Την είχα συναντήσει πριν από κάμποσα χρόνια, ένα μεσημέρι που στα βόρεια προάστια της Αθήνας ο ουρανός έριχνε νιφάδες χιονιού. Με υποδέχθηκε μια χειραψία ζεστή και δυο μάτια γεμάτα ζωντάνια. Μου απολογήθηκε για την ολιγόλεπτη καθυστέρηση. Μια δασκάλα την είχε επισκεφτεί για να της δώσει ένα παραμυθάκι που τύπωσαν τα παιδιά του σχολείου. Τίτλος του: «Η Νεράιδα της Ελπίδας»! Η χαρά στο πρόσωπό της, έκπαγλη. «Με είχαν προσκαλέσει σε μια εκδήλωση που έκαναν, αλλά δεν μπόρεσα να πάω, γιατί εκείνη τη μέρα γεννούσε η νύφη μου και η θέση η δική μου ήταν στο πλευρό της», μου είπε! Η Μαριάννα Βαρδινογιάννη εξέπεμπε μια θέρμη που σε καθήλωνε. Μιλούσε με πάθος, είχε εκφραστικά μάτια και λεπτεπίλεπτα χέρια. Στα λόγια της είχε την τρυφερότητα της φροντίδας, την απαλότητα της ζεστασιάς, της αγάπης, τον δυναμισμό της προσφοράς. Μιλούσε και σε έπειθε: Μια γυναίκα που είχε κάνει τρόπο ζωής τα λόγια της Αντιγόνης του Σοφοκλή: «δεν γεννήθηκα για να μισώ, αλλά για να αγαπώ»..
Πιστεύετε ότι ο κάθε άνθρωπος γεννιέται έχοντας μια αποστολή στη ζωή του, κ. Βαρδινογιάννη;
Η αποστολή που έχει ο καθένας μας δεν είναι ασφαλώς προκαθορισμένη. Όμως, στη ζωή ερχόμαστε για να αφήσουμε το χνάρι μας. Αν αυτό θα είναι θετικό ή όχι, εξαρτάται από τη στάση ζωής που αποφασίζουμε να κρατήσουμε, και από τις θυσίες που είμαστε διατεθειμένοι να κάνουμε. Γιατί η πορεία προσφοράς, έχει μεγάλο κόστος σε προσωπικό επίπεδο.
Η αγάπη προς τον συνάνθρωπο και φιλανθρωπία ήταν κάτι που είχατε μέσα σας από μικρή ηλικία ή κάτι που γεννήθηκε όταν πλέον γίνατε οικονομικά ευκατάστατη;
Η αγάπη προς τον συνάνθρωπο έχει να κάνει με τα ψυχικά αποθέματα του καθενός μας, και αυτά πιστεύω πως τα αποκτούμε από πολύ μικρή ηλικία. Όσο βέβαια μεγαλώνουμε τα καλλιεργούμε και τα βελτιώνουμε, όμως σίγουρα οι επιρροές και τα παραδείγματα που δεχόμαστε από το σπίτι μας παίζουν καθοριστικό ρόλο και γι’ αυτή την πτυχή του χαρακτήρα μας.
Από πού πηγάζει, όμως, αυτή η ανάγκη; Ποιο είναι το κίνητρο της προσφοράς σας; Θα μπορούσατε απλά να καθίσετε και να απολαύσετε τα αγαθά που απλόχερα σας χάρισε η ζωή. Μήπως η αρχαϊκή πεποίθηση ότι όποιος μπορεί και δεν πράττει είναι ένοχος;
Από τους αρχαίους προγόνους μας πάντα έχουμε πολλά να διδαχθούμε! Και η έννοια του «ενόχου» σε αυτή την περίπτωση που αναφέρατε, έχει πιστεύω πολύ βαθειά ερμηνεία. Έχει την έννοια πως όταν βλέπουμε ένα έγκλημα να συντελείται και δεν κάνουμε τίποτα για να το σταματήσουμε, γινόμαστε συνένοχοι. Συνένοχοι στην καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στην εξαθλίωση της ανθρώπινης ζωής, στην καταστροφή του πλανήτη, στην αδιαφορία που σκοτώνει, αν θέλουμε να μιλήσουμε με σύγχρονη ορολογία. Το ενδιαφέρον μου, λοιπόν, για τους ανθρώπους – αλλά και γενικά για όσα συμβαίνουν γύρω μας – ξεκινά από το αίσθημα ευθύνης και τη βαθειά μου πεποίθηση πως με πείσμα και σκληρή δουλειά πολλά μπορούν να αλλάξουν.
