Σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί φούσκα η ανάπτυξη του τομέα των ακινήτων και των κατασκευών αφού παρά την άνοδο των τιμών που παρατηρείται τα προηγούμενα τρίμηνα εξακολουθούν να βρίσκονται κάτω από το επίπεδο της προ κρίσης περιόδου.
Μάλιστα, ο απερχόμενος πρόεδρος του Συνδέσμου Επιχειρηματιών Ανάπτυξης Γης και Οικοδομών Παντελής Λεπτός αναφέρει πως ο τομέας έχει ακόμα προοπτικές μεγαλύτερης ανάπτυξης εάν γίνουν οι αναγκαίες μεταρρυθμίσεις.
Με την σειρά του, και ο Παντελής Λεπτός, καλεί όπως προστατευτεί το Κυπριακό Επενδυτικό Πρόγραμμα καθώς έχει βοηθήσει τα μέγιστα όλους τους τομείς της οικονομίας του τόπου. Την ερχόμενη Πέμπτη 7/11 πραγματοποιείται η Γενική Συνέλευση του συνδέσμου.
Τελικά είναι φούσκα ή όχι η ανάπτυξη που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια στον τομέα των ακινήτων;
Όχι. Θέλω να είμαι κατηγορηματικός σε αυτό. Εξάλλου η μεγάλη πλειοψηφία των πράξεων γίνεται τοις μετρητοίς. Ο κλάδος των ακινήτων αν και ήταν εξ’ αυτών που επλήγησαν περισσότερο από την οικονομική κρίση, επέδειξε αξιοσημείωτη αντοχή. Στάθηκε όμως όρθιος και βρήκε λύσεις, αναδεικνύοντας τις προοπτικές και τις δυνατότητές του. Σήμερα όχι μόνο σταθεροποιήθηκε αλλά καταγράφει υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης. Η ανοδική του πορεία οφείλεται σε πέντε βασικούς πυλώνες: στα πολλά συγκριτικά πλεονεκτήματα της Κύπρου που αποτελεί ελκυστικό επενδυτικό προορισμό, στη συνολική βελτίωση της οικονομίας, στην στήριξη της πολιτείας, στην εξωστρέφεια και στην ευελιξία των επιχειρήσεων του τομέα. Σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν τα μεγάλα ποιοτικά έργα ανάπτυξης, που αυξάνουν τη ζήτηση, τόσο στο εσωτερικό και το εξωτερικό.
Οι τιμές είναι σε φυσιολογικά επίπεδα;
Μετά την υποχώρηση που υπήρξε κατά την περίοδο κορύφωσης της οικονομικής κρίσης υπήρξε μια σταθεροποίηση. Σήμερα οι τιμές καταγράφουν άνοδο λόγω της αυξημένης ζήτησης. Επιτρέψτε μου ωστόσο να αναφέρω πως σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του Υπουργείου Οικονομικών, παρά την άνοδο που σημειώνουν οι τιμές των ακινήτων, εξακολουθούμε να απέχουμε αισθητά από τα επίπεδα προ κρίσης.
Τελικά είναι φούσκα ή όχι η ανάπτυξη που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια στον τομέα των ακινήτων;
Όχι. Θέλω να είμαι κατηγορηματικός σε αυτό. Εξάλλου η μεγάλη πλειοψηφία των πράξεων γίνεται τοις μετρητοίς. Ο κλάδος των ακινήτων αν και ήταν εξ’ αυτών που επλήγησαν περισσότερο από την οικονομική κρίση, επέδειξε αξιοσημείωτη αντοχή. Στάθηκε όμως όρθιος και βρήκε λύσεις, αναδεικνύοντας τις προοπτικές και τις δυνατότητές του. Σήμερα όχι μόνο σταθεροποιήθηκε αλλά καταγράφει υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης. Η ανοδική του πορεία οφείλεται σε πέντε βασικούς πυλώνες: στα πολλά συγκριτικά πλεονεκτήματα της Κύπρου που αποτελεί ελκυστικό επενδυτικό προορισμό, στη συνολική βελτίωση της οικονομίας, στην στήριξη της πολιτείας, στην εξωστρέφεια και στην ευελιξία των επιχειρήσεων του τομέα. Σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν τα μεγάλα ποιοτικά έργα ανάπτυξης, που αυξάνουν τη ζήτηση, τόσο στο εσωτερικό και το εξωτερικό.
