Πλάκα με τον Χίτλερ;

Του Andreas Kluth

Θα μπορούσαμε απλώς να προσπαθήσουμε να απορρίψουμε ανθρώπους όπως ο Ye, η διασημότητα που ήταν παλαιότερα γνωστή ως Kanye West, ως πνευματικά ασταθείς. Σε τελική ανάλυση, τα αμερικανικά τοκ σόου – όπως εκείνο στο οποίο ο Ye εκστόμισε τις τελευταίες του ανοησίες από κάτω από τη μαύρη μάσκα του σκι που φορούσε – είναι γεμάτα μεγαλομανείς “παρλαπίπες”. Κανείς δεν παίρνει αυτά τα πράγματα στα σοβαρά, σωστά;

Αναρωτηθείτε ωστόσο πώς ένας από τους λίγους εναπομείναντες επιζώντες του Ολοκαυτώματος θα εκλάμβανε τα όσα εκστόμισε ο Ye. Ή, εν προκειμένω, πώς θα τα χρησιμοποιήσει τώρα κάποιος από τους πολλούς αρνητές του Ολοκαυτώματος. Όχι, δεν μπορούμε απλώς να αποκαλούμε τον Ye και τους ομοίους του ανισόρροπους και να προχωρούμε. Έχουμε πρόβλημα.

Το θέμα του Ye ήταν ο Αδόλφος Χίτλερ. Ο ράπερ προφανώς βλέπει τον Φύρερ ως ακόμη ένα δεξιό θύμα των “fake news” των μέσων μαζικής ενημέρωσης. “Κάθε άνθρωπος έχει κάτι πολύτιμο το οποίο έφερε στο τραπέζι της ανθρωπότητας, ειδικά ο Χίτλερ”, επέμεινε ο Ye. “Υπάρχουν πολλά πράγματα που αγαπώ στον Χίτλερ, πολλά πράγματα”. Διευκρίνισε: “Είμαι ναζί”. Γενικότερα, πρόσθεσε ο Ye, “πρέπει να σταματήσουμε να απορρίπτουμε τους ναζί όλη την ώρα”.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Τι σημαίνουν οι «αγάπες» του Ερντογάν με τον Σίσι

Άγνοια

Λίγες ημέρες νωρίτερα, ο Ye και ένας άλλος αντισημίτης αρνητής του Ολοκαυτώματος, ο Nick Fuentes, είχαν δειπνήσει με τον Ντόναλντ Τραμπ στο θέρετρο του τέως προέδρου των ΗΠΑ στη Φλόριντα. Δεν είναι μόνον ο απεχθής άμβωνας του νταή που συνοδεύει κάθε διασημότητα ο οποίος κάνει αυτούς τους εκπροσώπους του μίσους επικίνδυνους. Είναι ο τρόπος με τον οποίο προπαγανδίζουν και ενσαρκώνουν ταυτόχρονα μια προϋπάρχουσα τάση προς τη γενική άγνοια και κακοπιστία, τις προϋποθέσεις για μια αναζωπύρωση του αντισημιτισμού, του ρατσισμού και του μίσους.

Και μόνον η άγνοια είναι συγκλονιστική. Στις ΗΠΑ, σύμφωνα με έρευνα, το 63% των νεαρών ενηλίκων δεν γνωρίζει ότι έξι εκατομμύρια εβραίοι δολοφονήθηκαν στο Ολοκαύτωμα και το 36% πιστεύει ότι ο αριθμός ήταν “δύο εκατομμύρια ή λιγότεροι”. Περίπου ένας στους δέκα δεν είναι σίγουρος εάν η Shoah συνέβη πραγματικά ή αρνείται ότι συνέβη. Ίσως το πιο συγκλονιστικό είναι ότι το 19% των Millennials και των Zoomers στην πολιτεία της Νέας Υόρκης πιστεύουν ότι ήταν οι εβραίοι που προκάλεσαν το Ολοκαύτωμα.

Πώς φτάσαμε σε αυτό το σημείο; Κατά τη διάρκεια της ζωής ενός επιζώντα του Ολοκαυτώματος, πολλές δυτικές κοινωνίες μεταστράφηκαν από το να βλέπουν τον Χίτλερ ως τη χειρότερη ενσάρκωση του κακού στην ανθρώπινη ιστορία – και μια προτροπή να μην επαναληφθεί ποτέ μια γενοκτονία – σε ένα ακόμη meme που πρέπει να εκμεταλλευόμαστε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στις μικροπολιτικές αψιμαχίες μας.