Αλήθεια, γιατί πιστεύετε ότι οι Έλληνες- παρόλο που η φιλανθρωπία είναι στις μέρες μας και λίγο της μόδας- ανακηρύσσουν εσάς ως τη δημοφιλέστερη, αγαπητή και σημαντικότερη γυναίκα στην Ελλάδα; Λαμβανομένου, επίσης, υπόψη ότι οι πλούσιοι δεν είστε και ιδιαίτερα δημοφιλείς…
Πιστεύω πως ο κόσμος ξέρει πολύ καλά να ξεχωρίζει ποιος προσφέρει «για να είναι στη μόδα» όπως είπατε, και ποιος προσφέρει πραγματικό έργο. Άλλωστε, ζούμε σε έναν τόσο μικρό τόπο που η ιστορία του καθενός μας είναι γνωστή. Η κοινή γνώμη δεν ξεγελιέται εύκολα!
Σας ενοχλεί όταν σας ορίζουν ως φιλάνθρωπο;
Γενικά δεν μου αρέσει η λέξη «φιλάνθρωπος». Όταν προσφέρεις, δεν είσαι «φίλος του ανθρώπου», είσαι απλώς Άνθρωπος. Η «φιλαθρωπία» εμπερικλείει την έννοια της «αφ’ υψηλού» προσφοράς, και αυτό εμένα δεν μου ταιριάζει καθόλου! Ίσως και γι’ αυτό η λέξη ενοχλεί τον κόσμο. Ενώ η «κοινωνική αλληλεγγύη», που προϋποθέτει ανταλλαγή αισθημάτων και συμπαράσταση σε αυτόν που υποφέρει, έχει αγκαλιαστεί από την κοινή γνώμη. Υποδηλώνει μια ισοτιμία ανάμεσα σε αυτόν που προσφέρει και σε αυτόν που χρειάζεται βοήθεια.
«Το ποιοι είμαστε, απορρέει από τις αξίες, τις αρχές και τους στόχους που έχουμε βάλει στη ζωή μας από πολύ νωρίς, και όχι από την οικονομική ευημερία που μπορεί να έρθει μετά. Οι άνθρωποι που αλλάζουν σε μια τέτοια διαδρομή, είναι εκείνοι που δεν είχαν σταθερές αξίες και δεν είχαν ήθος πριν αποκτήσουν χρήματα»
Άρα τα χρήματα από μόνα τους δεν είναι αρκετά για την παραγωγή ενός τέτοιου έργου;
Μα το πιο εύκολο θα ήταν να συμπληρώσω μια επιταγή. Να ζητήσω από τον άντρα μου να κτίσει ένα νοσοκομείο. Δεν είναι αυτό το ζητούμενο. Το ζητούμενο είναι η αλληλεγγύη. Τα χρήματα είναι απαραίτητα, αλλά δεν αρκούν για να γίνει ένα κοινωνικό έργο. Πρέπει να υπάρχει όραμα και άνθρωποι που να πιστεύουν και να έχουν αφοσιωθεί σε αυτό. Χρειάζεται σκληρή προσωπική δουλειά, αποφασιστικότητα, επιμονή, συνέπεια και πάνω από όλα να βρίσκεσαι ανα πάσα στιγμή δίπλα στους ανθρώπους που έχουν ανάγκη. Χρειάζεται να βάζεις αγάπη στην κάθε σου κίνηση.
Ένα γεγονός πάντως που λίγοι γνωρίζουν και που καταδεικνύει την αγάπη σας για τα παιδιά και την οικογένεια είναι η έκδοση ενός βιβλίου, πολύ πριν ιδρύσετε τα σχετικά ιδρύματα, με τίτλο «Από Μητέρα σε Μητέρα»…
Χαίρομαι που το αναφέρατε, το έφερα εδώ μαζί μου για να σας το αφιερώσω. Ξέρετε, όταν κι εγώ έγινα μητέρα έψαχνα συνεχώς σε διάφορα βιβλία για να βρω συμβουλές πώς να αντιμετωπίσω κάθε κατάσταση που παρουσιαζόταν μπροστά μου σχετικά με τα παιδιά. Γι’ αυτό και, ως μητέρα προς μητέρα, θέλησα να γράψω αυτό το βιβλίο, σαν μια κατάθεση ψυχής.
