Διδάγματα που αντλούμε από τις συγκρούσεις σε Ουκρανία, Γάζα και Λίβανο.

Οι συνεχιζόμενες συγκρούσεις μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, καθώς και του Ισραήλ με Χαμάς και Χεζμπολάχ, προσφέρουν πολύτιμες πληροφορίες και μαθήματα, για την εξελισσόμενη φύση του πολέμου. Μέσα από αυτές τις ατυχείς αντιπαραθέσεις, αναδεικνύεται η αυξανόμενη σημασία του τομέα αυτού στις σύγχρονες συγκρούσεις και η ανάγκη για ολοκληρωμένες στρατηγικές. Στόχος, ο μετριασμός των κινδύνων και η διασφάλιση της εθνικής ακεραιότητας, ιδιαίτερα σημαντικά και τα δύο για ένα κράτος όπως η Κύπρος που βρίσκεται πλησίον αυτού του γεωπολιτικά ασταθούς τοπίου.

Η σύγκρουση Ρωσίας-Ουκρανίας σηματοδοτεί μια νέα εποχή υβριδικού πολέμου

Η σύγκρουση στην Ουκρανία είναι απόδειξη της ενσωμάτωσης στρατηγικών κυβερνοεπιθέσεων στις παραδοσιακές στρατιωτικές επιχειρήσεις, σηματοδοτώντας μια νέα εποχή υβριδικού πολέμου. Η Ρωσία έχει συνδυάσει τις στρατιωτικές επιχειρήσεις με μια αδιάκοπη εκστρατεία κυβερνοεπιθέσεων, με στόχο τη διατάραξη κρίσιμων υποδομών, την υπονόμευση των κυβερνητικών φορέων και τη διάβρωση του ηθικού των πολιτών [1, 5]. Αυτή η πολύπλευρη προσέγγιση λεπταίνει τις γραμμές που θέτουν τα όρια μεταξύ του φυσικού και του ψηφιακού πεδίου μάχης, δημιουργώντας ένα σύνθετο και μεταβαλλόμενο περιβάλλον απειλών.

Οι υβριδικές τακτικές που χρησιμοποιεί η Ρωσία έναντι στην Ουκρανία, που περιλαμβάνουν επιθέσεις σε ενεργειακά δίκτυα, δίκτυα τηλεπικοινωνιών και κυβερνητικούς ισότοπους, προσπαθούν να διαταράξουν βασικές υπηρεσίες και να δημιουργήσουν χαοτικές καταστάσεις. Η επίθεση του 2015 στο ηλεκτρικό δίκτυο της Ουκρανίας κατά την οποία προκλήθηκαν εκτεταμένες διακοπές ρεύματος, είναι απτό παράδειγμα κυβερνοεπίθεσης, που στόχο έχει την δημιουργία χάους και αναστάτωσης στους πολίτες [7].

Επιπλέον αυτής, η Ρωσία χρησιμοποιεί μια εξελιγμένη και επίμονη εκστρατεία παραπληροφόρησης, για να χειραγωγήσει την κοινή γνώμη, να διαδώσει προπαγάνδα και να υπονομεύσει την εμπιστοσύνη στη κυβέρνηση της Ουκρανίας και στους ουκρανικούς θεσμούς. Αυτή η εκστρατεία περιλαμβάνει τη χρήση αυτοματοποιημένων λογαριασμών (bots) στα κοινωνικά δίκτυα για την διάδοση ψευδών ειδησεογραφικών ειδήσεων ή άρθρων καθώς και την παραβίαση ιστοσελίδων, με στόχο τη διάδοση ψευδών αφηγήσεων και τη διασπορά διχόνοιας [6].

Έχουν αναφερθεί από μέρους της Ουκρανικής Κυβέρνησης, ότι διενεργούνται από την Ρωσία τακτικές εκστρατείες κατασκοπείας στον κυβερνοχώρο, που έχουν στοχεύσει ουκρανικές κυβερνητικές υπηρεσίες και στρατιωτικά δίκτυα με στόχο την συλλογή πληροφοριών για στρατηγικό πλεονέκτημα. Γίνεται χρήση κακόβουλου λογισμικού για την κλοπή και αποκρυπτογράφηση ευαίσθητων πληροφοριών καθώς και για την παρακολούθηση των επικοινωνιών.

Παρά το γεγονός ότι η Ουκρανία αντιμετωπίζει αυτή την πολύπλευρη εκστρατεία, έχει επιδείξει αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα στις επιθέσεις. Αυτή η ανθεκτικότητα είναι αποτέλεσμα από έναν συνδυασμό παραγόντων. Συνοπτικά, οφείλεται στο γεγονός ότι η Ουκρανία είχε πραγματοποιήσει σημαντικές επενδύσεις στις υποδομές και στην τεχνογνωσία, στον τομέα της κυβερνοασφάλειας, λαμβάνοντας υπόψη περιστατικά που συνέβησαν πριν και κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης στην Κριμαία το 2012, γεγονός που συνέβαλε στον μετριασμό των επιπτώσεων από τις πιο πρόσφατες ρωσικές κυβερνοεπιθέσεις.

