Ερωτηματικό η ανταγωνιστική αγορά ηλεκτρισμού

Δύσκολο εγχείρημα με βάση τα σημερινά δεδομένα που επικρατούν στην Κύπρο

Μετά από δύο φορές που απέτυχε το σύστημα να στηρίξει την ανταγωνιστική αγορά ενέργειας τι θα πρέπει να περιμένουμε στο άμεσο μέλλον; Η αποτυχία της δεύτερης δοκιμαστικής περιόδου λειτουργίας της ανταγωνιστικής αγοράς επιβεβαιώνει τις δικαιολογημένες ανησυχίες αρκετών εμπλεκομένων στον τομέα του ηλεκτρισμού που θέτουν τις δικές του ερμηνείες επί του θέματος. Όπως υποστηρίζουν, η δυστοκία δεν έγκειται όμως, μόνο σε αυτό το γεγονός. Η απουσία αποθηκευτικού χώρου για να φυλάσσεται η πλεονάζουσα ενέργεια είναι σημαντικός παράγοντας που θα πρέπει ο διαχειριστής να βρει τρόπο να υπερβεί για να μπορέσει να λειτουργήσει το όλο σύστημα. Ήδη τα πρώτα προβλήματα παρουσιαστήκαν όταν ο διαχειριστής ενέργειας αναγκάστηκε να αποδεσμεύσει μονάδες φωτοβολταϊκών πάρκων για να κρατήσει το σύστημα σε λειτουργία προειδοποιώντας παράλληλα πως αυτό θα συνεχιστεί και στο άμεσο μέλλον αν δεν βρεθούν λύσεις.

Το γεγονός αυτό πυροδότησε κόντρα μεταξύ του Υπουργείου Βιομηχανίας και Ενέργειας με τους επιχειρηματίες του χώρου των ΑΠΕ και το Διαχειριστή του Συστήματος. Οι οργανωμένοι επιχειρηματίες του χώρου μαζί με τον Διαχειριστή του Συστήματος στοχοποίησαν τα οικιακά φωτοβολταϊκά και το πρόγραμμα επιχορηγήσεων του Υπουργείου, ζητώντας τον άμεσο τερματισμό τους. Το γάντι σήκωσε απευθείας η απερχόμενη Υπουργός Ενέργειας Νατάσα Πηλείδου, η οποία υπεραμύνθηκε του σχεδίου και τόνισε πως δεν θα τερματιστεί.

Το σκεπτικό πίσω από το εγχείρημα αυτό, κατά κοινή παραδοχή, εστιάζει σε συγκεκριμένους πυλώνες που στηρίζουν γενικά την λειτουργιά οποιουδήποτε οικονομικού τομέα σε μια ανοικτή ανταγωνιστική αγορά. Ο ανταγωνισμός θα συμβάλλει στη διαμόρφωση χαμηλότερων τιμών όσο αφορά την ηλεκτρική ενέργεια αλλά παράλληλα ο ανταγωνισμός διευρύνει τις επιλογές για τους καταναλωτές εισάγοντας και την καινοτομία και της πράσινη οικονομία. Πάντως αντίθετες φωνές καταδεικνύουν πως κάποια σημαντικά συμβάντα διαχείρισης του ηλεκτρικού συστήματος που επηρεάζουν ή ενδέχεται να επηρεάσουν αυξητικά το κόστος του ηλεκτρισμού τα επόμενα χρόνια, είναι η συνέχιση λειτουργίας των ατμοστροβίλων του Ηλεκτροπαραγωγού Σταθμού (ΗΣ) Δεκέλειας, η αυξανόμενη διείσδυση ΑΠΕ και τέλος η λειτουργία της Ανταγωνιστικής Αγοράς Ηλεκτρισμού.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: ΑΗΚ: Στηρίζει πλήρη ανεξαρτησία του Διαχειριστή Συστήματος Μεταφοράς Κύπρου

Κάποιοι ειδικοί του χώρου τονίζουν πως τα δεδομένα λειτουργίας του μικρού και απομονωμένου ηλεκτρικού συστήματος της Κύπρου έχουν καταδείξει ότι η διείσδυση ΑΠΕ αυξάνει το κόστος του ηλεκτρισμού, καθότι συμβάλλει στην αντιοικονομική λειτουργία του συστήματος συμβατικής παραγωγής. Ενώ οι παραγωγοί ενέργειας από ΑΠΕ θα αποζημιώνονται κατά την λειτουργία της ανταγωνιστικής αγοράς ηλεκτρισμού οι καταναλωτές εικάζουν ότι θα πληρώνουν πιο ακριβό λογαριασμό στο ρεύμα. Απευθυνθήκαμε σε ειδικούς επί του θέματος για να αναλύσουν τα υπέρ και τα κατά του εν λόγω εγχειρήματος.

