Σύμφωνα με μελέτες πολλών εμπειρογνωμόνων, η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) αναμένεται να επιφέρει σημαντικές αλλαγές στην αγορά εργασίας τα επόμενα έτη, αφενός με την προσθήκη νέων θέσεων και αφετέρου με την απώλεια άλλων.
Όπως συμβαίνει σε κάθε τεχνολογική αναβάθμιση, η χρήση της ΤΝ αναμένεται να ενισχύσει την παραγωγικότητα και το συνολικό ΑΕΠ. Ωστόσο, πέραν από τις ευκαιρίες οι οποίες διανοίγονται για την ανθρωπότητα και την κάθε χώρα ξεχωριστά, οι προκλήσεις για τους εργαζομένους από τη χρήση της ΤΝ είναι μεγάλες.
Γι’ αυτό είναι απαραίτητο όπως υπάρξει καλή προετοιμασία για προστασία των εργαζομένων, των οποίων οι θέσεις εργασίας απειλούνται με την εισαγωγή της ΤΝ.
Στην περίπτωση της Κύπρου, η χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης στις επιχειρήσεις βρίσκεται σε αρχικά στάδια. Η χρήση της ΤΝ στην Κύπρο επικεντρώνεται κυρίως στους τομείς των υπηρεσιών, όπως είναι η Ενημέρωση και Επικοινωνία, οι Επαγγελματικές, Επιστημονικές, Διοικητικές αλλά και Τεχνικές Δραστηριότητες.
Σύμφωνα με στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας Κύπρου, 117 επιχειρήσεις το 2021 ανάμεσα σε δείγμα 4503 χρησιμοποιούσαν ΤΝ, ενώ για το 2023 ανάμεσα σε δείγμα 4523 επιχειρήσεων συνολικά 211 επιχειρήσεις χρησιμοποιούσαν τεχνολογία ΤΝ. Ταυτόχρονα, όμως, χρειάζεται και άλλοι κλάδοι της οικονομικής δραστηριότητας να επιταχύνουν τη χρήση της ΤΝ, ώστε η μετάβαση να είναι ισορροπημένη και δίκαιη.
Σύμφωνα με στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας Κύπρου, το 2024 ποσοστό 7,9% των επιχειρήσεων χρησιμοποίησε κάποια τεχνολογία τεχνητής νοημοσύνης έναντι 4,7% το προηγούμενο έτος. Ποσοστό 34,9% των μεγάλων επιχειρήσεων κάνει χρήση της ΤΝ, το 14,3% των μεσαίων επιχειρήσεων κάνει χρήση ΤΝ και ποσοστό 6,3% των μικρών επιχειρήσεων κάνει χρήση της ΤΝ.
Η προετοιμασία των εργαζομένων των οποίων οι θέσεις εργασίας απειλούνται από τη ΤΝ θα πρέπει να περιλαμβάνει ένα συνδυασμό αναβάθμισης τεχνικών δεξιοτήτων, δημιουργικότητας και προσαρμοστικότητας στις νέες προκλήσεις. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται για τους εργαζομένους με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, αφού είναι και οι πιο ευάλωτοι στις νέες τεχνολογικές αναβαθμίσεις. Οι ανειδίκευτοι είναι θεωρητικά οι πιο επιρρεπείς στις τεχνολογικές εξελίξεις.
Γι’ αυτό, το κράτος έχει καθοριστικό ρόλο να διαδραματίσει, το ίδιο και οι επιχειρήσεις.
Έχει διαπιστωθεί πως σε κάθε μεγάλη τεχνολογική αναβάθμιση η άνοδος στην παραγωγικότητα εάν δεν συνδυαστεί με δίκαιες πολιτικές μετάβασης οδηγεί σε αύξηση των ανισοτήτων. Επομένως, τα οφέλη από τη χρήση της ΤΝ θα πρέπει να κατανέμονται δίκαια για τους εργαζόμενους.
Η Συνομοσπονδία Ευρωπαϊκών Συνδικάτων (ETUC), της οποίας η ΣΕΚ είναι ενεργό μέλος, θεωρεί πως η εισαγωγή της ΤΝ θα πρέπει να ενισχύσει περαιτέρω τις συλλογικές διαπραγματεύσεις ώστε τα οφέλη από τη χρήση της ΤΝ να κατανέμονται δίκαια στους εργαζομένους και να αποφευχθεί η αύξηση των ανισοτήτων και η υπερσυγκέντρωση πλούτου. Επιπλέον, η ενίσχυση της συλλογικής διαπραγμάτευσης θα πρέπει να δώσει τη δυνατότητα προστασίας των προσωπικών δεδομένων των ίδιων των εργαζομένων, αφού είναι ξεκάθαρο πως η χρήση δεδομένων για εκτιμήσεις και υπολογισμούς εφαρμογών της ΤΝ θα προέρχεται και μέσα από αναλύσεις δεδομένων ανάμεσα σε εργαζομένους και καταναλωτές.
Χρειάζεται επομένως ισχυρό ρυθμιστικό πλαίσιο που να ικανοποιεί τις ανησυχίες των εργαζομένων και να αντιμετωπίζει οποιαδήποτε προβλήματα δημιουργηθούν με τη χρήση της ΤΝ. Το πιο πάνω προϋποθέτει πως το αποτέλεσμα θα πρέπει να προέλθει μέσα από ένα καλά δομημένο κοινωνικό διάλογο μεταξύ των κοινωνικών εταίρων. Το ρυθμιστικό πλαίσιο θα πρέπει να στηρίζεται στους πιο κάτω άξονες:
Την απαραίτητη πρόσβαση για τους εργαζομένους, χωρίς κόστος και κατά τη διάρκεια εργάσιμων ωρών, σε προγράμματα κατάρτισης και επανακατάρτισης, τα οποία σχετίζονται με τη ΤΝ
Διασύνδεση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων της ανώτατης εκπαίδευσης με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας σε ότι αφορά την ΤΝ
Συμπερίληψη μέσω Συλλογικών Συμβάσεων και διαπραγματεύσεων επαγγελμάτων τα οποία σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με την ΤΝ.
Το συνδικαλιστικό κίνημα θα πρέπει να αντιμετωπίσει τη χρήση της ΤΝ ως συμπληρωματικό συντελεστή στην παραγωγική διαδικασία και όχι ως εχθρό. Εφόσον δημιουργηθεί ένα ισχυρό ρυθμιστικό πλαίσιο, το οποίο θα προστατεύει τα προσωπικά δεδομένα και εφαρμοστούν οι ανάλογες πολιτικές για μια δίκαιη μετάβαση στη χρήση της ΤΝ, τότε οι ενδεχόμενες αρνητικές επιπτώσεις για τους ίδιους τους εργαζόμενους θα είναι ασφαλώς μικρότερες και πιο ελεγχόμενες ενώ μέσα από την αύξηση της παραγωγικότητας θα δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για άνοδο των απολαβών και βελτίωση των όρων εργοδότησης τους.
* Υπεύθυνος Τμήματος Οικονομικών Μελετών ΣΕΚ
