168 χρόνια μετά τον ξεσηκωμό των εργατριών των κλωστοϋφαντουργείων και ραφτάδικων το 1857 στη Νέα Υόρκη, για διεκδίκηση μείωσης των ωρών εργασίας, υγιεινών συνθηκών εργασίας, ισομισθίας με τους άντρες συνάδελφους τους, οι συνθήκες ζωής και εργασίας για τις γυναίκες μπορεί να δείχνουν καλύτερες από τότε, εντούτοις θέτοντας τις στο πλαίσιο της εποχής μας και λαμβάνοντας υπόψη την πρόοδο που επιτεύχθηκε σε όλο το φάσμα της ζωής, διαφαίνεται πως η διπλή εκμετάλλευση που υφίστανται οι γυναίκες όχι μόνο δεν έχει εκλείψει, αλλά επεκτείνεται σε όλους τους τομείς που τις αφορούν.
Τα έμφυλα στερεότυπα και οι διακρίσεις σε βάρος των γυναικών βρίσκονται σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής: στην προσωπική, στην κοινωνική, στην επαγγελματική στην οικονομική και στην πολιτική ζωή. Σύμφωνα με μετρήσεις, το κοινωνικό μοντέλο και έμφυλο στερεότυπο που θέλει τη γυναίκα να είναι υπεύθυνη για την παροχή φροντίδας καθημερινά στα εξαρτώμενα μέλη της οικογένειας συνεχίζει να είναι το κυρίαρχο στην Κύπρο.
Τα τελευταία 12 χρόνια, σε ό,τι αφορά την εργασία και κοινωνική πολιτική για τις γυναίκες, δεν υπήρξαν αποτελέσματα που να καταδεικνύουν ουσιαστική πρόοδο και να βελτιώνουν τους ποιοτικούς δείκτες μέτρησης της ισότητας. Τόσο επί διακυβέρνησης Αναστασιάδη όσο και επί της σημερινής διακυβέρνησης Χριστοδουλίδη, παρά τις διακηρύξεις για στόχευση στην έμφυλη ισότητα, τα μέτρα και οι πολιτικές είναι αποσπασματικά, μέσα από μια νεοφιλελεύθερη προσέγγιση.
Βασικά ζητήματα όπως η στήριξη της γυναικείας απασχόλησης, με διασφάλιση ποιοτικών θέσεων εργασίας, η εξάλειψη των διακρίσεων στον χώρο εργασίας, η εξάλειψη του χάσματος αμοιβών και συντάξεων, η συμφιλίωση επαγγελματικής με οικογενειακή ζωή, η στήριξη της εργαζόμενης οικογένειας μέσα από μια ολοκληρωμένη κοινωνική πολιτική, παραμένουν στάσιμα, διαιωνίζοντας έτσι τα εμπόδια για συμμετοχή της εργαζόμενης γυναίκας και σε άλλους τομείς της κοινωνίας.
Οι αυξημένες κοινωνικές ανισότητες και η φτώχεια καθιστούν τις γυναίκες την πλειοψηφία των φτωχών και κοινωνικά αποκλεισμένων ατόμων. Παρά την καταγραφή όμως, οι πολιτικές που εφαρμόζονται συνεχίζουν να αγνοούν τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες και την ανάγκη περαιτέρω στήριξης της οικογένειας. Παράλληλα, μεγάλη ανεπάρκεια συνεχίζει να υπάρχει στις δομές φροντίδας και φύλαξης παιδιών και άλλων εξαρτωμένων ατόμων, που είναι καταλυτικός παράγοντας για τη στήριξη της εργαζόμενης οικογένειας και της μητέρας. Αυτό, σε συνδυασμό με την ανεπάρκεια του κοινωνικού ρόλου του κράτους, έχει ως αποτέλεσμα να μην διασφαλίζονται ίσες ευκαιρίες στις γυναίκες στην αγορά εργασίας.
Παρατηρούνται «οξύμωρα» φαινόμενα του συστήματος, βολικά ως προς τη διαιώνιση των ανισοτήτων και των διακρίσεων σε βάρος των γυναικών. Ενώ το ποσοστό απασχόλησης έχει αυξηθεί, οι θέσεις εργασίας που έχουν δημιουργηθεί δεν συνοδεύονται με ρυθμισμένους όρους απασχόλησης και βελτίωσης των ποιοτικών δεικτών. Ενώ υπάρχει έλλειψη εργατικού δυναμικού, δεν αναπτύσσονται πολιτικές προσέλκυσης στην εργασία του αδρανούντος γυναικείου δυναμικού, που υπολογίζεται σε μερικές δεκάδες χιλιάδες. Η εισαγωγή νέων μορφών απασχόλησης, με μη ρυθμισμένους όρους, ιδιαίτερα στο τομέα των υπηρεσιών, η εισαγωγή νέων τεχνολογιών κ.α. εξαναγκάζουν χιλιάδες γυναίκες σε εργασιακές συνθήκες που αντί να συμβάλλουν στην χειραφέτηση τους και στη συμμετοχή τους σε όλους τους κοινωνικούς τομείς, εμπλέκονται μονοδιάστατα στον παραδοσιακό ρόλο της μητέρας/οικοκυράς.
Για την αντιμετώπιση των πολλαπλών ζητημάτων που ταλανίζουν τις γυναίκες δεν αρκούν μόνο οι νομοθεσίες και τα ευκαιριακά μέτρα. Παρόλα αυτά αναγνωρίζεται πως χωρίς την καθοριστική συμβολή της ΠΕΟ δεν θα μπορούσαν να είχαν προωθηθεί νομοθετικές ρυθμίσεις που προστατεύουν ακόμη περισσότερο τις εργαζόμενες μητέρες, όπως: αύξηση της άδειας σε περίπτωση πολλαπλής κύησης, νομική κατοχύρωση της παρένθετης μητρότητας, αύξηση της περιόδου προστασίας από απόλυση, προώθηση και προστασία του μητρικού θηλασμού και αύξηση των ποινών για παραβίαση της νομοθεσίας, αύξηση της άδειας μητρότητας στις 22 εβδομάδες για το 1ο και 2ο παιδί και 26 εβδομάδες για το 3ο και άνω, και παροχή επιδόματος για τις 8 από τις 18 βδομάδες της γονικής άδειας και επέκταση του δικαιώματος λήψης της άδειας μέχρι το 15ο έτος της ηλικίας του παιδιού.
Ένα από τα σημαντικά προβλήματα που παραμένει για τις γυναίκες είναι η σεξουαλική παρενόχληση και η παρενόχληση στο χώρο εργασίας, αφού η πλειοψηφία των θυμάτων είναι γυναίκες. Η ΠΕΟ, μέσα και από τη δουλειά του Γραφείου Γυναικών Εργατοϋπαλλήλων, έθεσε ψηλά στις προτεραιότητες της και συνέβαλε καθοριστικά στην δημιουργία του Κώδικα Πρόληψης και Αντιμετώπισης της Παρενόχλησης και Σεξουαλικής Παρενόχλησης στην εργασία ο οποίος περιλαμβάνεται πλέον στις συμβάσεις εργασίας.
Για εμάς, η 8η Μαρτίου είναι μέρα μνήμης και αφύπνισης για τους αγώνες των γυναικών που προηγήθηκαν και τους αγώνες των γυναικών που έπονται, ιδιαίτερα για τη διεκδίκηση ίσης πρόσβασης και ισότιμης αντιμετώπισης στο χώρο εργασίας.
* Μέλος Γραφείου Γυναικών Εργατοϋπαλλήλων ΠΕΟ
