• Γράφει ο δρ. Σάββας Χατζηχριστοφής, Αντιπρύτανης Έρευνας και Καινοτομίας, καθηγητής Τεχνητής Νοημοσύνης, Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφου.

Η έννοια της μόδας αρχίζει από τη στιγμή που οι άνθρωποι, για να προστατευτούν, άρχισαν να φοράνε ρούχα. Με τα χρόνια, η ένδυση, από μέσο προστασίας του ανθρώπινου σώματος γίνεται μέσο έκφρασης και σύμβολο ευμάρειας. Ο προσωπικός χαρακτήρας, η αισθητική και το γούστο του κάθε ανθρώπου αντανακλάται στον τρόπο που επιλέγει να ντυθεί. Από το 1700, η σχεδίαση ρούχων αποκτά ταυτότητα, και οι πρώτοι σχεδιαστές μόδας ορίζουν τις τάσεις της αυτοκρατορικής ένδυσης. Η Μarie Leszczynska, βασίλισσα της Γαλλίας, σύζυγος του βασιλιά Λουδοβίκου ΙΕ, επιλέγει να ντύνεται αποκλειστικά με φορέματα που σχεδιάζει η Françoise Leclerc, εδραιώνοντας την έννοια του σχεδιαστή.

Στα μέσα του ίδιου αιώνα, ονόματα όπως Marie Madeleine Duchapt, Mademoiselle Alexandre και Le Sieur Beaulard ορίζουν τη Γαλλία και το Παρίσι ως πρωτεύουσα της μόδας. Σχεδιαστές όπως η Rose Bertin, προσωπική σχεδιάστρια της Μαρίας Αντουανέτας, μετασχηματίζουν το επάγγελμα της μοδίστρας και δημιουργούν οίκους μόδας.

Σύντομα, η γαλλική επανάσταση, «εξορίζει» τους σχεδιαστές και τους αναγκάζει να μεταφερθούν στο Λονδίνο. Την ίδια στιγμή, η γαλλική επιρροή στον τρόπο ένδυσης αποκτά διεθνή διάσταση, και η βιομηχανία της μόδας γεννιέται. Πώς όμως αυτή η τάση φαίνεται σήμερα να απειλεί το μέλλον του πλανήτη και πώς η τεχνολογία αναμένεται να αλλάξει δραστικά στο άμεσο μέλλον τον τρόπο που λειτουργεί;

Η ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΤΗΣ ΜΟΔΑΣ ΣΕ ΑΡΙΘΜΟΥΣ

Σήμερα, η παγκόσμια βιομηχανία μόδας αποτιμάται σε 1,7 τρισεκατομμύρια δολάρια, με ρυθμό ανάπτυξης που ξεπερνά το 6%. Μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, η βιομηχανία μόδας αποτιμάται σε περισσότερο από 365 δισεκατομμύρια δολάρια με θετικό πρόσημο στο ρυθμό ανάπτυξης. Συνολικά, ο κλάδος της μόδας φαίνεται να αντιπροσωπεύει το 2% του παγκόσμιου Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ). Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι ο αριθμός των λιανικών πωλήσεων στον κλάδο της μόδας αναμένεται να αυξηθεί σε τρία τρισεκατομμύρια δολάρια έως το 2030. Αυτό αντιπροσωπεύει έναν εκτιμώμενο ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης της τάξης του 5,8%. Ενδεικτικά, αξίζει να σημειωθεί ότι η εταιρεία μόδας LVMH (Moët Hennessy Louis Vuitton), μόνο κατά το 2021, καταγράφει έσοδα 64.21 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Αντίστοιχα υψηλά έσοδα καταγράφουν οι οίκοι Christian Dior και Nike.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Τεχνητή νοημοσύνη και ανθρώπινα δικαιώματα

Από το παγκόσμιο εργατικό δυναμικό των 3,4 δισεκατομμυρίων ανθρώπων, περίπου 430 εκατομμύρια εργάζονται στην παραγωγή μόδας, ένδυσης και κλωστοϋφαντουργίας. Αυτό σημαίνει ότι περίπου το 12,6% των ανθρώπων που εργάζονται σε όλον τον κόσμο συμβάλλουν στην κατασκευή ρούχων, παπουτσιών και αξεσουάρ. Η μεγάλη πλειονότητα των ανθρώπων που εργάζονται στην παραγωγή προϊόντων μόδας και κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων εδρεύει στην Ασία.

ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΟΥ ΠΛΑΝΗΤΗ

Οι συνθετικές ίνες κυριαρχούν στην αγορά ινών που χρησιμοποιούνται στη βιομηχανία μόδας από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, όταν ξεπέρασαν τον όγκο του βαμβακιού. Με βάση το «Preferred Fiber and Materials Market Report» του οργανισμού Textile Exchange για το 2021, το 62% της παγκόσμιας παραγωγής ινών προέρχεται από συνθετικά υλικά. Το ποσοστό αυτό μεταφρασμένο σε βάρος, αντιστοιχεί σε 68 εκατομμύρια τόνους. Μόνο ο πολυεστέρας κατέχει το 52% (57 εκατομμύρια τόνοι) της συνολικής παγκόσμιας παραγωγής ινών. Το πολυαμίδιο, η δεύτερη πιο συχνά χρησιμοποιούμενη συνθετική ίνα, αντιπροσώπευε 5,4 εκατομμύρια τόνους και περίπου το 5% της παγκόσμιας αγοράς ινών το 2020. Τα άλλα συνθετικά, (πολυπροπυλένιο, ακρυλικά και ελαστάνη), είχαν μερίδιο αγοράς 5,2%, με συνολικό όγκο παραγωγής 5,7 εκατομμύρια τόνους το 2020. Για σκοπούς σύγκρισης αξίζει να αναφερθεί ότι το βαμβάκι κατέχει το 24% της παγκόσμιας παραγωγής ινών το 2020, το μαλλί είχε μερίδιο αγοράς περίπου 1% ενώ το μετάξι και το πούπουλο δεν ξεπερνούν το 0.5%.

Οι συνθετικές ίνες δίνουν τη δυνατότητα στους οίκους μόδας και στη βιομηχανία ένδυσης και υπόδησης να μειώσουν δραστικά το κόστος παραγωγής αλλά ταυτόχρονα να αυξήσουν τον αριθμό των παραγόμενων προϊόντων. Η ευρεία διάδοση αλυσίδων καταστημάτων ένδυσης και υπόδησης παρουσιάζει στον καταναλωτή πληθώρα επιλογών σε εύρος τιμών, ανάλογα με τις οικονομικές δυνατότητές του. Παράλληλα, (ως κατάλοιπο της πανδημίας αλλά και επακόλουθο της αύξησης της εμπιστοσύνης του κόσμου στις ηλεκτρονικές συναλλαγές), ο κόσμος αγοράζει προϊόντα ένδυσης και υπόδησης από το διαδίκτυο με φρενήρεις ρυθμούς. Ως αποτέλεσμα, βάσει στατιστικών του Bureau of Labor Statistics, ο μέσος Αμερικάνος ξοδεύει περίπου 161 δολάρια το μήνα για ρούχα ενώ η μέση αμερικάνικη οικογένεια ξοδεύει 1.700 δολάρια σε προϊόντα ένδυσης ετησίως. Την ίδια όμως στιγμή, το Earth.org αναφέρει ότι, μόνο στην Αμερική, 11,3 εκατομμύρια τόνοι υφασμάτινων αποβλήτων – που αντιστοιχούν στο 85% όλων των υφασμάτων – καταλήγουν σε ετήσια βάση σε χωματερές. Αυτό ισοδυναμεί με περίπου 37 κιλά ανά άτομο ετησίως και περίπου 2.150 τεμάχια ανά δευτερόλεπτο σε ολόκληρη τη χώρα.

Η αύξηση της χρήσης των συνθετικών ινών αλλά και η βαφή και το φινίρισμα – οι διαδικασίες με τις οποίες το χρώμα και άλλα χημικά εφαρμόζονται στα υφάσματα – ευθύνονται για το 3% των παγκόσμιων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Παράλληλα, αυτές οι δύο διαδικασίες έχουν τις υψηλότερες επιπτώσεις στην εξάντληση των πόρων, λόγω των ενεργοβόρων διαδικασιών που βασίζονται στην ενέργεια από ορυκτά καύσιμα. Ακόμα πιο τρομακτικό είναι το γεγονός ότι η βιομηχανία της μόδας λόγω της χρήσης αυτών των υλικών, ευθύνεται για το 20% της παγκόσμιας ρύπανσης των υδάτων.

Η ΕΠΟΜΕΝΗ ΜΕΡΑ

Το 2020, η αναλογία ανακυκλωμένων ινών σε σύγκριση με τη συνολική παραγωγή ινών ήταν στο 8,1% – με το 7,6% να αντιστοιχεί σε ανακυκλωμένο πολυεστέρα από πλαστικά μπουκάλια. Συνολικά, λιγότερο από το 0,5% ανακυκλωμένων ινών προερχόταν από κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα. Η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση όμως βρίσκει τον πλανήτη πιο ευαισθητοποιημένο σε οικολογικά ζητήματα. Οι εταιρείες παραγωγής αναζητούν νέα βιοδιασπώμενα υλικά φιλικά προς το περιβάλλον.  Το 2021 ο όμιλος παραγωγής προϊόντων μόδας Kering, σε συνεργασία με την Conservation International, εγκαινίασε το «Αναγεννητικό Ταμείο για τη Φύση» για να μεταμορφώσει ένα εκατομμύριο εκτάρια γεωργικών εκμεταλλεύσεων που παράγουν πρώτες ύλες στις αλυσίδες εφοδιασμού της μόδας σε «οικολογικά φιλικές» μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια. Παράλληλα, τον Απρίλιο του 2021, περισσότερο από 70 μεγάλες εταιρείες παραγωγής όπως η Adidas, η Burberry, και το H&M έχουν υπογράψει το «FashionPact», δεσμευόμενοι σε δράσεις προστασίας του περιβάλλοντος, πρόληψης της αποψίλωσης των δασών και περιορισμού της υπερθέρμανσης του πλανήτη.