ΔΡ. ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΟΥΛΛΙΚΚΑΣ         ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΗΣ ΑΡΧΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΥΠΡΟΥ

Το «μοντέλο στόχος» και τι θα φέρει

Η ανταγωνιστική αγορά ηλεκτρισμού στην ΕΕ βασίζεται στο «Μοντέλο Στόχος» (Target Model) όπου όλα τα Κράτη Μέλη της ΕΕ το έχουν υιοθετήσει, εκτός από την Κύπρο, όπου αναμένεται η εφαρμογή του σύντομα, και έχουν ανοίξει τις αγορές τους σε ανταγωνισμό προς όφελος των καταναλωτών. Συνοπτικά το Target Model αποτελείται από:

(α)       Την Προθεσμιακή Αγορά (διμερείς συναλλαγές) η οποία θα παρέχει στους συμμετέχοντες εργαλεία διαχείρισης κινδύνου και οι τιμές θα καθορίζονται μέσω ελεύθερης ιδιωτικής διαπραγμάτευσης,

(β)       Την Προ-Ημερήσια Αγορά συμβατή με τον αλγόριθμο σύζευξης τιμών,

(γ)       Την Ενδο-Ημερήσια Αγορά (η εφαρμογή της στην Κύπρο αναμένεται να γίνει εντός δύο ετών από την υλοποίηση της αγοράς ηλεκτρισμού), και

(δ)       Την Αγορά Εξισορρόπησης, η οποία θα παρέχει τις απαραίτητες υπηρεσίες για την αξιόπιστη λειτουργία του ηλεκτρικού συστήματος.

Οι αγορές (β) και (γ) συχνά αναφέρονται ως χρηματιστήρια ενέργειας ή ως αγορές άμεσης παράδοσης (spot markets). Τα χρηματιστήρια ενέργειας διαπραγματεύονται ως συνήθως μικρό μέρος της συνολικής παραγωγής/προμήθειας ηλεκτρισμού, γιατί μια αγορά άμεσης παράδοσης αφορά κανονικά τις αποκλίσεις, δηλαδή το πλεόνασμα ή την έλλειψη ηλεκτρικής ισχύος, ενώ ο κύριος όγκος της αγοράς ηλεκτρισμού εκκαθαρίζεται μέσω διμερών συμφωνιών (προθεσμιακή αγορά) έξω από τη χρηματιστηριακή αγορά. Η συγκράτηση του κόστους ηλεκτρισμού που μεταφέρεται στους καταναλωτές επιτυγχάνεται με τη δραστηριοποίηση των προμηθευτών ηλεκτρισμού για να μπορούν οι καταναλωτές να έχουν επιλογή, όπως αναφέρεται και στη σχετική Οδηγία της ΕΕ.

Η ανταγωνιστική αγορά ηλεκτρισμού στην Κύπρο βασίζεται στο «Μοντέλο Στόχος» (Target Model) της ΕΕ για την αγορά ηλεκτρισμού. Μετά από χρηματοδοτούμενες από την ΕΕ μελέτες την περίοδο 2013-2014, αφού αφορά εναρμονιστική υποχρέωση του κράτους για τη μετάβαση σε μια ανταγωνιστική αγορά ηλεκτρισμού, επιλέχθηκε το 2015, μετά από δημόσια διαβούλευση, η εφαρμογή στην Κύπρο του υβριδικού μοντέλου Net Pool, το οποίο είναι πλήρες συμβατό με το «Μοντέλο Στόχος» της ΕΕ για την αγορά ηλεκτρισμού όπου:

• εντάσσει με βέλτιστο τρόπο στην αγορά ηλεκτρισμού τις ΑΠΕ-Η, με όρους της αγοράς, δηλαδή, ένταξη και συμμετοχή των ΑΠΕ-Η στην αγορά ηλεκτρισμού με τα ίδια δικαιώματα, αλλά και υποχρεώσεις, όπως οι συμβατικές μονάδες ηλεκτροπαραγωγής (π.χ., ανάληψη των υποχρεώσεων των παραγωγών ΑΠΕ-Η για τα θέματα εφεδρείας και εξισορρόπησης με παρόμοιο τρόπο, όπως οι συμβατικές μονάδες ηλεκτροπαραγωγής με αποτέλεσμα την άρση της κοινωνικοποίησης των υποχρεώσεων των εγκαταστάσεων παραγωγής ηλεκτρισμού από ΑΠΕ-Η και συνακόλουθα το κόστος που συνεπάγεται αυτή η κοινωνικοποίηση), και
• επιτρέπει την δραστηριοποίηση προμηθευτών ηλεκτρισμού για να μπορούν οι καταναλωτές να έχουν επιλογή.