Αυτό το επίπεδο ανθεκτικότητας, που κρίνεται πλέον ως κρίσιμο για την συνέχιση και την ενίσχυση της κυβερνοασφάλειας της Ουκρανίας, επιτεύχθηκε και από το γεγονός ότι η Ουκρανία έχει λάβει μεγάλη υποστήριξη μέσω της συνεργασίας της διεθνούς κοινότητας, συμπεριλαμβανομένης της ανταλλαγής πληροφοριών για τις απειλές, της τεχνικής και κυρίως της οικονομικής βοήθειας [6].

Επίσης, σημαντικό είναι να τονιστεί μια ακόμη σημαντική παράμετρος. Η Ουκρανία έχει προσαρμόσει ταχύτατα την κυβερνοασφάλειά της ως απάντηση στις εξελισσόμενες ρωσικές τακτικές. Αυτή η προσαρμοστικότητα περιλαμβάνει την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών ασφάλειας, την πρόσληψη εκπαίδευση και κινητοποίηση εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού στον τομέα. Σημαντική ήτανε και η συνεισφορά της υλοποίησης αποτελεσματικών εκστρατειών ευαισθητοποίησης του κοινού σε θέματα κυβερνοασφάλειας.

Οι συγκρούσεις σε Γάζα και Λίβανο αναδεικνύει την Κυβερνοασφάλεια του Ισραήλ, ως εθνική στρατηγική.

Ενώ η σύγκρουση Ρωσίας-Ουκρανίας αποδεικνύει την ενσωμάτωση των κυβερνοεπιθέσεων σε μια ευρύτερη επιχειρησιακή στρατηγική, οι συγκρούσεις Ισραήλ-Χαμάς / Χεζμπολάχ και η συνολική στάση του Ισραήλ όσο αφορα την κυβερνοασφάλεια, προσφέρουν πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με το ρόλο της προληπτικής κυβερνοάμυνας στην αντιμετώπιση επίμονων απειλών. Η προσέγγιση αυτή του Ισραήλ είναι λόγω της βαθιάς ριζωμένης κουλτούρας στην καινοτομία που ιστορικά διαθέτει στην επιχειρησιακή δομή του, επειδή ανέκαθεν αντιμετώπιζε εχθρικές απειλές [2]. Το έθνος έχει επενδύσει σε μεγάλο βαθμό στην ανάπτυξη τόσο αμυντικών όσο και επιθετικών δυνατοτήτων στον κυβερνοχώρο, αναγνωρίζοντας τη σημασία της αποτροπής και της συλλογής πληροφοριών, για την αύξηση της ικανότητας αποτελεσματικής αντίδρασης σε κυβερνοεπιθέσεις. Προς τούτο υπάρχει στενή συνεργασία μεταξύ κυβερνητικών υπηρεσιών, ενόπλων δυνάμεων και ιδιωτικού τομέα.

Άλλο βασικό στοιχείο της στρατηγικής κυβερνοασφάλειας του Ισραήλ, είναι η έγκαιρη ανάπτυξη και υιοθέτηση τεχνολογιών. Το Ισραήλ είναι πρωτοπόρος στον τομέα αυτό, προωθώντας μια ακμάζουσα βιομηχανία κυβερνοασφάλειας και ένα εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό. Επιπρόσθετα, η ενίσχυση αυτής της βιομηχανίας θεωρείται αναπόσπαστο κομμάτι της στρατηγικής εθνικής ασφάλειας του Ισραήλ.

Η πρόσφατη σύγκρουση με τη Χαμάς στη Γάζα καθώς και με τη Χεζμπολάχ στο Λίβανο και το Ιράκ, ανέδειξε περαιτέρω τη σημασία ενίσχυσης της ανθεκτικότητας του Ισραήλ στον κυβερνοχώρο. Ενώ οργανώσεις και υποστηρικτές, αυτών των τρομοκρατικών οργανώσεων, έχουν εξαπολύσει πολυάριθμες κυβερνοεπιθέσεις εναντίον ισραηλινών στόχων, ο αντίκτυπός τους ήταν σχετικά περιορισμένος λόγω της ισχυρής άμυνας του Ισραήλ. Ωστόσο, οι συγκρούσεις ανέδειξαν και την εξελισσόμενη φύση των απειλών αυτών λόγω της αύξησης της δραστηριότητας των ακτιβιστών χάκερ (Hacktivists), την κακόβουλη χρήση της τεχνίτης νοημοσύνης και τη χρήση εξελιγμένων εργαλείων κατασκοπείας.