Οι τιμές είναι σε φυσιολογικά επίπεδα;
Μετά την υποχώρηση που υπήρξε κατά την περίοδο κορύφωσης της οικονομικής κρίσης υπήρξε μια σταθεροποίηση. Σήμερα οι τιμές καταγράφουν άνοδο λόγω της αυξημένης ζήτησης. Επιτρέψτε μου ωστόσο να αναφέρω πως σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του Υπουργείου Οικονομικών, παρά την άνοδο που σημειώνουν οι τιμές των ακινήτων, εξακολουθούμε να απέχουμε αισθητά από τα επίπεδα προ κρίσης.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Ποντάρισμα €280 εκατ. στους κουλοχέρηδες
Υπάρχει προοπτική περαιτέρω ανάπτυξης του τομέα;
Υπάρχει ενδιαφέρον, ενώ η εμπιστοσύνη στον κλάδο όχι μόνο επανήλθε, αλλά βρίσκεται σε υψηλό σημείο. Ενδεικτικά, σε συνέχεια των αυξήσεων των προηγούμενων χρόνων, τους πρώτους εννέα μήνες του 2019 καταγράφηκε άνοδος στις πωλήσεις ακινήτων της τάξης του 15%. Την ίδια δυναμική τάση καταγράφουν κι άλλοι σημαντικοί δείκτες που παρακολουθούν την πορεία του κλάδου, όπως οι άδειες οικοδομής, οι οποίες αφορούν στη μελλοντική του δραστηριότητα και προδιαγράφουν τα περιθώρια περαιτέρω ανάπτυξής του.
Πρέπει να αναφέρω ότι τα ακίνητα πάντα αποτελούσαν πρώτη επενδυτική επιλογή των Κυπρίων. Αυτό, μαζί με τα χαμηλά καταθετικά επιτόκια που επικρατούν στην αγορά, θα αυξήσουν την ζήτηση. Ταυτόχρονα οι μεγάλες επενδύσεις που γίνονται στον τόπο όπως το καζίνο και η κάθοδος ενεργειακών εταιρειών θα δώσουν μια επιπλέον τόνωση στην αγορά. Οι ενδείξεις είναι ευοίωνες, ωστόσο δεν υπάρχουν περιθώρια εφησυχασμού. Χρειάζεται εγρήγορση, ευελιξία και γρήγορη προσαρμογή στα νέα δεδομένα που προκύπτουν συνεχώς στην αγορά. Η ανάπτυξη του τομέα συνδέεται και με την ευρύτερη μεταρρυθμιστική προσπάθεια που καταβάλλεται. Ένα πιο φιλικό και ελκυστικό επενδυτικό περιβάλλον, πάντοτε δημιουργεί ευκαιρίες ανάπτυξης και δημιουργίας.
Είναι υγιές για μια οικονομία η ανάπτυξη του ΑΕΠ της να επικεντρώνεται σε συγκεκριμένους κλάδους π.χ. ακίνητα;
Συνήθως ο τομέας των κατασκευών και των ακινήτων μίας οικονομίας, είναι συνυφασμένος με την ανάπτυξή της. Στην Κύπρο ο κλάδος στήριξε την οικονομία σε δύσκολες στιγμές. Η διαχρονική αναπτυξιακή πορεία της κυπριακής οικονομίας στηρίζεται, κατά κύριο λόγο, σε τρεις κλάδους: στον Τουρισμό, στις Υπηρεσίες και στις Κατασκευές. Αν επιθυμούμε όμως μια πολυδιάστατη ανάπτυξη επιβάλλεται να ενθαρρύνουμε και άλλους κλάδους να πάνε μπροστά. Μέχρι όμως να πετύχουμε το στόχο αυτό οφείλουμε να στηρίξουμε τις υπάρχουσες αναπτυξιακές δραστηριότητες ενδυναμώνοντας την ανταγωνιστικότητά τους. Ταυτόχρονα η κρατική μηχανή είναι ανάγκη να γίνει πιο ευέλικτη και λιγότερο γραφειοκρατική. Πλέον μπήκαν στη ζωή μας η έρευνα και η καινοτομία (οι οποίες επιχορηγούνται και από το Κυπριακό Πρόγραμμα Επενδύσεων), η τεχνολογία και οι νεοφυείς επιχειρήσεις. Χρειάζονται υπεύθυνες προσεγγίσεις από όλους, μα κυρίως πνεύμα συνεργασίας, ώστε να είμαστε ωφέλιμοι για την κοινωνία και τον τόπο μας.
