Του Χριστάκη Χατζηλαού*
Για να επιτυγχάνεται ο ασφαλής εφοδιασμός του Κύπριου καταναλωτή με ηλεκτρική ενέργεια, θα πρέπει αφενός να υπάρχει επάρκεια στην παραγωγή ισχύος (δηλαδή η διαθέσιμη εγκατεστημένη παραγωγή ισχύος πρέπει να καλύπτει με επάρκεια τη ζήτηση της ηλεκτρικής ενέργειας) και αφετέρου ασφάλεια στη λειτουργία του Ηλεκτρικού Συστήματος της Κύπρου. Με βάση τον Περί της Ρύθμισης της Αγοράς Ηλεκτρισμού Νόμο, η ΡΑΕΚ έχει την αρμοδιότητα για τη διασφάλιση ικανοποιητικής επάρκειας σε μακροπρόθεσμη βάση και ο ΔΣΜΚ για την ασφαλή λειτουργία του Ηλεκτρικού Συστήματος.
Στις επόμενες παραγράφους, θα επιχειρηθεί ανάλυση με βάση τα δεδομένα και στοιχεία του Ηλεκτρικού Συστήματος, ώστε να διαπιστωθούν τυχόν προβλήματα και να αναζητηθούν λύσεις για τη διασφάλιση ικανοποιητικής επάρκειας και ασφάλειας στο Ηλεκτρικό Σύστημα.
Επάρκεια στην Παραγωγή Ισχύος
Σύμφωνα με την Απόφαση της ΡΑΕΚ «144/2017/Μεθοδολογία Υπολογισμού για Περιθώριο Εφεδρείας Εγκατεστημένης Ισχύος», η ΡΑΕΚ οφείλει να διασφαλίζει ότι το περιθώριο εφεδρείας εγκατεστημένης ισχύος κυμαίνεται σε ποσοστό μεταξύ 20 – 40%. Το περιθώριο εφεδρείας εγκατεστημένης ισχύος ορίζεται ως ο λόγος της διαφοράς της διαθέσιμης εγκατεστημένης ισχύος και της μέγιστης ετήσιας ζήτησης ηλεκτρικής ισχύος έναντι της μέγιστης ετήσιας ζήτησης ηλεκτρικής ισχύος. Όσον αφορά το περιθώριο εφεδρείας εγκατεστημένης ισχύος για το 2022 και λαμβάνοντας υπόψη ότι οι ατμοστρόβιλοι του Ηλεκτροπαραγωγού Σταθμού Δεκέλειας -360MW- στην ουσία δεν είναι πλέον διαθέσιμοι για λόγους συμμόρφωσης με τις οριακές εκπομπές ρύπων, προκύπτει ότι αυτό δεν κυμαίνεται εντός των προβλεπόμενων ορίων, με αποτέλεσμα, στη βάση της Απόφασης της ΡΑΕΚ, να μη διασφαλίζεται ικανοποιητική μακροπρόθεσμη επάρκεια, ιδιαίτερα κατά τις περιόδους μέγιστης χειμερινής και/ή θερινής ζήτησης.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Χατζηγιάννης: Μακρύς ο δρόμος μέχρι να ωφεληθούμε από ΑΠΕ
Σχετικά με τη μη διαθεσιμότητα των ατμοστροβίλων του Ηλεκτροπαραγωγού Σταθμού Δεκέλειας (ΗΣ Δ), σημειώνεται ότι αρχές του 2022 έχουν εξαντληθεί οι 18.000 επιτρεπόμενες ώρες λειτουργίας που είχαν δοθεί κατά παρέκκλιση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την περίοδο 2020-2023. Όμως, παρά τη δέσμευση της Κυπριακής Δημοκρατίας έναντι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τερματισμό της λειτουργίας και απόσυρση των γηρασμένων, κοστοβόρων και ρυπογόνων ατμοστροβίλων μετά την εξάντληση των 18.000 ωρών λειτουργίας, κάτι τέτοιο δεν κατέστη δυνατό, λόγω αποτυχίας των σχεδιασμών του Υπουργείου Ενέργειας, της ΡΑΕΚ και του ΔΣΜΚ για σύνδεση νέας συμβατικής παραγωγής (νέων μονάδων) και ενίσχυση του Συστήματος Μεταφοράς.