Οι Επιπτώσεις για την Κύπρο.

Η διάσταση αυτών των συγκρούσεων, μας δημιουργεί σημαντικές επιπτώσεις. Το νησί έχει επιδείξει αλληλεγγύη προς την Ουκρανία καταδικάζοντας από την πρώτη στιγμή τη ρωσική εισβολή. Αν και δεν έχει συμμετάσχει άμεσα σε στρατιωτική δράση, έχει υποστηρίξει και εφαρμόσει τις κυρώσεις της ΕΕ κατά της Ρωσίας και έχει παράσχει καταφύγιο σε Ουκρανούς πρόσφυγες.

Στη σύγκρουση Ισραήλ-Χαμάς / Χεζμπολάχ, η Κύπρος διατήρησε ουδέτερη στάση, προσφέροντας ανθρωπιστική βοήθεια στη Γάζα μέσω του ανθρωπιστικού θαλάσσιου διαδρόμου «Αμάλθεια» και διευκολύνοντας την εκκένωση ξένων υπηκόων και αμάχων από την περιοχή μεσω της εφαρμογής του εθνικού σχεδίου «Εστία». Η κυβέρνηση καταδίκασε επίσης τις επιθέσεις της Χαμάς, τονίζοντας παράλληλα την ανάγκη ειρηνικής επίλυσης της σύγκρουσης.

Ευρισκόμενη σε αυτή τη γεωπολιτικά περίπλοκη περιοχή, η Κύπρος αντιμετωπίζει μια σειρά από απειλές. Σε αυτές συμπεριλαμβάνονται πιθανές δευτερογενείς επιπτώσεις από τις εν λόγω συγκρούσεις, όπως απειλές, εκφοβισμό, δραστηριότητες κατασκοπείας, επιθέσεις από ακτιβιστές χάκερ και πολλά όλα είδη κυβερνοεγκλήματος.

Μεγάλης σημασίας είναι η συνέχιση ακόμη και η αύξηση της συνεργασίας με περιφερειακούς εταίρους, η ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με απειλές και ο συντονισμός των όποιων αντιδράσεων ουσιαστικής σημασίας. Στόχος η συλλογική ανθεκτικότητα και η αύξηση της ευαισθητοποίησης στο τομέα της κυβερνοασφάλειας. Η εκπαίδευση των εργαζομένων όλων των φορέων, των πολιτών και των επιχειρήσεων σχετικά με τις κυβερνοαπειλές καθώς και στις βέλτιστες πρακτικές αντιμετώπισής τους, μπορεί να συμβάλει στον μετριασμό των κινδύνων και στην ενίσχυση της συνολικής εθνικής στάσης κυβερνοασφάλειας.

Η Κύπρος έχει ενισχύσει και συνεχίζει να ενισχύει ενεργά την εθνική της ανθεκτικότητα σε κυβερνοεπιθέσεις μέσω της δράσης βασικών θεσμών όπως το Εθνικό Κέντρο Κυβερνοασφάλειας (NCCC), υπό την Αρχή Ψηφιακής Ασφάλειας (ΑΨΑ). Ευθύνη τους είναι η ανάπτυξη εθνικής στρατηγικής για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο, η αντιμετώπιση περιστατικών, η ανταλλαγή πληροφοριών με τους εταίρους για τις απειλές και η ευαισθητοποίηση του συνόλου των οργανισμών και των πολιτών για θέματα κυβερνοασφάλειας. Συμμετέχει σε διμερείς συμφωνίες, σε διάφορα πλαίσια συνεργασίας για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο, σε επίπεδο ΕΕ και είναι μέλος του Οργανισμού της ΕΕ για την Ασφάλεια στον Κυβερνοχώρο (ENISA) . Η Κύπρος έχει ευθυγραμμίσει το νομικό της πλαίσιο με τις οδηγίες της ΕΕ για την ενίσχυση της ασφάλειας των κρίσιμων υποδομών και των κυβερνητικών δικτύων. [8, 9]

Συμπέρασμα

Η εξελισσόμενη φύση του του πολέμου, στην υβριδική του μορφή, σε όλους τους τομείς που διεξάγεται, τον καθιστά συνυφασμένο με τις περιφερειακές γεωπολιτικά συγκρούσεις. Τα διδάγματα από την Ουκρανία και το Ισραήλ ενισχύουν την ανάγκη για την Κύπρο να ενισχύσει περαιτέρω την εθνική στρατηγική για την κυβερνοασφάλειά της, επενδύοντας στην ενίσχυση της διεθνούς συνεργασίας, στις ήδη ισχυρές υποδομές της και στις δυνατότητες αντιμετώπισης περιστατικών, για μετριασμό του ρίσκου των αυξανόμενων και εξελισσόμενων απειλών, στον τεράστιας σημασίας ψηφιακό χώρο.

Sources: