Τα δεδομένα του πρώτου τριμήνου του 2025 δείχνουν με σαφήνεια ότι το ηλεκτρικό μας σύστημα βρίσκεται πλέον σε αδιέξοδο. Μέσα σε μόλις τρεις μήνες, 76,690 MWh καθαρής ενέργειας από ΑΠΕ απορρίφθηκαν, ποσότητα που αντιστοιχεί στην ετήσια κατανάλωση περίπου 12,000 νοικοκυριών.

Το πιο ανησυχητικό δεν είναι μόνο το απόλυτο μέγεθος, αλλά και η ταχύτητα επιδείνωσης. Οι περικοπές του Α’ τριμήνου του 2025 ισοδυναμούν ήδη με το 44% των συνολικών περικοπών του 2024. Η αυξανόμενη τάση είναι σαφής και, αν δεν αντιμετωπιστεί άμεσα, αναμένεται να συνεχιστεί και να ενταθεί.

Οι μεγαλύτερες απώλειες καταγράφονται στα εμπορικά έργα ΑΠΕ, που ελέγχονται μέσω του συστήματος SCADA, όπου οι περικοπές αυξήθηκαν από 45,972 MWh το Α’ τρίμηνο του 2024 σε 64,890 MWh το 2025 – αύξηση 41%. Πρόκειται για ιστορικά υψηλό επίπεδο.

Πέραν του πιο πάνω (το οποίο ξεκίνησε από το 2022), μεγαλύτερη αλλαγή σημειώθηκε στους μικρούς παραγωγούς και οικιακά φωτοβολταϊκά. Μέσω των Ripple/IoT συστημάτων τηλεχειρισμού, οι περικοπές σε μικρούς παραγωγούς εκτοξεύτηκαν από 237 MWh το Α’ τρίμηνο 2024 σε 11,800 MWh το Α’ τρίμηνο 2025, δηλαδή 50 φορές περισσότερη ενέργεια απορρίφθηκε στο ίδιο τρίμηνο σε σύγκριση με πέρσι. Το ποσοστό συμμετοχής αυτής της κατηγορίας στις συνολικές περικοπές ανέβηκε από 0,5% σε 15,4%.

Αξίζει όμως να διευκρινιστεί και να είναι ξεκάθαρο: αυτή η αύξηση δεν οφείλεται σε αλλαγή πολιτικής ή στοχοποίηση των οικιακών παραγωγών. Οφείλεται στο ότι το σύστημα έχει πλέον εξαντλήσει κάθε άλλο περιθώριο ευελιξίας και αναγκαστικά περικόπτει ενέργεια απ’ όπου ακόμα μπορεί.

Ποια είναι η διέξοδος;

Το ερώτημα είναι κρίσιμο: πώς συνεχίζουμε την ενεργειακή μετάβαση, όταν δεν μπορούμε να αξιοποιήσουμε την ενέργεια που ήδη παράγουμε;

Απαιτείται στρατηγική αλλαγή πλεύσης. Η λύση δεν είναι απλώς περισσότερες ΑΠΕ, αλλά η δημιουργία των δομών που θα επιτρέψουν την απορρόφηση της ενέργειας που ήδη παράγεται. Η λύση είναι να υλοποιήσουμε τις δομικές παρεμβάσεις που λείπουν εδώ και χρόνια:

⦁ Αποθήκευση ενέργειας, κυρίως σε υφιστάμενα αδειοδοτημένα και εν λειτουργία μεγάλης κλίμακας έργα ΑΠΕ. Η διαδικασία πρέπει να γίνει απλή και σύντομη, χωρίς την ανάγκη να γίνει ξανά ολοκληρος ο κύκλος της διαδικασίας αδειοδότησης. Σήμερα, οι εμπλεκόμενες υπηρεσίες καθιστούν την προσθήκη αποθήκευσης χρονοβόρα και συχνά απαγορευτική, οδηγώντας σε ματαιώσεις επενδύσεων. Κάθε μεγάλο έργο ΑΠΕ που εξοπλίζεται με αποθήκευση μειώνει την ανάγκη περικοπών σε μικρότερους παραγωγούς, κυρίως οικιακούς.

⦁ Προγράμματα έξυπνης διαχείρισης ζήτησης (Demand Response), με άμεση ενεργοποίηση προγραμμάτων με μικρούς και μεγάλους καταναλωτές, ώστε η κατανάλωση να προσαρμόζεται δυναμικά στη διαθεσιμότητα καθαρής ενέργειας.

⦁ Ευέλικτες συμβατικές μονάδες παραγωγής, όπως μονάδες φυσικού αερίου ή τεχνολογίες ταχείας απόκρισης, μπορούν να λειτουργήσουν υποστηρικτικά, καλύπτοντας γρήγορα τα κενά της στοχαστικής παραγωγής από ΑΠΕ.

⦁ Προώθηση νέων ενεργοβόρων δραστηριοτήτων. Η Κύπρος μπορεί να μετατρέψει το πρόβλημα της πλεονάζουσας ενέργειας σε αναπτυξιακή ευκαιρία, προσελκύοντας νέες βιομηχανίες υψηλής κατανάλωσης, όπως data centers ή υποδομές ηλεκτροκίνησης, σε περιοχές υψηλής παραγωγής ΑΠΕ. Αυτό περιορίζει τις ανάγκες μεταφοράς, αυξάνει την τοπική απορρόφηση ενέργειας και ενισχύει την οικονομία.

Το πρόβλημα των περικοπών δεν είναι παροδικό. Είναι αποτέλεσμα διαχρονικής καθυστέρησης σε κρίσιμες δομικές παρεμβάσεις. Χωρίς αυτές, κάθε νέα επένδυση σε ΑΠΕ κινδυνεύει να μετατραπεί σε «έργο φάντασμα».

*Πρώην Ανώτερος Ερευνητής στον τομέα των Έξυπνων Δικτύων, στο Πανεπιστήμιο της Μελβούρνης και ερευνητής στην Électricité de France R&D στη Γαλλία

Οι απόψεις που εκφράζονται είναι αποκλειστικά του συγγραφέα.