Αυτή τη στιγμή η οικογένειά σας είναι μία από τις πιο ισχυρές και πολυσυζητημένες οικογένειες της Ελλάδος. Δεν ήταν πάντοτε έτσι, όμως, σωστά; Θέλετε να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή και να μιλήσουμε για την καταγωγή και την οικογένειά σας, την οικογένεια Μπουρνάκη;
Μεγάλωσα στην Ερμιόνη. Μια πόλη που κατέχει ξεχωριστή θέση στην καρδιά μου. Ήμουν από τα τυχερά παιδιά να έχω καλούς γονείς. Ο πατέρας μου έκανε εμπόριο ξυλείας και ήταν ένας άνθρωπος με ήθος και αυστηρές αρχές. Η μητέρα μου ήταν μια ξεχωριστή γυναίκα, πρωτοπορειακή για την εποχή της, που ήθελε για τα παιδιά της – την αδερφή μου κι εμένα – όπως οι περισσότερες Ελληνίδες μάνες – «το καλύτερο»! Και το «καλύτερο» για κείνη, αλλά και για τον πατέρα μου, ήταν να μας δώσουν αρχές για να γίνουμε σωστοί άνθρωποι και μόρφωση για εφόδια στη ζωή. Τα διδάγματά τους με καθοδηγούσαν συνεχώς στη ζωή μου.
Ποιες ξεχωριστές αναμνήσεις έχετε, αλήθεια, από τους γονείς σας;
Από τους γονείς μου έχω τις καλύτερες αναμνήσεις! Ακόμα και σήμερα, όταν περνώ δύσκολες στιγμές, κλείνω τα μάτια μου και μεταφέρομαι σε εκείνα τα γεμάτα αγάπη παιδικά χρόνια μου, στην Ερμιόνη. Όσο για τις επιρροές που δέχτηκα από τους γονείς μου, υπήρξαν καθοριστικές για μένα. Τους οφείλω πολλά.
Ποιος, όμως, είναι αυτός που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του χαρακτήρα και της προσωπικότητάς σας;
Οι γονείς μου ήταν οι πρώτοι που έβαλαν τις βάσεις σε αυτό που είμαι σήμερα. Ο άνδρας μου, όμως, επειδή τον γνώρισα πολύ μικρή, ήταν εκείνος που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην τελική διαμόρφωση του χαρακτήρα μου.
Πότε και πως γνωριστήκατε με το σύζυγό σας;
Ήμουν ακόμα μαθήτρια γυμνασίου και αυτός νεαρός αξιωματικός του Ναυτικού. Γνωριστήκαμε σε φιλικό σπίτι.
Είναι αλήθεια ότι εγκαταλείψατε το πάθος σας για την αρχαιολογία και μεταβήκατε για άλλες σπουδές στην Αμερική, ώστε να βρίσκεστε κοντά του;
Ναι, είναι αλήθεια ότι ακολούθησα σπουδές οικονομικών στην Αμερική για να βρίσκομαι στην ίδια ήπειρο μαζί του! Πίστευα ότι θα μπορούσα να τον συναντώ καθώς βρισκόταν εκεί σε αποστολή του πολεμικού ναυτικού. Δεν είχα συνειδητοποιήσει πόσο απέραντη χώρα είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες και πόσο τελικά θα μας χώριζαν οι αποστάσεις. Αυτός βρέθηκε στη Χαβάη και εγώ στο Denver University.
Μέχρι σήμερα, μετά από τόσα χρόνια γάμου και με τόσα άλλα πράγματα που περικλείουν τη ζωή σας, εξακολουθείτε να δίνετε την εικόνα ότι αυτός είναι το κέντρο του κόσμου σας. Θαρρεί κανείς πως η φθορά που φέρνει ο χρόνος στις σχέσεις, δεν έχει αγγίξει εσάς. Υπάρχει… μαγική συνταγή;
Είναι αλήθεια ότι ο άνδρας μου είναι το κέντρο του κόσμου μου. Και οι δυό μαζί έχουμε στο κέντρο της ζωής μας τα παιδιά μας και τώρα και τα εγγόνια μας. Πιστεύω πως η «μαγική συνταγή» στις σχέσεις των ανθρώπων, είναι η συνταγή που η αγάπη ξέρει να ανακαλύπτει στον καθένα από μας. Αν αγαπάς τον άλλον για τον εαυτό του και όχι για σένα, αν τον αγαπάς δηλαδή όχι εγωϊστικά γι’ αυτά που εσύ μπορείς να πάρεις από αυτή τη σχέση, αλλά προπαντός για αυτά που μπορείς να δώσεις, τότε έχεις τα πρώτα υλικά για αυτή τη «μαγική συνταγή» που αναφέρατε.