Με γνώμονα το συλλογικό συμφέρον, οι δυνάμεις της αγοράς:

• με τη συμμετοχή εναλλακτικών παραγωγών στη χονδρική αγορά ηλεκτρισμού,
• με τη συμμετοχή εναλλακτικών προμηθευτών στη λιανική αγορά ηλεκτρισμού, και
• με κατάλληλη ρύθμιση στη βάση των σχετικών Κανονισμών και Οδηγίας της ΕΕ,

μπορούν να λειτουργήσουν τις αγορές ηλεκτρισμού με οικονομικό τρόπο προς όφελος των καταναλωτών, εισάγοντας καινοτόμες τεχνολογίες που θα μπορούν να καταστήσουν τους καταναλωτές από παθητικούς συμμετέχοντες σε ενεργητικούς συμμετέχοντες μέσω της ψηφιοποίησης του ηλεκτρικού τομέα και της εγκατάστασης έξυπνων τεχνολογιών και διαδικασιών.

Παρ’ όλες τις καθυστερήσεις που υπάρχουν για την εφαρμογή της ανταγωνιστικής αγοράς ηλεκτρισμού στην Κύπρο, σήμερα παραμένει η ολοκλήρωση της δοκιμαστικής περιόδου της αγοράς ηλεκτρισμού. Σε αυτή συμμετέχουν όλοι οι ενδιαφερόμενοι με απώτερο σκοπό να γίνει πλήρης έλεγχος των λειτουργιών της σε επίπεδο Διαχειριστή Συστήματος Μεταφοράς Κύπρου (Λειτουργός Αγοράς) και σε επίπεδο Συμμετεχόντων, δηλαδή την εξοικείωση όλων με όλα τα προσφερόμενα εργαλεία, λογισμικά και διαδικασίες. Κατά την δεύτερη δοκιμαστική περίοδο της ανταγωνιστικής αγοράς ηλεκτρισμού στην Κύπρο που πραγματοποιήθηκε από τον Λειτουργό Αγοράς μεταξύ 17 Οκτωβρίου 2022 και 11 Δεκεμβρίου 2022 η ΡΑΕΚ με βάση τα αποτελέσματα έχει εκδώσει σχετική ανακοίνωση όπου αναφέρει τα πιο κάτω:

• Η υλοποίηση του λογισμικού συστήματος διαχείρισης της αγοράς ηλεκτρισμού, market management system (MMS), και των διεπαφών του με όλα τα υπόλοιπα συστήματα ακόμη δεν έχει φτάσει στο επίπεδο να μπορεί να τεθεί σε πραγματική λειτουργία καθώς χρειάζεται να υλοποιηθούν αλλαγές στο λογισμικό MMS που προέκυψαν από τις δύο δοκιμαστικές περιόδους, να πραγματοποιηθεί η υλοποίηση και ο έλεγχος όλων των νέων λειτουργικοτήτων ή/και προσθηκών και να ολοκληρωθεί η υλοποίηση και ο έλεγχος όλων των λειτουργικοτήτων που εκκρεμούν,
• Καταλυτικό ρόλο στο όλο εγχείρημα διαδραματίζει η υποχρέωση αμεροληψίας του ΔΣΜΚ, ως Λειτουργού της Αγοράς, όπου με βάση τις πρόνοιες του περί Ρύθμισης της Αγοράς Ηλεκτρισμού Νόμου του 2021 (Ν.130(Ι)/2021) ο ΔΣΜΚ έχει διαχωριστεί νομικά πλήρως από την Αρχή Ηλεκτρισμού Κύπρου και έχει καταστεί ανεξάρτητο νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου, όμως οι Κανονισμοί οι οποίοι ρυθμίζουν σειρά θεμάτων που αφορούν τον ΔΣΜΚ, συμπεριλαμβανομένης της αμεροληψίας του προσωπικού του, δεν έχουν μέχρι σήμερα ολοκληρωθεί. Ο ΔΣΜΚ, με βάση την πληροφόρηση που έχει δώσει στη ΡΑΕΚ, δεν μπορεί να διασφαλίσει το κριτήριο της αμεροληψίας καθώς στελεχώνεται από προσωπικό της ΑΗΚ για το οποίο δεν έχουν εγκριθεί ακόμη όλοι οι προβλεπόμενοι Κανονισμοί,
• Η στελέχωση του ΔΣΜΚ με προσωπικό βάρδιας για τη λειτουργία της ΑΑΗ είναι απαραίτητη προϋπόθεση ώστε η αγορά ηλεκτρισμού να μπορεί να λειτουργεί σε συνεχή βάση. Το εν λόγω προσωπικό δεν έχει ακόμη προσληφθεί για να εκπαιδευτεί κατάλληλα ώστε να διασφαλιστεί η ομαλή μετάβαση σε περιβάλλον ΑΑΗ,
• Η ποιότητα και αξιοπιστία των μετρητικών δεδομένων είναι σημαντική προϋπόθεση για την ορθή και εύρυθμη λειτουργία της ΑΑΗ. Από την ενημέρωση του ΔΣΜΚ τα δεδομένα που αποστέλλονται από τον Διαχειριστή Συστήματος Διανομής (ΔΣΔ) δεν είναι επαρκή ούτε ικανοποιητικά ώστε να μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την μηνιαία εκκαθάριση που απαιτείται με βάση τους κανόνες της αγοράς ηλεκτρισμού, παρόλο το γεγονός ότι το λογισμικό σύστημα διαχείρισης μετρητικών δεδομένων (meter data management system (MDMS), βρίσκεται σε λειτουργία από τα μέσα του 2021.

