Οι οικογενειακές επιχειρήσεις αποτελούν παραδοσιακά τον θεμέλιο λίθο τόσο της παγκόσμιας όσο και της κυπριακής οικονομίας, συνεισφέροντας ουσιαστικά στην απασχόληση, την καινοτομία και τη βιώσιμη ανάπτυξη των χωρών.
Καθώς το επιχειρηματικό περιβάλλον συνεχώς εξελίσσεται, οι οικογενειακές επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν μοναδικές προκλήσεις και αναδυόμενες τάσεις, που απαιτούν προσαρμοστικότητα, ώστε να διασφαλίζεται η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητά τους.
Προς μια πιο βιώσιμη ανάπτυξη
Μια από τις σημαντικές τάσεις που αναδύονται στις οικογενειακές επιχειρήσεις είναι η μετάβαση από μια αποκλειστικά κερδοσκοπική προσέγγιση προς μια όπου οι νέες γενιές ηγετών -ιδιαίτερα οι Millennials και η Generation Z (γεννημένοι μεταξύ του 1980 και 2012)- επιδιώκουν όλο και περισσότερο να χρησιμοποιούν τις επιχειρήσεις και ως μέσα αντιμετώπισης παγκόσμιων προκλήσεων, όπως η κλιματική αλλαγή και η κοινωνική ανισότητα.
Αυτή η τάση είναι ιδιαίτερα εμφανής στις οικογενειακές επιχειρήσεις, καθώς διαθέτουν έναν μακροπρόθεσμο προσανατολισμό και στενούς δεσμούς με τις τοπικές κοινωνίες. Οι ιδιοκτήτες τους, έχοντας έντονη σύνδεση με την κληρονομιά και τις αξίες της επιχείρησης, επιδιώκουν να διασφαλίσουν ότι η δραστηριότητά τους θα έχει θετικό αντίκτυπο στις μελλοντικές γενιές.
Ως αποτέλεσμα, πολλές οικογενειακές επιχειρήσεις ενσωματώνουν την εταιρική κοινωνική ευθύνη στις βασικές στρατηγικές τους. Με αυτόν τον τρόπο, ενισχύουν όχι μόνο τη φήμη και την αξιοπιστία τους αλλά και τη συνολική ανταγωνιστικότητά τους, εξασφαλίζοντας μακροχρόνια επιτυχία και διαχρονική αξία στην κοινωνία και την οικονομία.
Ψηφιακός μετασχηματισμός
Ο ψηφιακός μετασχηματισμός αποτελεί μια ακόμη πρόκληση για τις οικογενειακές επιχειρήσεις, οι οποίες καλούνται να ενσωματώσουν τεχνολογίες όπως την τεχνητή νοημοσύνη, επιχειρησιακή ανάλυση και την αυτοματοποίηση στις καθημερινές τους λειτουργίες.
Καθώς η τεχνολογία εξελίσσεται, οι επιχειρήσεις πρέπει να προσαρμόζονται προκειμένου να διατηρήσουν την ανταγωνιστικότητά τους. Οι οικογενειακές επιχειρήσεις, με τις -συχνά παραδοσιακές- οργανωτικές τους δομές, ενδέχεται να αντιμετωπίσουν προκλήσεις στην υιοθέτηση νέων τεχνολογιών. Η δυσκολία αυτή έγκειται στην ανάγκη εξισορρόπησης μεταξύ της διατήρησης της παράδοσης και της εταιρικής ταυτότητας, και της προσαρμογής στις σύγχρονες απαιτήσεις της αγοράς. Επιπλέον, η έλλειψη εξειδικευμένης τεχνογνωσίας και επαρκών χρηματοδοτικών πόρων μπορεί να επιβραδύνουν τη διαδικασία της τεχνολογικής καινοτομίας.
