιρία για real estate. Είναι μια εξαιρετικά πολύπλοκη εδαφική διαμάχη 70 ετών, που έχει καταστεί δυσεπίλυτη από πολιτικές ταυτότητας, θρησκείας, εθνικού προσδιορισμού και συσσωρευμένης ιστορίας βίας και μίσους και από τις δύο πλευρές. Ένας πληθυσμός περίπου 2 εκατομμυρίων θα πρέπει να απομακρυνθεί με τη βία, είτε υπό την απειλή όπλου είτε μέσω λιμοκτονίας και παραμέλησης. Σε κάθε περίπτωση, ο μόνος ακριβής τρόπος για να περιγράψει κανείς αυτού του είδους τη μεταφορά πληθυσμού θα ήταν η εθνοκάθαρση.
Εξίσου δύσκολο θα ήταν όμως να καλοπιάσουν την Αίγυπτο να ανοίξει τα σύνορά της με τη Γάζα στους πρόσφυγες ή να δεχτεί, εκείνη ή η Ιορδανία, εκατοντάδες χιλιάδες Παλαιστίνιους, όπως θα απαιτούσε το σχέδιο του Τραμπ. Και οι δύο έχουν αρνηθεί κατηγορηματικά. Οι ίδιοι οι λαοί τους θα θεωρούσαν ότι κυβερνήσεις τους συνεργάζονται με τις ΗΠΑ και το Ισραήλ σε ένα έγκλημα πολέμου κατά των Αράβων αδελφών τους. Οι πολιτικές συνέπειες θα μπορούσαν να είναι ακραίες. Τα κράτη του Κόλπου είναι αντίθετα σε κάτι τέτοιο για τον ίδιο λόγο.
Οποιαδήποτε κυβέρνηση υποδοχής θα κληρονομούσε επίσης ένα σημαντικό πρόβλημα και βάρος. Τα αιτήματα των Παλαιστίνιων για επιστροφή στην πατρίδα τους και η τρομοκρατία που τείνει να ακολουθεί όταν δεν προσφέρεται πολιτική προοπτική, δεν θα εξαφανίζονταν. Η εχθρότητα στην περιοχή απέναντι στο μοναδικό εβραϊκό κράτος του κόσμου αν μη τι άλλο θα αυξανόταν. Η μετεγκατάσταση του πληθυσμού της Γάζας θα μετέφερε, άλλωστε, και τη Χαμάς και την Παλαιστινιακή Ισλαμική Τζιχάντ.
Η περίπτωση της Ιορδανίας είναι ιδιαίτερα περίπλοκη. Οι Ισραηλινοί ηγέτες μιλούν για τη μετατροπή αυτής της νεαρής χώρας -που δημιουργήθηκε μόλις το 1920 και είναι ανεξάρτητη από το 1946- σε παλαιστινιακό κράτος τουλάχιστον από τότε που ήταν πρωθυπουργός ο Αριέλ Σαρόν. Η πλειονότητα των 11 εκατομμυρίων κατοίκων του αραβικού έθνους είναι ήδη παλαιστινιακής καταγωγής. Η Χασεμιτική μοναρχία της Ιορδανίας εργάστηκε σκληρά για να αφομοιώσει τις εθνοτικές ομάδες σε μια ξεχωριστή ιορδανική εθνική ταυτότητα, ακριβώς για να μην γίνει η χώρα απλώς μια προέκταση της Δυτικής Όχθης και όλων των προβλημάτων της. Όταν το Αμμάν συμφώνησε να υπογράψει τη συνθήκη ειρήνης με το Ισραήλ το 1994, επέμεινε σε μια ρήτρα που απαγόρευε τις “ακούσιες μετακινήσεις προσώπων κατά τρόπο που να βλάπτει την ασφάλεια οποιουδήποτε μέρους”.
Ωστόσο, αν ο Τραμπ σοβαρολογεί για την προσπάθειά του να εξαναγκάσει τους γείτονες του Ισραήλ να αποδεχθούν αυτό που ισοδυναμεί με το τέλος των ελπίδων των Παλαιστινίων για δικό τους κράτος, το επιχείρημά του πρέπει να αναλυθεί ενδελεχώς και να αντιμετωπιστεί. Διότι υπάρχουν κάποια πράγματα που είπε ο Τραμπ που ήταν αληθή, κατά τη διάρκεια της πολύκροτης συνέντευξης Τύπου με τον εμφανώς χαρούμενο Νετανιάχου.
Είναι γεγονός, για παράδειγμα, ότι η Γάζα είναι ένας “τόπος κατεδάφισης”, γεμάτη βόμβες, ως αποτέλεσμα της τιμωρητικής απάντησης του Ισραήλ στη φρίκη της τρομοκρατικής επίθεσης της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023. Και όπως θα σας έλεγε οποιοσδήποτε εργολάβος, θα ήταν φθηνότερο και πιο αποτελεσματικό να τα ισοπεδώσουμε όλα και να τα ξαναχτίσουμε από την αρχή. Έχουν εκπονηθεί και στο παρελθόν σχέδια ανάπλασης για τη Γάζα, στο πλαίσιο της προετοιμασίας για την παράδοση της Γάζας από το Ισραήλ στην παλαιστινιακή διοίκηση το 2006. Μεταξύ των προτάσεων περιλαμβάνονταν ένα αεροδρόμιο χτισμένο στη θάλασσα, ένα τεχνητό νησί και λιμάνι, νέες σιδηροδρομικές συνδέσεις, μια βιομηχανική ζώνη κατά μήκος των συνόρων με την Αίγυπτο και άλλα πολλά. Οι πρώτες εκλογές στη Γάζα μετά την ισραηλινή αποχώρηση έβαλαν τέλος σε αυτά τα όνειρα λόγω της νίκης της Χαμάς, ενός κόμματος που έχει δεσμευτεί ανοιχτά υπέρ της καταστροφής του Ισραήλ.
Είναι επίσης γεγονός ότι η ανοικοδόμηση θα πάρει χρόνο και ότι είναι δύσκολο να φανταστούμε οποιαδήποτε εποικοδομητική λύση για τη Λωρίδα της Γάζας, όσο η Χαμάς παραμένει στην εξουσία. Παράλληλα, με το Ισραήλ να εξακολουθεί να αρνείται να εκπονήσει ένα σχέδιο για την επόμενη μέρα ή μια πορεία προς μια πολιτική διευθέτηση, οι προοπτικές για ειρήνη φαίνονται απομακρυσμένες. Η ζωή θα παραμείνει πράγματι, όπως είπε ο Τραμπ, εξαιρετικά δύσκολη για τον άμαχο πληθυσμό της Γάζας.
Αυτά τα προβλήματα πρέπει να επιλυθούν. Αν ο στόχος του Τραμπ είναι πράγματι απλώς να “ταρακουνήσει” τη Σαουδική Αραβία και άλλα κράτη του Κόλπου ώστε να εμπλακούν στην ανοικοδόμηση της Γάζας, χωρίς την προϋπόθεση για το Ισραήλ να ανοίξει πρώτα την πόρτα σε μια λύση δύο κρατών, τότε ίσως υπάρχει ένα σκεπτικό μέσα στην όλη τρέλα του. Αλλά δεδομένου του πόσο απίθανο είναι να πετύχει αυτό, καλύτερα να εγκαταλείψει το σχέδιο “Ριβιέρα” και να αρχίσει να καταπιάνεται με το πώς θα συμφιλιώσει τα ισραηλινά και παλαιστινιακά συμφέροντα.
Απόδοση – Επιμέλεια: Λυδία Ρουμποπούλου