Επιπλέον ο Λειτουργός Αγοράς έχει πληροφορήσει τη ΡΑΕΚ ότι δεν μπορεί να διασφαλιστεί η ασφαλής μετάβαση σε περιβάλλον AAH, πριν την ολοκλήρωση των πιο πάνω εκκρεμοτήτων και ότι δεν μπορεί στο παρόν στάδιο να εκτιμήσει με ακρίβεια τον χρονικό ορίζοντα επίλυσης αυτών.

Η ΡΑΕΚ έχει δώσει οδηγίες προς τον Λειτουργό Αγοράς όπως:

• μετά από διαβούλευση με τους εμπλεκόμενους αρμόδιους φορείς καταθέσει άμεσα στη ΡΑΕΚ χρονοδιάγραμμα ενεργειών για την επίλυση των πιο πάνω εκκρεμοτήτων,
• εκδώσει σχετική αναλυτική ανακοίνωση σχετικά με το θέμα ενημερώνοντας άμεσα τους Συμμετέχοντες στην δοκιμαστική λειτουργία της ΑΑΗ για τον προγραμματισμό των επιμέρους ελέγχων και δοκιμών που θα διενεργεί μέχρι την ολοκλήρωση όλων των δομικών αλλαγών που απαιτούνται στη πλατφόρμα του λογισμικού MMS.

Για την κάλυψη του χρονικού διαστήματος μέχρι την πλήρη εμπορική λειτουργία του νέου μοντέλου αγοράς ηλεκτρισμού, είναι σε ισχύ από το 2017 σχετική Ρυθμιστική Απόφαση για εφαρμογή μεταβατικής ρύθμισης στην αγορά ηλεκτρισμού, η οποία αφορά «Διμερή Συμβόλαια μεταξύ Παραγωγών και Προμηθευτών». Ήδη δραστηριοποιούνται πέντε ανεξάρτητοι προμηθευτές, οι οποίοι έχουν προσελκύσει τελικούς καταναλωτές και οι καταναλωτές μπορούν πλέον να έχουν επιλογή. Σήμερα το μερίδιο της λιανικής αγοράς που κατέχουν οι ανεξάρτητοι προμηθευτές είναι περίπου στο 2.5%.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Ευρωπαϊκή πρωτιά: Παίζει σχεδόν μόνη η ΑΗΚ στον ηλεκτρισμό

ΧΡΙΣΤΟΣ ΤΣΙΓΚΗΣ ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΑΙΟΛΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΥΠΡΟΥ (ΣΑΕΚ)

Σήμερα δεν έχουμε Ανταγωνιστική Αγορά Ηλεκτρισμού, έχουμε μακρά μεταβατική περίοδο ως ενδιάμεση λύση

Η μείωση στην τιμή ηλεκτρισμού θα την πετύχουμε ως πολιτεία, αν η Ανταγωνιστική Αγορά Ηλεκτρισμού (AAH) δουλέψει σωστά και έχουμε επιλογή Προμηθευτών που μπορούν να καλύψουν και τους οικιακούς καταναλωτές, παράλληλα με την έλευση του φυσικού αερίου για παραγωγή ενέργειας αντί του ντίζελ και του μαζούτ και την εγκατάσταση περισσότερων συστημάτων από ΑΠΕ σε συνδυασμό με ένα μεγάλο κεντρικό σύστημα αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας για να μην χάνεται η ενέργεια που αποκόπτεται σήμερα από τις ΑΠΕ και να καταλήγει σε μειωμένη τιμή στον καταναλωτή.