Κατά την κρίση του 2013, οι επιχειρηματίες ανάπτυξης γης βρέθηκαν στο επίκεντρο των επικρίσεων λόγων των μεγάλων μη εξυπηρετούμενων χρεών που είχαν προς τις τράπεζες. Θεωρείτε πως σήμερα πλέον, έχει επέλθει διόρθωση αυτής της κατάστασης;
Υπάρχει προοπτική περαιτέρω ανάπτυξης του τομέα;
Υπάρχει ενδιαφέρον, ενώ η εμπιστοσύνη στον κλάδο όχι μόνο επανήλθε, αλλά βρίσκεται σε υψηλό σημείο. Ενδεικτικά, σε συνέχεια των αυξήσεων των προηγούμενων χρόνων, τους πρώτους εννέα μήνες του 2019 καταγράφηκε άνοδος στις πωλήσεις ακινήτων της τάξης του 15%. Την ίδια δυναμική τάση καταγράφουν κι άλλοι σημαντικοί δείκτες που παρακολουθούν την πορεία του κλάδου, όπως οι άδειες οικοδομής, οι οποίες αφορούν στη μελλοντική του δραστηριότητα και προδιαγράφουν τα περιθώρια περαιτέρω ανάπτυξής του.
Πρέπει να αναφέρω ότι τα ακίνητα πάντα αποτελούσαν πρώτη επενδυτική επιλογή των Κυπρίων. Αυτό, μαζί με τα χαμηλά καταθετικά επιτόκια που επικρατούν στην αγορά, θα αυξήσουν την ζήτηση. Ταυτόχρονα οι μεγάλες επενδύσεις που γίνονται στον τόπο όπως το καζίνο και η κάθοδος ενεργειακών εταιρειών θα δώσουν μια επιπλέον τόνωση στην αγορά. Οι ενδείξεις είναι ευοίωνες, ωστόσο δεν υπάρχουν περιθώρια εφησυχασμού. Χρειάζεται εγρήγορση, ευελιξία και γρήγορη προσαρμογή στα νέα δεδομένα που προκύπτουν συνεχώς στην αγορά. Η ανάπτυξη του τομέα συνδέεται και με την ευρύτερη μεταρρυθμιστική προσπάθεια που καταβάλλεται. Ένα πιο φιλικό και ελκυστικό επενδυτικό περιβάλλον, πάντοτε δημιουργεί ευκαιρίες ανάπτυξης και δημιουργίας.
Είναι υγιές για μια οικονομία η ανάπτυξη του ΑΕΠ της να επικεντρώνεται σε συγκεκριμένους κλάδους π.χ. ακίνητα;
Συνήθως ο τομέας των κατασκευών και των ακινήτων μίας οικονομίας, είναι συνυφασμένος με την ανάπτυξή της. Στην Κύπρο ο κλάδος στήριξε την οικονομία σε δύσκολες στιγμές. Η διαχρονική αναπτυξιακή πορεία της κυπριακής οικονομίας στηρίζεται, κατά κύριο λόγο, σε τρεις κλάδους: στον Τουρισμό, στις Υπηρεσίες και στις Κατασκευές. Αν επιθυμούμε όμως μια πολυδιάστατη ανάπτυξη επιβάλλεται να ενθαρρύνουμε και άλλους κλάδους να πάνε μπροστά. Μέχρι όμως να πετύχουμε το στόχο αυτό οφείλουμε να στηρίξουμε τις υπάρχουσες αναπτυξιακές δραστηριότητες ενδυναμώνοντας την ανταγωνιστικότητά τους. Ταυτόχρονα η κρατική μηχανή είναι ανάγκη να γίνει πιο ευέλικτη και λιγότερο γραφειοκρατική. Πλέον μπήκαν στη ζωή μας η έρευνα και η καινοτομία (οι οποίες επιχορηγούνται και από το Κυπριακό Πρόγραμμα Επενδύσεων), η τεχνολογία και οι νεοφυείς επιχειρήσεις. Χρειάζονται υπεύθυνες προσεγγίσεις από όλους, μα κυρίως πνεύμα συνεργασίας, ώστε να είμαστε ωφέλιμοι για την κοινωνία και τον τόπο μας.
Κατά την κρίση του 2013, οι επιχειρηματίες ανάπτυξης γης βρέθηκαν στο επίκεντρο των επικρίσεων λόγων των μεγάλων μη εξυπηρετούμενων χρεών που είχαν προς τις τράπεζες. Θεωρείτε πως σήμερα πλέον, έχει επέλθει διόρθωση αυτής της κατάστασης;
Οι μη εξυπηρετούμενες χορηγήσεις των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην οικοδομική βιομηχανία, αν και παραμένουν ακόμη σε υψηλό επίπεδο, έχουν καταγράψει πολύ σημαντική μείωση σε σχέση με το 2013. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τη μελέτη του που έδωσε στη δημοσιότητα το Υπουργείο Οικονομικών, από τα €7,5 δις στα οποία βρίσκονταν το 2014 μειώθηκαν στις αρχές του χρόνου κατά 70%. Καλύψαμε δηλαδή ένα σημαντικό τμήμα της διαδρομής. Επιβάλλεται όμως να συνεχίσουμε, ακόμη πιο αποφασιστικά, στον ίδιο δρόμο.