Ενόψει αυτής της τραγικής εξέλιξης, η Κυπριακή Δημοκρατία υποχρεώθηκε, μη έχοντας άλλη επιλογή για κάλυψη του ασφαλούς εφοδιασμού ως αποτέλεσμα των λαθών και των παραλείψεων των αρμόδιων φορέων, να υποβάλει αίτημα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για διατήρηση της λειτουργίας των ατμοστροβίλων μέχρι το 2029, γεγονός που θα έχει ως αποτέλεσμα την πρόκληση δυσβάστακτα αυξημένου κόστους λειτουργίας και εκπομπή ρύπων πέραν των επιτρεπόμενων ορίων.
Για την κατάσταση έκτακτης ανάγκης, που έχει αναγκάσει την Κυπριακή Δημοκρατία να αθετήσει τις δεσμεύσεις της έναντι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τερματισμό της λειτουργίας των ατμοστρόβιλων μέχρι το 2023 και να υποβάλει αίτημα για διατήρηση της λειτουργίας τους μέχρι το 2029, προκύπτουν τεράστια ερωτηματικά, για τα οποία οφείλουν να δοθούν πειστικές απαντήσεις.
Τόσο η ΡΑΕΚ -ως αρμόδια αρχή για θέματα ασφαλούς εφοδιασμού- όσο και το Υπουργείο -ως εποπτεύουσα αρχή για θέματα ηλεκτρικής ενέργειας- θα πρέπει να δώσουν εξηγήσεις γιατί, ενώ η δέσμευση για τερματισμό λειτουργίας των ατμοστροβίλων του ΗΣ Δεκέλειας ήταν γνωστή από το 2010, δεν έχουν φροντίσει για την έγκαιρη σύνδεση νέων συμβατικών παραγωγών και την ενίσχυση του Συστήματος Μεταφοράς, με τρόπο που να διασφαλίζεται ο ασφαλής εφοδιασμός του Κύπριου καταναλωτή με ηλεκτρική ενέργεια.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Προς φιάσκο το LNG στο Βασιλικό
Ασφαλής Λειτουργία Ηλεκτρικού Συστήματος
Συμβατικός Στόλος Παραγωγής
Οι συμβατικές μονάδες παραγωγής του Ηλεκτρικού Συστήματος της Κύπρου είναι ως επί το πλείστον μονάδες βάσης, σχετικά μεγάλου μεγέθους σε σύγκριση με τα δεδομένα του μικρού και απομονωμένου Ηλεκτρικού Συστήματος της Κύπρου (Ατμοστρόβιλοι -130 MW- και Εγκαταστάσεις Παραγωγής Συνδυασμένου Κύκλου (2+1) -220 MW-). Οι μονάδες αυτές δεν μπορούν να διαχειρίζονται αποτελεσματικά τις συνεχείς αυξομειώσεις της αυξημένης διείσδυσης ΑΠΕ και δεν διαθέτουν την αναγκαία ευελιξία για συχνή σύνδεση και αποσύνδεση από το Σύστημα Μεταφοράς. Πέραν τούτου, η απώλεια αυτών των μονάδων λόγω βλάβης προκαλεί σοβαρή αναταραχή, που μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε ολική σβέση του Ηλεκτρικού Συστήματος, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις οριακής λειτουργίας με συγχρονισμένες ελάχιστες μονάδες βάσης. Ως εκ τούτου, τόσο για σκοπούς ασφαλούς λειτουργίας, όσο και για τη βέλτιστη διαχείριση των αυξομειώσεων της διείσδυσης ΑΠΕ, το Σύστημα χρειάζεται στοχευμένο εμπλουτισμό με μικρές και ευέλικτες μονάδες ταχείας σύνδεσης και αποσύνδεσης. Τονίζεται ότι, για το μικρό και απομονωμένο Ηλεκτρικό Σύστημα της Κύπρου, το μέγεθος των μονάδων παραγωγής αποτελεί σημαντική παράμετρο της ασφαλούς λειτουργίας.