Παράλληλα και άμεσα τόσο για τα νοικοκυριά οσο και τις επιχειρήσεις ο μόνος τρόπος που μπορούν να μειώσουν τους λογαριασμούς του ηλεκτρισμού τους είναι με την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστημάτων (net metering και net billing) ακόμη και virtual όπου δεν μπορούν στις οροφές τους. Μπορούν εύκολα να αυξηθούν τα κίνητρα και οι διαδικασίες να είναι συνοπτικές χωρίς τόση γραφειοκρατία. Για όλες τις κατηγορίες συμπολιτών μας το όλο θέμα είναι η προπληρωμή της εγκατάστασης των φωτοβολταϊκών συστημάτων και μετά από μήνες η λήψη της οποιασδήποτε χορηγίας από το κράτος, γι’ αυτό επιμένω στην άποψη για τα οικιακά πρέπει να υπάρχει αυξημένη επιδότηση – δηλαδή 100% σε ευάλωτους και 50% στους υπόλοιπους πολίτες που θα πληρώνονται απευθείας από το Υπουργείο Ενέργειας μέσω ενός καθορισμένου καταλόγου από παρόχους εγκαταστάσεων ΦΒ συστημάτων με προκαθορισμένη την τιμή για αποφυγή αισχροκέρδειας, με ισχύ μέχρι το τέλος του 2023. Τι είναι για το κράτος να δώσει ως επιδότηση για τους πολίτες του €200 εκ. για 100 χιλιάδες νοικοκυριά.

Με βάση τα επίσημα στοιχεία από την ιστοσελίδα του Διαχειριστή Συστήματος Μεταφοράς Κύπρου (ΔΣΜΚ) και το δικό μας αρχείο ενημέρωσης, κατά μέσο όρο σε ετήσια βάση η παραγωγή της αιολικής ενέργειας και η διείσδυση της στο σύστημα μεταφοράς και διανομής είναι περίπου 5% επί της συνολικής παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Κύπρο (συμβατικές μονάδες και ΑΠΕ). Όλα τα σύστημα των ΑΠΕ μαζί σε ετήσια βάση είναι περίπου 15% (5% αιολικά, 9% φωτοβολταϊκά και 1% βιομάζα).

Βρισκόμαστε καθοδόν για το μοντέλο στόχος της ΕΕ που η ίδια Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει παραδεχθεί ότι χρειάζεται άμεσες διορθώσεις και δεν εξυπηρετεί το σκοπό για το οποίο είχε γίνει πριν από μια δεκαετία σχεδόν. Κατά την άποψη μου το μοντέλο είναι λανθασμένο και χρήζει μεγάλων διαφοροποιήσεων ιδιαίτερα για την Κύπρο – με απομονωμένο ηλεκτρικό σύστημα/δίκτυο. Θα μπορούσαμε κάλλιστα να εφαρμόσουμε ένα πιο απλοποιημένο μοντέλο όπου οι Παραγωγοί να μπορούν να πωλούν την ενέργεια τους απευθείας στους καταναλωτές χωρίς να υπάρχουν μεσάζοντες.

Πιστεύω το νέο περιβάλλον με την εισαγωγή νέων παικτών πέραν της ΑΗΚ, θα λειτουργήσει υπέρ των νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Αν αυτή η εισαγωγή νέων παικτών δουλέψει ορθόδοξα και ρυθμίζεται σωστά εκεί που υπάρχουν στρεβλώσεις για να μην δημιουργηθούν «έντεχνα» ιδιωτικά ολιγοπώλια. Ήδη λειτούργει σε κάποιο βαθμό – σε κάποιες επιχειρήσεις που έχουν συμβόλαια με Προμηθευτές ή διμερή συμβόλαια με Παραγώγους από μεγάλα συστήματα των ΑΠΕ, όμως είναι σε περιορισμένα στάδια όλο αυτό.