Τι θα κρατήσετε από την πορεία σας στη θέση του προέδρου του Συνδέσμου Επιχειρηματιών Ανάπτυξης Γης (είτε θετικά είτε αρνητικά);
Κρατώ την επίπονη, και με σχέδιο συλλογική προσπάθεια. Μέσα σε ιδιαίτερα δύσκολες συνθήκες, καταφέραμε με μεθοδική δουλειά και τη στήριξη της πολιτείας να κρατήσουμε όρθια την κυπριακή οικονομία και να τη θέσουμε πάλι σε δυναμική κίνηση. Πετύχαμε, επίσης, να ισχυροποιήσουμε και να εκσυγχρονίσουμε τον Σύνδεσμό μας, συμβάλλοντας ταυτόχρονα στην οικονομική και κοινωνική πρόοδο του τόπου.
Τι θα κρατήσετε από την πορεία σας στη θέση του προέδρου του Συνδέσμου Επιχειρηματιών Ανάπτυξης Γης (είτε θετικά είτε αρνητικά);
Κρατώ την επίπονη, και με σχέδιο συλλογική προσπάθεια. Μέσα σε ιδιαίτερα δύσκολες συνθήκες, καταφέραμε με μεθοδική δουλειά και τη στήριξη της πολιτείας να κρατήσουμε όρθια την κυπριακή οικονομία και να τη θέσουμε πάλι σε δυναμική κίνηση. Πετύχαμε, επίσης, να ισχυροποιήσουμε και να εκσυγχρονίσουμε τον Σύνδεσμό μας, συμβάλλοντας ταυτόχρονα στην οικονομική και κοινωνική πρόοδο του τόπου.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Ακίνητα και πολιτογραφήσεις: Τι δείχνουν τα νούμερα
Εάν περιοριστεί το Κυπριακό Επενδυτικό Πρόγραμμα θα υπάρξει αρνητικός αντίκτυπος που θα γίνει αισθητός για την οικονομία γενικότερα;
Όπως αναφέρθηκε και στην πρόσφατη ανακοίνωση του Συνδέσμου Επιχειρηματιών Ανάπτυξης Γης και Οικοδομών, το Πρόγραμμα έχει καθοριστική συμβολή στην κοινή προσπάθεια για ανάπτυξη της οικονομίας και οικοδόμηση συνθηκών μακροχρόνιας ευημερίας. Είναι ουσιαστική η συνεισφορά του στη δημιουργία δεκάδων χιλιάδων θέσεων εργασίας σε πολλούς τομείς της οικονομίας, μεταξύ αυτών οι Υπηρεσίες, οι Κατασκευές, το Εμπόριο, ο Τουρισμός κ.α. Επιπλέον, συμβάλει θετικά στην προσπάθεια προσέλκυσης ξένων επενδύσεων, στην υλοποίηση αναπτυξιακών έργων, στην άμεση και έμμεση αύξηση των εσόδων του κράτους και στη σταθεροποίηση του χρηματοπιστωτικού συστήματος μέσω της μείωσης των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Επιβάλλεται να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί στη διαχείριση του Προγράμματος αφού ενδεχόμενος τραυματισμός του θα έχει σημαντικές επιπτώσεις όχι μόνο στον κατασκευαστικό τομέα, αλλά και στο σύνολο της οικονομίας. Επιτρέψτε μου με την ευκαιρία να επαναλάβω πως οι αλλαγές που προωθήθηκαν το τελευταίο διάστημα από την κυβέρνηση είναι προς τη σωστή κατεύθυνση καθιστώντας το πρόγραμμα ακόμη πιο ισχυρό και αξιόπιστο.