ΨΗΦΙΑΚΗ ΜΟΔΑ

Τα τελευταία χρόνια, η έννοια της αισθητικής στην ένδυση περνάει και στον ψηφιακό κόσμο, εισάγοντας τον όρο της «ψηφιακής μόδας». Ψηφιακή μόδα ορίζεται η κουλτούρα που περιβάλλει το σχεδιασμό, τη συλλογή και τη χρήση ενδυμάτων στο ψηφιακό πεδίο. Πολλά ηλεκτρονικά παιχνίδια για παράδειγμα προσφέρουν τη δυνατότητα στους χρήστες τους να «ντύσουν» τους χαρακτήρες τους με ρούχα που θα τους κάνουν να ξεχωρίζουν. Μεγάλοι εκδοτικοί οίκοι προσφέρουν επιλογές ένδυσης ψηφιακών χαρακτήρων επί πληρωμή. Ενδεικτικά, αξίζει να αναφερθεί ότι το Fortnite της Epic Games έφερε κέρδη ύψους 3 δισεκατομμυρίων δολαρίων το 2018 μόνο από πωλήσεις ψηφιακών αγαθών για χρήση εντός του παιχνιδιού. Ένα συντριπτικό ποσοστό αυτών των πωλήσεων αφορούσε ψηφιακή ενδυμασία ηλεκτρονικών χαρακτήρων. Για σύγκριση, να αναφερθεί ότι η Amazon κατέγραψε 3 δισεκατομμύρια δολάρια κέρδη το 2017 ενώ οι Starbucks και American Express παρουσίασαν λιγότερα.

Πρόσφατα η κουλτούρα της ψηφιακής μόδας έχει υιοθετηθεί από πλήθος άλλων εφαρμογών. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι η εφαρμογή DressX. Σήμερα, όπως πολλές έρευνες δείχνουν, αρκετοί χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης αναζητούν προβολή και αναγνώριση μέσω των ρούχων που φοράνε στις φωτογραφίες που ανεβάζουν. Η εταιρεία DressX εμπορεύεται ψηφιακά αντικείμενα μόδας τα οποία οι χρήστες πληρώνουν, και μέσω αλγορίθμων τεχνητής νοημοσύνης, αυτά αντικαθιστούν τα δικά τους ρούχα σε φωτογραφίες. Με μόνο μερικά δολάρια, ο χρήστης εμφανίζεται να φοράει ένα κοστούμι γνωστού οίκου μόδας, ενώ η σύντροφος του κρατάει μια τσάντα η οποία στον πραγματικό κόσμο, αξίζει όσο ένα αυτοκίνητο.

ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

Η αναζήτηση νέων υλικών, σε συνδυασμό με τη ραγδαία εξέλιξη των τεχνολογιών τρισδιάστατης σάρωσης και εκτύπωσης, αναμένεται τα επόμενα χρόνια να μετασχηματίσει δραστικά τον τρόπο που η βιομηχανία μόδας λειτουργεί. Αξίζει απλά να θυμηθούμε ότι στην ταινία Black Panther, η οποία απέσπασε το Όσκαρ καλύτερου σχεδιασμού κοστουμιών το 2019, περιλάμβανε ένα περίπλοκο κολάρο που παράχθηκε με τρισδιάστατη εκτύπωση. Οι νέοι 3D εκτυπωτές είναι σε θέση να εκτυπώνουν με τεράστια ακρίβεια περίπλοκα μοντέλα, μετατρέποντας τη φαντασία του κάθε σχεδιαστή σε προϊόν. Η επιστημονική κοινότητα έχει στρέψει τα βλέμματά της στην αναζήτηση νέων, οικολογικά φιλικών υλικών, τα οποία θα μπορούν χρησιμοποιηθούν κατά τη διαδικασία εκτύπωσης. Η επόμενη «ντουλάπα» μας, θα μπορεί να σαρώνει με ακρίβεια το σώμα μας, να παρουσιάζει πώς ένα ρούχο δείχνει πάνω μας, και με το πάτημα ενός κουμπιού να το εκτυπώνει. Η αγορά αλλάζει. Δεν θα αγοράζουμε το ρούχο, αλλά το αρχείο με το οποίο ο εκτυπωτής μας θα μπορεί να παράγει το ρούχο. Σήμερα κάτι τέτοιο μπορεί να μοιάζει με σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Είναι δεδομένο όμως ότι σε λίγα χρόνια, η επιστήμη θα συναντήσει τη φαντασία μας, δίνοντας μια νέα διάσταση στην έννοια της μόδας.

Από το περιοδικό Forbes Δεκεμβρίου