Μέχρι να φτάσουμε στα επίπεδα που θα μπαίνουμε σε ένα κατάστημα (όπως έγινε παλιά με την κινητή τηλεφωνία) και να λέμε τα τετραγωνικά του σπιτιού μας και τις ανάγκες κατανάλωσης μας και να αγοράζουμε το αντίστοιχο πακέτο στην κατανάλωση ηλεκτρισμού θα χρειαστούμε ακόμη κάποια χρόνια – ενώ αν ήμασταν σωστή ως πολιτεία αυτό όλο θα ήταν σε πλήρη λειτουργία πριν το τέλος του 2019 και σήμερα θα διορθώναμε τα κενά και τις παραλείψεις που τυχόν να υπήρχαν.

Δεν είναι και τόσο εύκολο να επενδύσει κάποιος στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειες – διαδικαστικά και αδειοδοτικά με βάση τις σημερινές παραμέτρους που υπάρχουν, ενώ θεωρώ θα έπρεπε να ήταν όλα πολύ πιο απλοποιημένα. Τα τελευταία χρόνια έγιναν και σωστές πολιτικές, όμως δυστυχώς λήφθηκαν και λανθασμένες αποφάσεις με λανθασμένους σχεδιασμούς για να προλάβουμε ουσιαστικά τους στόχους του 2020 (σχέδια των ΑΠΕ 2017/2018, μακρά μεταβατική περίοδος 4 και ετών, Προμηθευτές, δίκτυο διανομής, υποσταθμοί/γραμμές μεταφοράς, χρονοβόρα αδειοδοτική διαδικασία με δυο μέτρα και δυο σταθμά ακόμη και για τις ίδιες περιοχές ανάπτυξης, κεντρικό σύστημα αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας, εγκατάσταση μικρών συστημάτων αποθήκευσης (battery storage) ηλεκτρικής ενέργειας για τα οικιακά ΦΒ, ηλεκτρική διασύνδεση), από την πολιτεία και σε αυτό έχουμε και θα έχουμε κόστος. Συμφωνώ με τη θέση ότι εφόσον προχωράμε με τελική κατάληξη την Ανταγωνιστική Αγορά Ηλεκτρισμού (που πλέον κανείς δεν ξέρει πότε πραγματικά θα δουλέψει) δεν χρειάζονται πλέον σχέδια για τα μεγάλα εμπορικά συστήματα των ΑΠΕ (όχι τα μικρά) από το ΥΕΕΒ. Τα σχέδια όπως εξελίσσονται καλουπώνουν καταστάσεις, σειρές προτεραιότητας.

Πιστεύω το πιο κάτω σχεδιάγραμμα αδειοδότησης έργων των ΑΠΕ είναι πιο κατανοητό για όλους να καταλάβουν πόσο πολύπλοκες είναι οι διαδικασίες και στο χρόνο και το κόστος αδειοδότησης ανά μεγαβάτ.

Το μέλλον μπορεί να είναι πολύ πιο αισιόδοξο αν σχεδιάσουμε έστω και τώρα άμεσα και σωστότερα κάποια θέματα και τι θέλουμε μακροχρόνια εμείς ως πολιτεία για τον τομέα των ΑΠΕ για τον τόπο μας, εννοείται στα πλαίσια των Ευρωπαϊκών στόχων του 2030. Σήμερα στις αρμόδιες Αρχές της Δημοκρατίας να εκκρεμούν άδειες για μεγάλα φωτοβολταϊκά κοντά στα 500 μεγαβάτ και μάλιστα με νομοθετημένο εργαλείο αδειοδοτήσεων πλέον από τα μέσα του 2022 το γνωστό «one stop shop» για έργα των ΑΠΕ που φαίνεται δεν πήρε μπρος ακόμη. Παράλληλα είναι ευρέως γνωστό ότι παίζεται έμμεσα ένα τεράστιο «Game of Thrones» για την Παραγωγή (και την περαιτέρω Προμήθεια) ηλεκτρικής ενέργειας από συστήματα των ΑΠΕ και ας μην κοροϊδευόμαστε πλέον. Νιώθω ότι οδεύουμε σε ελεγχόμενο ολιγοπώλιο «επί σκοπού» από τον ιδιωτικό τομέα και εδώ μπορεί να έχει και δίκαιο κυρίως η ΑΗΚ για κάποια από αυτά που προβάλλει το τελευταίο διάστημα. Δεν είμαστε από αυτούς που θέλουν σε καμία περίπτωση να κατασπαράξουν την ΑΗΚ και θέλουμε την ΑΗΚ να διατηρηθεί ισχυρή. Σαφέστατα έχει δικαίωμα στο στρατηγικό της πλάνο να σχεδιάζει και την ανάπτυξη των ΑΠΕ όμως δεν μπορεί άμεσα να έχει τον ίδιο ρόλο πλέον στην παραγωγή όπως συμβαίνει με τα συμβατικά καύσιμα για να παίξει σωστά το ρόλο του ο ανταγωνισμός. Όμως βλέπω την ΑΗΚ σε βάθος χρόνου να μπορεί να παραμείνει εξίσου σημαντικός παίκτης και στις ΑΠΕ.