Ποια είναι σήμερα τα προβλήματα του τομέα των ακινήτων;
Οι προκλήσεις του τομέα, συμβαδίζουν με τις ευρύτερες προκλήσεις της οικονομίας. Επιβάλλεται να διορθώσουμε αδυναμίες που επηρεάζουν αρνητικά την ανταγωνιστικότητά μας. Είναι ανάγκη να εκσυγχρονίζουμε συνεχώς δομές και πρακτικές και να τολμούμε να προχωρούμε με ταχύτητα στις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις. Προς αυτή την κατεύθυνση θεωρούμε πως είναι ζωτικής σημασίας ο εκσυγχρονισμός του συστήματος αδειοδότησης έργων, αλλά και έκδοσης τίτλων ιδιοκτησίας με την αποπεράτωση ενός έργου, όπως επίσης και η ενοποίηση όλων των τελών ανάπτυξης και αδειοδότησης ακινήτων και όλων των φορολογιών, είτε αυτές αφορούν στο κράτος, είτε στους φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης, αποχετευτικά τέλη και άλλα. Επίσης, ο τομέας θα στηριχθεί πιο αποτελεσματικά, όταν θεσμοθετηθούν διάφορες εκκρεμότητες που έχουν να κάνουν με τη διαχείριση κοινόκτητων και κοινόχρηστων χώρων. Επιβάλλεται να υπάρξει εκσυγχρονισμός της νομοθεσίας στα θέματα των κοινοχρήστων και της διαχείρισής τους, των κοινόχρηστων κολυμβητικών δεξαμενών, των ελαχίστων εμβαδών και της ειδικής εκτέλεσης.
Εάν περιοριστεί το Κυπριακό Επενδυτικό Πρόγραμμα θα υπάρξει αρνητικός αντίκτυπος που θα γίνει αισθητός για την οικονομία γενικότερα;
Όπως αναφέρθηκε και στην πρόσφατη ανακοίνωση του Συνδέσμου Επιχειρηματιών Ανάπτυξης Γης και Οικοδομών, το Πρόγραμμα έχει καθοριστική συμβολή στην κοινή προσπάθεια για ανάπτυξη της οικονομίας και οικοδόμηση συνθηκών μακροχρόνιας ευημερίας. Είναι ουσιαστική η συνεισφορά του στη δημιουργία δεκάδων χιλιάδων θέσεων εργασίας σε πολλούς τομείς της οικονομίας, μεταξύ αυτών οι Υπηρεσίες, οι Κατασκευές, το Εμπόριο, ο Τουρισμός κ.α. Επιπλέον, συμβάλει θετικά στην προσπάθεια προσέλκυσης ξένων επενδύσεων, στην υλοποίηση αναπτυξιακών έργων, στην άμεση και έμμεση αύξηση των εσόδων του κράτους και στη σταθεροποίηση του χρηματοπιστωτικού συστήματος μέσω της μείωσης των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Επιβάλλεται να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί στη διαχείριση του Προγράμματος αφού ενδεχόμενος τραυματισμός του θα έχει σημαντικές επιπτώσεις όχι μόνο στον κατασκευαστικό τομέα, αλλά και στο σύνολο της οικονομίας. Επιτρέψτε μου με την ευκαιρία να επαναλάβω πως οι αλλαγές που προωθήθηκαν το τελευταίο διάστημα από την κυβέρνηση είναι προς τη σωστή κατεύθυνση καθιστώντας το πρόγραμμα ακόμη πιο ισχυρό και αξιόπιστο.
Ποια είναι σήμερα τα προβλήματα του τομέα των ακινήτων;
Οι προκλήσεις του τομέα, συμβαδίζουν με τις ευρύτερες προκλήσεις της οικονομίας. Επιβάλλεται να διορθώσουμε αδυναμίες που επηρεάζουν αρνητικά την ανταγωνιστικότητά μας. Είναι ανάγκη να εκσυγχρονίζουμε συνεχώς δομές και πρακτικές και να τολμούμε να προχωρούμε με ταχύτητα στις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις. Προς αυτή την κατεύθυνση θεωρούμε πως είναι ζωτικής σημασίας ο εκσυγχρονισμός του συστήματος αδειοδότησης έργων, αλλά και έκδοσης τίτλων ιδιοκτησίας με την αποπεράτωση ενός έργου, όπως επίσης και η ενοποίηση όλων των τελών ανάπτυξης και αδειοδότησης ακινήτων και όλων των φορολογιών, είτε αυτές αφορούν στο κράτος, είτε στους φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης, αποχετευτικά τέλη και άλλα. Επίσης, ο τομέας θα στηριχθεί πιο αποτελεσματικά, όταν θεσμοθετηθούν διάφορες εκκρεμότητες που έχουν να κάνουν με τη διαχείριση κοινόκτητων και κοινόχρηστων χώρων. Επιβάλλεται να υπάρξει εκσυγχρονισμός της νομοθεσίας στα θέματα των κοινοχρήστων και της διαχείρισής τους, των κοινόχρηστων κολυμβητικών δεξαμενών, των ελαχίστων εμβαδών και της ειδικής εκτέλεσης.