Η νέα γενιά ηγετών μπορεί να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην υλοποίηση καινοτομιών, όπως την ψηφιακή μετάβαση και την εφαρμογή νέων επιχειρηματικών μοντέλων. Η ανοιχτή και ουσιαστική επικοινωνία μεταξύ των γενεών είναι κρίσιμη για την αξιοποίηση των γνώσεων και εμπειριών όλων, για τη βελτίωση της απόδοσης, την αύξηση της παραγωγικότητας και τη δημιουργία νέων ευκαιριών ανάπτυξης των επιχειρήσεων.
Η διαδοχή από γενιά σε γενιά
Μία από τις μεγαλύτερες και διαχρονικές προκλήσεις για τις οικογενειακές επιχειρήσεις είναι ο σχεδιασμός πλάνου διαδοχής, για την ομαλή μετάβαση της διεύθυνσης από τη μια γενιά στην άλλη.
Συχνά, η απουσία ενός σαφούς και καλά οργανωμένου πλαισίου διαδοχής μπορεί να προκαλέσει συγκρούσεις ή ακόμα και να αποσταθεροποιήσει την επιχείρηση. Ιδιαίτερα καθώς η γενιά των Baby Boomers (γεννημένοι μεταξύ του 1946 και 1964) αποχωρεί από την ενεργό δράση, η ανάγκη για σαφή επικοινωνία, καθοδήγηση και τη δημιουργία αποτελεσματικών δομών διακυβέρνησης καθίσταται ζωτικής σημασίας, για την ομαλή μετάβαση της ηγεσίας και τη διατήρηση της οικογενειακής αρμονίας.
Ο ρόλος των διοικητικών συμβουλίων
Η σύνθεση των διοικητικών συμβουλίων καθώς και η αξιοποίηση εξιδεικευμένων συμβούλων αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες για τη μελλοντική επιτυχία των οικογενειακών επιχειρήσεων.
Έρευνες αναδεικνύουν ότι οι επιχειρήσεις με ποικιλόμορφα διοικητικά συμβούλια, που περιλαμβάνουν εξωτερικά μέλη και εκπροσώπους νεότερων γενεών, φαίνεται να παρουσιάζουν υψηλότερα ποσοστά ανάπτυξης και σημειώνουν μεγαλύτερη πρόοδο στην υιοθέτηση βιώσιμων πρακτικών.
Η συμμετοχή ατόμων με ποικίλο επαγγελματικό υπόβαθρο και εμπειρία, καθώς και η συνεργασία με εξειδικευμένους συμβούλους που έχουν την ικανότητα να κατανοήσουν πλήρως τις απαιτήσεις μιας οικογενειακής επιχείρησης αξιολογώντας ένα εύρος νομικών, χρηματοοικονομικών, φορολογικών και τεχνικών θεμάτων, μπορούν να ενισχύσουν τη διαδικασία λήψης αποφάσεων, προσφέροντας νέες οπτικές και καινοτόμες λύσεις. Παρόλα αυτά, πολλά διοικητικά συμβούλια παραμένουν περιορισμένα και κλειστά, περιορίζοντας έτσι τις δυνατότητες εξέλιξης και προσαρμογής στις σύγχρονες προκλήσεις.
Προκλήσεις και ευκαιρίες
Το μέλλον των οικογενειακών επιχειρήσεων είναι γεμάτο προκλήσεις, αλλά και σημαντικές ευκαιρίες. Η ικανότητα προσαρμογής στις σύγχρονες κοινωνικές και τεχνολογικές εξελίξεις, η υιοθέτηση βιώσιμων πρακτικών και η επιτυχημένη ισορροπία μεταξύ καινοτομίας και παράδοσης, αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες για την ανθεκτικότητα και τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητά τους.
Με έναν ξεκάθαρο στρατηγικό προσανατολισμό, οι οικογενειακές επιχειρήσεις μπορούν να επιδείξουν μεγαλύτερη ευελιξία απέναντι στις νέες προκλήσεις, διατηρώντας τον ουσιαστικό τους ρόλο στην εθνική οικονομία και κοινωνία και εξασφαλίζοντας τη διαχρονική συμβολή τους στις επόμενες γενιές.
*Manager, Deal Advisory, KPMG Limited