Μέρος της απάντησης έχει να κάνει με ένα φαινόμενο που οι Γερμανοί, οι οποίοι λογικά γνωρίζουν κάτι περισσότερο για το θέμα, αποκαλούν “ναζιστικό πορνό” ή “κιτς του Χίτλερ”. Είναι μια τάση την οποία παρακολουθώ με ανησυχία εδώ και χρόνια.

Οι δεκαετίες του 1960 και 70 ήταν δεκαετίες κατά τις οποίες το ευρύ κοινό στις περισσότερες χώρες έμαθε την πλήρη έκταση του Ολοκαυτώματος και, ως εκ τούτου, αντιμετώπιζε τη μνήμη του με δέος. Το φαινόμενο ξεκίνησε τη δεκαετία του 1960 με υψηλού προφίλ δίκες ναζιστών στην Ιερουσαλήμ και τη Φρανκφούρτη, οι οποίες εξέθεσαν τη γενοκτονία με νέες λεπτομέρειες και ενέπνευσαν -περίφημα- τη φιλόσοφο Hannah Arendt να αναφερθεί στην “κοινοτοπία του κακού”. Συνεχίστηκε με τις πρωτοποριακές βιογραφίες του Χίτλερ τη δεκαετία του 1970 και την αμερικανική τηλεοπτική σειρά “Holocaust”, η οποία επίσης παρακίνησε τους Γερμανούς σε έναν νέο και οδυνηρό γύρο εσωτερικής ψυχικής αναζήτησης. Αυτή η γραμμή τεκμηρίωσης και ανάμνησης της Shoah συνεχίζεται.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Ο Ερντογάν διασπά τη Δύση προς όφελος του Πούτιν

Κανονικοποίηση

Από τη δεκαετία του 1980, ωστόσο, αναπτύχθηκε παράλληλα ένα άλλο φαινόμενο στα ΜΜΕ. Ξεκίνησε όταν το Stern, γερμανικό περιοδικό, δημοσίευσε εκείνο που ισχυριζόταν ότι ήταν το ημερολόγιο του Χίτλερ. Έκανε αίσθηση – ενώ επίσης αποδείχθηκε ότι ήταν ψεύτικο. Δημιουργήθηκε έτσι ένα ανησυχητικό προηγούμενο: ο “Φύρερ” ως δόλωμα για πωλήσεις και, στις μέρες μας, για συλλογή retweet. Η “γοητεία” που ενέπνεαν οι ναζί από αυτή την άποψη έγινε έντονη. Η γερμανική τηλεόραση, όπως έχω γράψει παλαιότερα, μεταδίδει σχεδόν καθημερινά νυχτερινά ντοκιμαντέρ για τα τσιράκια του Χίτλερ, τις γυναίκες, τις παθήσεις, τα επιτραπέζια ασημικά ή τον γερμανικό ποιμενικό του.

Όλο και περισσότερο, η εμμονή μετατράπηκε σε παρωδία. Ήταν ένα πράγμα ο Τσάρλι Τσάπλιν, κατά τη διάρκεια της ζωής του Χίτλερ, να γελοιοποιεί τον εχθρό στον “Μεγάλο Δικτάτορα”. Ήταν εντελώς άλλο το 1998 για τον Walter Moers, έναν Γερμανό κωμικό, να σημειώνει επιτυχία με ένα κόμικ το οποίο ονομαζόταν “Αδόλφος, το ναζιστικό γουρούνι”. Αυτό ξεκίνησε ένα είδος χιτλερικής φάρσας, συμπεριλαμβανομένων μπεστ σέλερ όπως το “Κοίτα ποιος επέστρεψε”. Σε εκείνο το μυθιστόρημα, ο Φύρερ ξυπνά κοντά στο παλιό του καταφύγιο στο σημερινό Βερολίνο και τα πηγαίνει περίφημα ως κωμική φιγούρα.

Το φαινόμενο δεν είναι γερμανικό, αλλά παγκόσμιο. Ο Χίτλερ έχει γίνει πρώτη ύλη για memes. Για παράδειγμα, υπάρχει εκείνη η σκηνή στο “Downfall” στην οποία ο δικτάτορας, τον οποίο υποδύεται ο Bruno Ganz, χάνει τον έλεγχο. Το κλιπ συνεχίζει να κάνει τον κύκλο του σε όλο τον κόσμο, κάθε φορά με νέους υπότιτλους. Στο ένα ο “φύρερ” δεν μπορεί να βρει τα αγαπημένα του cupcakes ούτε στο Upper East Side ούτε στο Upper West, στο άλλο έχει κολλήσει με το Bitcoin, ενώ έπρεπε να είχε επενδύσει στο Dogecoin.

Οι ειδήμονες και το κοινό συνεχίζουν να επικαλούνται επί ματαίω το όνομα του Χίτλερ. Ήδη από το 1990, ο Mike Godwin, Αμερικανός δικηγόρος και συγγραφέας, επινόησε τον “Νόμο του Γκόντγουιν” περί των ναζιστικών αναλογιών. Δηλώνει ότι καθώς μια διαδικτυακή συζήτηση διευρύνεται – ανεξάρτητα από το θέμα – η πιθανότητα σύγκρισης με τον Αδόλφο Χίτλερ πλησιάζει το 1. Για επιβεβαίωση, απλώς κοιτάξτε τις ενότητες σχολίων κάτω από μερικά από τα άρθρα μου.

Δεν μας έκανε ιδιαίτερη εντύπωση όταν ο Βρετανός πρίγκιπας Χάρι εμφανίστηκε σε πάρτι ντυμένος με καφέ πουκάμισο και σβάστικα στο μπράτσο. Κάποτε άκουσα να αποκαλούν έναν πολύ αυστηρό δάσκαλο γυμναστικής “ναζί της γιόγκα”.

Το φαινόμενο ισοδυναμεί με ένα αντίστροφο φαινόμενο Βόλντεμορτ. Στα μυθιστορήματα του Χάρι Πότερ, η προσωποποίηση του κακού προκαλούσε τέτοια αποστροφή και δέος που οι μάγισσες, οι μάγοι και οι νεκρομάντες αναφέρονταν σε εκείνον μόνον ως “Εκείνος που δεν πρέπει να ονομάζεται” ή “Ξέρεις ποιος”. Με τον Χίτλερ, συμβαίνει το αντίθετο: ο “φύρερ” είναι εκείνος που πρέπει να ονομάζεται όλη την ώρα, είτε ταιριάζει στην περίσταση είτε όχι. Ως αποτέλεσμα, δεν φαίνεται πλέον κακός, αλλά απλώς καρτουνίστικος.

Διαστροφή

Εκείνο που ξεκίνησε αστείο (για κάποιους) έχει γίνει διεστραμμένο. Είναι αφόρητο να βλέπεις τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν να πηδάει στο βαγόνι των memes, ενώ ταυτόχρονα υιοθετεί το προπαγανδιστικό στυλ του ίδιου του Χίτλερ – αντιστρέφοντας, για παράδειγμα, τους ρόλους θυμάτων και θυτών. Έτσι, ο Πούτιν θα ήθελε να πιστέψουμε ότι οι Ουκρανοί είναι ναζί και ότι υπερασπίζεται τους Ρώσους από αυτούς. Αντιμέτωπος με τη γνωστική ασυμφωνία ότι ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολόντιμιρ Ζελένσκι είναι εβραίος, ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ τόλμησε να εκστομίσει ότι “ο Αδόλφος Χίτλερ είχε επίσης εβραϊκό αίμα”.

Εδώ βρισκόμαστε λοιπόν, με τους πάντες, από ράπερ με μάσκες του σκι μέχρι γενοκτονικών διαθέσεων αυταρχικούς ηγέτες, να χρησιμοποιούν τον Χίτλερ και τους ναζί χωρίς να νιώθουν το βάρος γεγονότων, αναλογιών ή της απλής ανθρώπινης ευπρέπειας. Και οι υπόλοιποι από εμάς, ειδικά οι Millennials και οι Zoomers, έχουμε βρεθεί να ψαχουλεύουμε μέσα σε μια μεταμοντέρνα ομίχλη, όπου τίποτα δεν είναι αληθινό και όλα είναι πιθανά – και, όταν τα πάντα τίθενται εν αμφιβόλω, ξεκαρδιστικά.

Αυτό είναι το ηθικό κενό που κάποτε φοβόμασταν, το πνευματικό κενό όπου το μίσος μεγαλώνει και τελικά κάνει τη μαζική δολοφονία πιθανό ενδεχόμενο για ακόμη μια φορά στην ιστορία. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο ο Kanye West. Όλοι μας έχουμε απωλέσει τη μνήμη μας σε σημείο μηδενισμού.

Πηγή: BloombergOpinion