Πρέπει να γίνει αντιληπτό από όλους ότι όσα περισσότερα συστήματα των ΑΠΕ μπαίνουν με τα σημερινά δεδομένα, τόσες περισσότερες αποκοπές της παράγωγης τους θα γίνονται, εφόσον δεν υπάρχει σύστημα αποθήκευσης ή ηλεκτρική διασύνδεση. Πρέπει άμεσα, έστω και τώρα να δοθεί ξεκάθαρη εντολή από την πολιτεία (με βάση το άρθρο 66 «Παρεκκλίσεις» της οδηγίας 2012/21/ΕΕ ημερ. 5/06/19) για ένα μεγάλο σύστημα αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας υπό τη διαχείριση του Διαχειριστή Συστήματος Μεταφοράς Κύπρου (ΔΣΜΚ) ως εθνικό έργο υποδομής και δημοσίου συμφέροντος για την ασφάλεια και τη σταθερότητα του δικτύου αλλά και την ετοιμότητα μας για περαιτέρω εισδοχή των συστημάτων από ΑΠΕ χωρίς περιορισμούς και αποκοπές στην παραγωγή τους. Αυτή η ενέργεια που θα αποκόπτεται θα μπορεί να επιστραφεί στον καταναλωτή με χαμηλότερη τιμή μακροπρόθεσμα! Αυτό το κεντρικό μεγάλο σύστημα αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας θα έπρεπε ανεξαιρέτως του κόστους να το είχαμε από το 2014-2015 και μάλιστα με διεκδίκηση σοβαρών επιδοτήσεων από την ΕΕ λόγω απομονωμένου ηλεκτρικού συστήματος/δικτύου.

Κάποια από τα πιο πάνω σημεία συμπεριλαμβάνονται στο πρόγραμμα του νέου Προέδρου της Δημοκρατίας και έχουν ήδη ειπωθεί προεκλογικά από τον ίδιο και θα είναι πολύ σημαντικό πόσο γρήγορα θα τα εφαρμόσει ως κυβέρνηση.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Επ. Ενέργειας: Ανεξαρτησία ΔΣΜΚ κατά τη μεταφορά προσωπικού

ΧΡΙΣΤΑΚΗΣ ΧΑΤΖΗΛΑΟΥ    ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ, ΜΕ ΠΟΛΥΕΤΗ ΠΕΙΡΑ ΣΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

Υπερκέρδη από την παράγωγη ΑΠΕ

Το Μοντέλο της Ανταγωνιστικής Αγοράς Ηλεκτρισμού (Μοντέλο Στόχος) που πρόκειται να εφαρμοστεί στην Κύπρο μετά από συνεχείς αναβολές και καθυστερήσεις αρκετών χρόνων, παραμένει ακόμα χωρίς καταληκτική ημερομηνία πλήρους λειτουργίας. Αυτό το Μοντέλο, που εφαρμόζεται ήδη σε πολλές  χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κάνει χρήση της οριακής τιμής πώλησης -pay as clear- ανά περίοδο εμπορίας (δηλαδή της πιο ψηλής τιμής ηλεκτρικής ενέργειας που περιλήφθηκε στις ποσότητες πώλησης) για τον καθορισμό της τιμής πώλησης.

Αυτό σημαίνει ότι η παραγωγή από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) που θα συμμετέχει στην Προημερήσια Αγορά/Χονδρική Αγορά, θα μπορεί να υποβάλλει ακόμα και μηδενικές προσφορές, αλλά θα αποζημιώνεται σύμφωνα με την ακριβότερη προσφορά που θα απαιτείται για την κάλυψη της ζήτησης ηλεκτρισμού.  Λαμβάνοντας υπόψη ότι για την κάλυψη της ζήτησης ηλεκτρισμού θα απαιτείται οπωσδήποτε και συμμετοχή της συμβατικής παραγωγής της ΑΗΚ ή άλλων συμβατικών παραγωγών (που κατά πάσα πιθανότητα θα έχουν υψηλότερο κόστος παραγωγής λόγω εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα), εξάγεται το συμπέρασμα ότι η παραγωγή ΑΠΕ θα αποκομίζει υπερκέρδη από την εφαρμογή αυτού του Μοντέλου.

Σημειώνεται σχετικά ότι, ως αποτέλεσμα των υπερκερδών που αποκομίζουν παραγωγοί των οποίων το κόστος δεν εξαρτάται από τα ορυκτά καύσιμα (πχ παραγωγοί ΑΠΕ), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει εκκινήσει διαδικασίες για τροποποίηση αυτού του Μοντέλου. Αυτή η θέση ενισχύεται και από πρόσφατη δήλωση της Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ότι αυτό Μοντέλο που έχει τεράστιο κόστος εγκατάστασης και διαχείρισης και πρόκειται να εφαρμοστεί για το μικρό και απομονωμένο ηλεκτρικό σύστημα της Κύπρου, δεν λειτουργεί πλέον καθότι δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες των καιρών.

Στην Κύπρο, λόγω της μικρής αγοράς, της χαμηλής διείσδυσης ΑΠΕ, του μονοπωλίου/ολιγοπωλίου της συμβατικής παραγωγής και της έλλειψης οποιασδήποτε διασύνδεσης με ηλεκτρικά συστήματα άλλων χωρών, εκφράζονται από πολλούς έντονες αμφιβολίες για τη χρησιμότητα αυτού του Μοντέλου που αναμφίβολα θα οδηγήσει, βραχυπρόθεσμα και μάλλον μεσοπρόθεσμα, στην αύξηση της τιμής του ηλεκτρικού ρεύματος. Οι μόνοι που ενδεχομένως θα επωφεληθούν από την εφαρμογή αυτού του Μοντέλου, όπως προτείνεται, θα είναι ορισμένοι μεγάλοι βιομηχανικοί και εμπορικοί καταναλωτές που μέσω διμερών συμβολαίων πιθανώς θα λαμβάνουν μειωμένες τιμές της τάξης του 10-15%.

Με βάση εκτιμήσεις γα την  ανάπτυξη του συστήματος παραγωγής, το ηλεκτρικό σύστημα της Κύπρου μέχρι το 2025 θα διαθέτει  μόνο ένα συμβατικό παραγωγό (ΑΗΚ) πλαισιωμένο από παραγωγούς ΑΠΕ, των οποίων η διείσδυση δεν αναμένεται να ξεπεράσει το 22% της συνολικής ετήσιας ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας. Συνεπώς η συμβατική παραγωγή -λόγω μεγέθους- θα συνεχίσει, τουλάχιστον για τα επόμενα χρόνια, να καθορίζει την τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος. Λαμβάνοντας υπόψη  τα όσα αναφέρονται πιο πάνω είναι άξιον προβληματισμού κατά πόσο, στα πλαίσια της εφαρμογής αυτού του συγκεκριμένου Μοντέλου για την Ανταγωνιστική Αγορά Ηλεκτρισμού της Κύπρου, θα επιτυγχάνεται υγιής ανταγωνισμός -με ουσιαστικούς παίκτες τη συμβατική ΑΗΚ και τις ΑΠΕ- με αποτέλεσμα τη μείωση της τιμής του ηλεκτρικού ρεύματος.

Ενόψει των πιο πάνω και λαμβάνοντας υπόψη ότι η εφαρμογή αυτού του Μοντέλου θα οδηγήσει στην αύξηση  της τιμής του ηλεκτρικού ρεύματος, υποβάλλεται εισήγηση για τροποποίηση του Μοντέλου σύμφωνα με τα δεδομένα και τις παραμέτρους του μικρού και απομονωμένου ηλεκτρικού συστήματος της Κύπρου, ώστε να αποτρέπει τη δημιουργία συνθηκών στρέβλωσης στην τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος και να εξυπηρετεί στο μέγιστο δυνατό βαθμό τα συμφέροντα του κύπριου καταναλωτή. Για την αποτροπή των στρεβλώσεων και των υπερκερδών της παραγωγής ΑΠΕ από την εφαρμογή του προτεινόμενου Μοντέλου, θα μπορούσε παραδείγματος χάριν να μελετηθεί τροποποίηση που να αφορά την εξεύρεση φόρμουλας αποζημίωσης που να βασίζεται στο πραγματικό κόστος της παραγωγής ΑΠΕ με την προσθήκη εύλογου περιθωρίου κέρδους. Η διάρκεια ισχύος της προτεινόμενης τροποποίησης θα μπορούσε να συσχετιστεί με τη διάρκεια της ενεργειακής κρίσης και των αυξημένων τιμών των ορυκτών καυσίμων.      

Από την θεματική ενότητα «Trending Now – Η άποψη των ειδικών»  του περιοδικού  Insider Φεβρουαρίου