Λειτουργία του Ηλεκτρικού Συστήματος με σχεδόν Αποκλειστική Τροφοδοσία από την Περιοχή του Ηλεκτροπαραγωγού Σταθμού Βασιλικού
Η συγκέντρωση σχεδόν ολόκληρου του συμβατικού παραγωγικού δυναμικού στην περιοχή του Ηλεκτροπαραγωγού Σταθμού Βασιλικού (ΗΣ Β) αυξάνει την πιθανότητα πρόκλησης ολικής σβέσης, αφού σε περίπτωση σοβαρών βλαβών στο Ηλεκτρικό Σύστημα και ακραίων καιρικών συνθηκών θα μπορούσε να προκληθεί ακόμα και ολική σβέση του Συστήματος. Σημειώνεται ότι το πρόσφατο παρελθόν, με την έκρηξη στο Μαρί και την καταστροφή του ΗΣ Βασιλικού, έχει αποδείξει ότι η παρουσία του ΗΣ Δεκέλειας είχε αποτρέψει την ολική σβέση του Συστήματος, η οποία θα είχε χαώδεις προεκτάσεις στην οικονομία της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Σε συνάρτηση με τα πιο πάνω, σημειώνεται με ανησυχία ότι όλοι οι υποψήφιοι συμβατικοί παραγωγοί έχουν αδειοδοτηθεί από τη ΡΑΕΚ στην ευρύτερη περιοχή του ΗΣ Βασιλικού, με ορατό ενδεχόμενο την υποχρεωτική μελλοντική λειτουργία του Συστήματος με σχεδόν αποκλειστική τροφοδοσία από την περιοχή του ΗΣ Βασιλικού. Πέραν τούτου, επισημαίνεται ότι η ασφαλής μεταφορά ολόκληρης της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας από την περιοχή του ΗΣ Βασιλικού προς το υπόλοιπο Ηλεκτρικό Σύστημα απαιτεί σημαντική ενίσχυση του Συστήματος Μεταφοράς. Για την άμεση αντιμετώπιση του προβλήματος της επάρκειας και της ασφαλούς λειτουργίας του Ηλεκτρικού Συστήματος θα μπορούσε, έστω και τώρα, να σχεδιαστεί η εγκατάσταση μικρών και ευέλικτων μονάδων, που να αντικαταστήσουν τους γηρασμένους, κοστοβόρους και ρυπογόνους ατμοστρόβιλους του ΗΣ Δεκέλειας.
Σχόλια και συμπεράσματα
Με βάση τα όσα επισημαίνονται σε αυτή τη σελίδα και λαμβάνοντας υπόψη την ανάγκη για αυξημένη διείσδυση ΑΠΕ, που προβλέπεται στα επόμενα χρόνια, προκύπτουν σοβαρά προβλήματα που αφορούν την επάρκεια παραγωγής ισχύος και την ασφάλεια του Ηλεκτρικού Συστήματος.
Η αποτυχία για έγκαιρη σύνδεση πρόσθετης συμβατικής παραγωγής προκαλεί ήδη ανεπάρκεια της παραγωγής, που καλύπτεται με τη συνέχιση της λειτουργίας των ρυπογόνων και κοστοβόρων ατμοστρόβιλων του ΗΣ Δ, γεγονός που επιβαρύνει δυσβάστακτα την τιμή του ηλεκτρισμού.
Όσον αφορά την ασφάλεια του Συστήματος, η σχεδιαζόμενη συγκέντρωση σχεδόν ολόκληρου του συμβατικού παραγωγικού δυναμικού στην περιοχή του ΗΣ Βασιλικού, πέραν του ότι απαιτεί σημαντική ενίσχυση του Συστήματος Μεταφοράς, αυξάνει την πιθανότητα πρόκλησης ολικής σβέσης, με καταστροφικές επιπτώσεις για την οικονομία.
Για την αποτροπή τέτοιου ενδεχομένου, θα πρέπει άμεσα να μελετηθεί η αξιοποίηση του ΗΣ Δεκέλειας, με την εγκατάσταση μικρών και ευέλικτων μονάδων, προς αντικατάσταση των γηρασμένων, κοστοβόρων και ρυπογόνων ατμοστροβίλων του ΗΣ Δεκέλειας, κάτι που θα συμβάλει στην αύξηση του επιπέδου ασφάλειας, καθώς και στη μείωση του κόστους και των εκτεταμένων περικοπών παραγωγής ΑΠΕ στο μικρό και απομονωμένο Ηλεκτρικό Σύστημα της Κύπρου.
* Ηλεκτρολόγος μηχανικός, με πολυετή πείρα στη λειτουργία του Ηλεκτρικού Συστήματος