Η ζωή σας, η κοινή συνύπαρξη, ήταν εύκολη; Τι δυσκολίες αντιμετωπίσατε μέχρι να δημιουργήσετε τις δικές σας επιχειρήσεις; Η οικονομική σας ζωή πότε ουσιαστικά άρχισε να γίνεται ανθηρή;
Η συνύπαρξή μας στηρίχτηκε πάντοτε στην αγάπη που είχε ο ένας για τον άλλο, αλλά και στην εκτίμηση, στη φιλία και στον αλληλοσεβασμό. Όμως, η ζωή κάθε ανθρώπου είναι γεμάτη δοκιμασίες. Άλλοτε μικρές, άλλοτε μεγάλες. Έτσι και για εμάς δεν ήταν πάντα εύκολη. Υπήρξαν μάλιστα γεγονότα που μας σημάδεψαν, όπως μια εξορία και μια απόπειρα δολοφονίας του άνδρα μου. Θεωρώ όμως ότι κάθε δυσκολία μπορεί να ξεπεραστεί όταν η οικογένεια είναι γερή και αγαπημένη. Δεν μπορώ όμως να σας απαντήσω ακριβώς για το πότε η οικονομική μας ζωή έγινε πιο ανθηρή, καθώς δεν το έχω οριοθετήσει. Τα χρήματα δεν ήταν ο σκοπός της ζωής μας, διότι και οι δύο ξεκινήσαμε χωρίς αυτή την προοπτική. Μόνο με την αγάπη μας.
Αλήθεια, τι άλλαξε ουσιαστικά στη ζωή σας από τότε που μένατε σε ένα διαμέρισμα στη Φωκίωνος Νέγρη; Ή, μάλλον, πόσο σας άλλαξε αυτή η διαδρομή, από το διαμέρισμα της Φωκίωνος Νέγρη στην Εκάλη;
Το περιτύλιγμα της ζωής μου είναι αυτό που άλλαξε, όχι η ουσία της. Γιατί το ποιοι είμαστε, απορρέει από τις αξίες, τις αρχές και τους στόχους που έχουμε βάλει στη ζωή μας από πολύ νωρίς, και όχι από την οικονομική ευημερία που μπορεί να έρθει μετά. Οι άνθρωποι που αλλάζουν σε μια τέτοια διαδρομή, είναι εκείνοι που δεν είχαν σταθερές αξίες και δεν είχαν ήθος πριν αποκτήσουν χρήματα.
Αναφερθήκατε στην εξορία του συζύγου σας. Θα ήταν πολύ δύσκολη περίοδος για σας… Είχατε ήδη τρία μωρά να συντηρήσετε τότε…
Τα χρόνια εκείνα ήταν πράγματι από τα πιο δύσκολα της ζωής μου, αλλά οι αναμνήσεις που έχουν αφήσει στην ψυχή μου είναι από τις πιο ζεστές και ανθρώπινες. Δεν θα ξεχάσω ποτέ την αγάπη του κόσμου, στην Αμοργό, προς εμάς. Την αγάπη τους για ένα νέο ζευγάρι που δοκιμαζόταν τόσο πολύ από τις δυσκολίες της ζωής. Όταν πήγαινα να επισκεφθώ τον άνδρα μου – με την καρδιά μου μοιρασμένη στα δύο, μισή κοντά του και μισή στα παιδιά μου που τα άφηνα πίσω – έβρισκα έξω από την πόρτα μου ή το παράθυρο κάθε πρωϊ να περιμένουν πότε ένα ζεστό ποτήρι γάλα, πότε λίγα κουλουράκια, πότε λίγα λουλούδια. Αυτή η πραγματική φιλία που μας έδειξαν οι κάτοικοι της Αμοργού, μας ακολουθεί πάντα. Γιατί μόνο μέσα από τέτοιες εμπειρίες ζωής καταλαβαίνεις τι πραγματικά έχει αξία και νόημα.
Η απόπειρα δολοφονίας σας έκανε να δείτε τη ζωή με άλλο μάτι;
Ναι, άλλαξε τον τρόπο που έβλεπα τη ζωή και παράλληλα μας έδεσε ακόμα περισσότερο.
