Στα τέλη του περασμένου χρόνου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέληξε σε συμφωνία με τις χώρες μέλη της MERCOSUR ( ιδρυτικά μέλη της οποίας είναι η Αργεντινή, Βραζιλία, Παραγουάη και Ουρουγουάη) για τη δημιουργία μιας ζώνης ελευθέρου εμπορίου, που θα αθροίζει συνολικά μια αγορά 800 εκατομμυρίων καταναλωτών.
Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ της ΕΕ και των χωρών της MERCOSURήταν πολυετείς, αφού ξεκίνησαν το 1999 και οδήγησαν σε μια κατ’ αρχήν συμφωνία το 2019. Στη συνέχεια και μετά από ένα νέο γύρο διαπραγματεύσεων, το 2023 και το 2024 κατέληξαν στη νέα συμφωνία που θα πρέπει να επικυρωθεί από το Συμβούλιο της ΕΕ (κράτη-μέλη) και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Η συμφωνία προβλέπει την άρση δασμών και εμπορικών φραγμών σε προϊόντα όπως το κρασί, το κρέας, το τυρί, καθώς και σε μηχανήματα και εξοπλισμό τεχνολογίας πληροφοριών και επικοινωνιών. Επιπλέον, η συμφωνία αφορά και πρώτες ύλες που είναι απαραίτητες για την ευρωπαϊκή βιομηχανία. Η Αργεντινή και η Βολιβία κατέχουν το 43% των παγκόσμιων αποθεμάτων λιθίου, ενώ η Βραζιλία διαθέτει ένα από τα μεγαλύτερα αποθέματα κρίσιμων πρώτων υλών στον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων του γραφίτη, μετάλλων σπάνιων γαιών και φωσφορικών πετρωμάτων. Η πρόσβαση σε αυτά τα αποθέματα εκτιμάται ότι θα συμβάλει στη διαφοροποίηση των αλυσίδων εφοδιασμού κρίσιμων πρώτων υλών της Ευρώπης και θα μειώσει την εξάρτηση από την Κίνα.
Παρά την προσπάθεια της προέδρου της Επιτροπής κ. Φον τερ Λάιεν να πείσει ότι πρόκειται για μια συμφωνία win-win, που θα αποφέρει σημαντικά οφέλη στους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις και από τις δύο πλευρές, η συμφωνία MERCOSUR-ΕΕ φέρνει σημαντικές συνέπειες και σοβαρές προκλήσεις για τους εργαζομένους, τόσο στην ΕΕ όσο και στις χώρες της MERCOSUR.
Κάποιες από τις βασικές ανησυχίες αφορούν την εργασιακή ασφάλεια και τις συνθήκες εργασίας και την ανισότητα στην κατανομή των ωφελημάτων από την εμπορική ενοποίηση, τη δημόσια υγεία και το περιβάλλον.
Οι χώρες του MERCOSUR, ιδιαίτερα η Βραζιλία, η Αργεντινή και η Παραγουάη, βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στη γεωργία και τη βιομηχανία για την παραγωγή προϊόντων που προορίζονται για εξαγωγή. Με την αύξηση των εισαγωγών φθηνών ευρωπαϊκών προϊόντων, οι τοπικές βιομηχανίες ενδέχεται να βρεθούν σε μειονεκτική θέση, αναγκάζοντάς τες να περιορίσουν την παραγωγή τους ή να μειώσουν τις θέσεις εργασίας. Μόνο στην Αργεντινή, υπολογίζεται ότι θα χαθούν 186.000 θέσεις εργασίας στη βιομηχανία.
Από την άλλη πλευρά, ένας από τους τομείς που θα επηρεαστούν περισσότερο θα είναι η γεωργία στις περιφερειακές περιοχές της ΕΕ, η οποία δεν θα μπορέσει να ανταγωνιστεί τις οικονομίες κλίμακας και τη χαμηλότερη βάση κόστους των ανταγωνιστών στις χώρες του MERCOSUR.
Κίνδυνοι υπάρχουν και στον τομέα της δημόσιας υγείας και της προστασίας των καταναλωτών, καθώς στις χώρες του MERCOSUR δεν τηρούνται τα πρότυπα σχετικά με την περιβαλλοντική προστασία, τους γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς και τη δημόσια υγεία.
Έντονη κριτική ασκείται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την αδιαφανή διαδικασία, καθώς, όπως και σε άλλες παρόμοιες συμφωνίες, το περιεχόμενο των διαπραγματεύσεων κρατήθηκε μυστικό μέχρι την ολοκλήρωσή τους, ακόμα και από βουλευτές και κυβερνήσεις κρατών μελών. Η άρνηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να μοιραστεί έγγραφα και να διεξαγάγει οποιαδήποτε δημόσια συζήτηση με τους ευρωβουλευτές υπονόμευσε άμεσα τον κοινοβουλευτικό έλεγχο και τον ρόλο του συννομοθέτη στις εμπορικές διαπραγματεύσεις.
Τεράστιοι κίνδυνοι δημιουργούνται για το περιβάλλον και την αποψίλωση των δασών, λόγω της ζήτησης στην ΕΕ για αγαθά όπως η σόγια, το κρέας βοοειδών, το ζαχαροκάλαμο και άλλα. Στην προσπάθεια επέκτασης της καλλιεργήσιμης γης σε περιοχές του Αμαζονίου, έχουμε γίνει μάρτυρες των δασικών πυρκαγιών, καθώς και της εκδίωξης και παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των ιθαγενών πληθυσμών στις περιοχές αυτές. Είναι χαρακτηριστική η δήλωση του Ιρλανδού ευρωβουλευτή Luke Ming Flanagan: «Είναι απόλυτη υποκρισία από την ΕΕ να προχωρά σε μια εμπορική συμφωνία με το μπλοκ MERCOSUR, ενώ ταυτόχρονα δίνει διαλέξεις σε αγρότες και άλλους στην ΕΕ να μειώσουν το αποτύπωμα άνθρακα».
Στη συμφωνία αντιτίθεται μεγάλος αριθμός συνδικάτων, αγροτικών οργανώσεων και άλλων κοινωνικών οργανώσεων. Ήδη, οι αγρότες στη Γαλλία έχουν εκφράσει την αντίθεσή τους με κινητοποιήσεις. Ωστόσο, οι πιέσεις των ευρωπαϊκών πολυεθνικών εταιρειών για την υπογραφή της συμφωνίας ελευθέρου εμπορίου ΕΕ- MERCOSUR απέδωσαν, αφού η συμφωνία, στη λογική της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης και της κατάργησης κάθε περιορισμού, διευκολύνει τις πολυεθνικές εταιρείες στην εκμετάλλευση των φυσικών πόρων και της ανθρώπινης εργασίας, αποφέροντάς τους τεράστια οικονομικά οφέλη.
Έχουμε καθήκον ως εργαζόμενοι να σταθούμε απέναντι σε αυτή τη ζημιογόνα και ανισόμετρη συμφωνία, η οποία δεν ανταποκρίνεται στα συμφέροντά μας.
* Υπεύθυνος Γραφείου Διεθνών Σχέσεων ΠΕΟ