Στις συνεντεύξεις σας δεν παραλείπετε να υπογραμμίζετε συνεχώς ότι το μεγαλύτερο επίτευγμά σας είναι τα πέντε σας παιδιά. Είναι, όντως, εκπληκτικός ο αριθμός τους όταν λάβει κανείς υπόψη ότι η πολυτεκνία δεν συνηθίζεται στις οικογένειες της, επιτρέψτε μου, υψηλής κοινωνίας…
Πράγματι το μεγαλύτερο επίτευγμα στη ζωή, όχι μόνον τη δικιά μου αλλά και του άνδρα μου, είναι τα παιδιά μας. Και όχι γιατί είναι… πολλά, αλλά γιατί μας έχουν δώσει τη βαθειά ικανοποίηση που νοιώθει κάθε γονιός που έχει κάνει «καλά παιδιά», με όλη τη σημασία της λέξης. Το γεγονός ότι ακόμα και σήμερα, που τα περισσότερα έχουν τις δικές τους οικογένειες, το σπίτι μας είναι ακόμα γεμάτο από την παρουσία τους, μας γεμίζει χαρά.
Είστε κλασική μητέρα; Εννοώ λίγο υπερβολική και λίγο υπερπροστατευτική και λίγο καταπιεστική;
Ναι, ήμουν και είμαι κλασική μητέρα! Προσπάθησα, όμως, να δώσω στα παιδιά μου δικά τους φτερά για να πετάξουν. Ξέρετε τι έλεγε η μητέρα μου; «Δώσε στα παιδιά σου φτερά και ρίζες. Φτερά για να πετάξουν και ρίζες για να επιστρέψουν κοντά σου…»
Σας έχουν χαρίσει πολλά εγγόνια! Ισχύει αυτό που λένε «των παιδιών σου τα παιδιά είναι δύο φορές παιδιά σου»;
Η αγάπη προς τα παιδιά σου είναι μοναδική. Τα εγγόνια σου τα λατρεύεις με διαφορετικό τρόπο γιατί είναι η προέκταση των παιδιών σου.
Φέτος ο Σύλλογος Ελπίδα –ένα άλλου είδους παιδί σας- συμπληρώνει δεκαπέντε χρόνια ζωής!
Ναι, κανείς δεν πίστευε σ’ αυτό το έργο όταν προχωρούσαμε στην ίδρυση του συλλόγου Ελπίδα το 1990. Νόμιζαν ότι ήταν μια ακόμα φιλάνθρωπος χειρονομία που θα έμενε ως εκεί.
Κι όμως! Αυτή τη στιγμή λειτουργούν δέκα μονάδες μεταμόσχευσης μυελού των οστών, πέραν των 270 παιδιών έχουν υποβληθεί επιτυχώς σε θεραπεία, λειτουργεί ο ξενώνας που φιλοξενεί μέχρι και 400 οικογένειες για να είναι κοντά στα παιδιά τους, προχωράτε με την ανέγερση του Ογκολογικού Νοσοκομείου Παίδων…
Ναι, μα το πιο σπουδαίο απ’ όλα είναι το πνεύμα αλληλεγγύης που έχει αναπτυχθεί στους Έλληνες. Όταν μικρά παιδιά σπάνε τον κουμπαρά τους και προσφέρουν το περιεχόμενο του, όταν άνθρωποι προσφέρουν χρήματα από το υστέρημα τους ή επιθυμούν να προσφέρουν εθελοντική εργασία, αυτό είναι ένα σπουδαίο επίτευγμα. Ισάξιο του να βλέπεις παιδιά, με ξυρισμένα κεφάλια και ορρούς στα χέρια, να αποθεραπεύονται και γίνονται κοτζάμ παλικάρια!
Ως Πρέσβης Καλής Θελήσεως της UNESCO, πως βλέπετε να προχωρούν θέματα που αφορούν άμεσα ή έμμεσα την Ελλάδα, όπως για παράδειγμα, η επιστροφή των μαρμάρων του Παρθενώνα, η συντήρηση του Ναού της Αγίας Σοφιάς…
Μου δίνει μεγάλη ικανοποίηση το γεγονός πως μέσα από την UNESCO μπορώ και αγωνίζομαι για τα σύμβολα του Ελληνισμού, όπως είναι η Αγία Σοφία και τα γλυπτά του Παρθενώνα. Όμως, όλα τα μεγάλα ζητήματα, για να λυθούν χρειάζονται χρόνο και μεθοδική δουλειά. Και αυτό που μετράει, είναι να γίνονται τα σωστά βήματα. Το ότι π.χ. για πρώτη φορά πετύχαμε στην έδρα της UNESCO – δηλαδή στην πολιτιστική καρδιά του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών – να γίνει έκθεση για την συνένωση των γλυπτών του Παρθενώνα και η UNESCO να πάρει θέση στο θέμα, ήταν ένα βήμα που αξίζει όσο χίλια άλλα που έχουν γίνει σε άλλους χώρους, μέσα και έξω από την χώρα μας. Ή το ότι δέχτηκε η UNESCO να γίνουν υπό την αιγίδα της συναυλίες στη χώρα μας και στην Τουρκία για την ανεύρεση πόρων για την συντήρηση της Αγίας Σοφίας, είναι σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση που ενδιαφέρει εμάς τους Έλληνες.
Συμμετέχετε, όμως, και στο Γυναικείο Κίνημα Ειρήνης και φαντάζομαι θα θεωρείτε επιβεβλημένη τη συμμετοχή γυναικών στα κέντρα λήψεως αποφάσεων. Η πολιτική αυτή καθαυτή σας ενδιαφέρει;
Πιστεύω πως οι γυναίκες έχουμε να προσφέρουμε πολλά όχι μόνον στο θέμα της Ειρήνης – αφού οι γυναίκες είναι τα κύρια θύματα, μαζί με τα παιδιά, όλων των εμπόλεμων καταστάσεων – αλλά και σε όλα τα ζητήματα της ζωής, και θα αγωνιστώ μέχρι οι γυναίκες να αποκτήσουμε φωνή σε όλα τα κέντρα λήψεως αποφάσεων. Όμως, η πολιτική δεν με ενδιαφέρει προσωπικά. Δεν πιστεύω ότι ο μόνος δρόμος που οδηγεί στην κοινωνική προσφορά είναι η πολιτική. Υπάρχουν κι άλλοι τρόποι, κι ο καθένας πρέπει να διαλέγει αυτόν που του ταιριάζει καλύτερα. Σημασία έχει να θέλεις να προσφέρεις και να αγωνίζεσαι.
Αλήθεια, ένας πολυπράγμων άνθρωπος, όπως εσείς, από που αντλεί δύναμη;
Από την απόφασή μου και την πεποίθησή μου πως στη ζωή πρέπει κανείς να είναι χρήσιμος. Μια απόφαση που της δίνει ξεχωριστή δύναμη η συμπαράσταση του άντρα μου και της οικογένειάς μου.
Σας ακούω και αναρωτιέμαι: Για τον εαυτό σας αφιερώνετε χρόνο; Ποια είναι τα χόμπι, τα ενδιαφέροντά σας;
Χρειάζεται ιεράρχηση και προγραμματισμός που πολύ συχνά, όπως είναι φυσικό, βάζουν τον ίδιο σου τον εαυτό τελευταίο! Σίγουρα η οικογένειά μου είναι πάνω απ’όλα στη ζωή μου! Δεν έχω στερήσει από τα παιδιά μου και τα εγγόνια μου – και προπαντός από τον άνδρα μου – τον χρόνο που ζητούν από μένα. Ό,τι κάνω, το αφαιρώ απ’τον χρόνο που θα είχα για τον εαυτό μου για να ξεκουραστώ. Παρόλα αυτά, σας διαβεβαιώ, πως και τα χόμπυ μου τα προλαβαίνω. Και διαβάζω πολύ και αθλούμαι και ζωγραφίζω! Ακόμα και την Αρχαιολογία – που όπως είπατε, κάποτε την εγκατέλειψα για να βρεθώ κοντά στον άνδρα μου – την ξαναέβαλα στη ζωή μου: αυτή τη στιγμή ετοιμάζω τη διατριβή μου στο Πανεπιστήμιο του Sheffield, στην Αρχαιολογία.
Πείτε μου, τότε, κάτι τελευταίο. Θα έλεγε κανείς ότι είστε μια γυναίκα που φαίνεται να τα έχει όλα. Τι σας λείπει, κ. Βαρδινογιάννη;
Αυτά που μου λείπουν είναι πια συλλογικά, δεν είναι ατομικά. Μου λείπει ένας δίκαιος και ειρηνικός κόσμος για όλους τους ανθρώπους – και προπαντός για όλα τα παιδιά – του πλανήτη μας. Αυτός ο «καλύτερος κόσμος», στον οποίο και για τον οποίο όλοι αξίζει να αγωνιζόμαστε.
