Καμία χώρα δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει την κρίση αυτή μόνη της και η ΕΕ παρότι επηρεασμένη από την πρωτόγνωρη κατάσταση, έδειξε το εύρος της και συμπαραστέκεται έμπρακτα στους πολίτες της, δηλώνει η Ευρωπαία Επίτροπος για την Υγεία και την Ασφάλεια Τροφίμων Στέλλα Κυριακίδου. Σε συνέντευξη στον «Φ» η κ. Κυριακίδου αναφέρεται στην πρωτοβουλία για την απευθείας στήριξη των συστημάτων υγείας των Κρατών Μελών, καθώς και στην προσπάθεια που εγκαινιάζεται από τη Δευτέρα για συγκέντρωση ποσού €7,5 δισ. για τη δημιουργία εμβολίου κατά του κορωνοϊού. Απαντά επίσης στις επικρίσεις για την αδυναμία ουσιαστικής και έμπρακτης αλληλεγγύης.
-Η Κύπρος δείχνει να βγαίνει από την κρίση κατά τρόπο υποδειγματικό. Μάλιστα απέσπασε εύσημα από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων (ECDC) για τη στρατηγική της ιχνηλάτησης που εφάρμοσε.
-Η Κύπρος, έδρασε πραγματικά υποδειγματικά και αυτό είναι κάτι που κερδίζει καθολική αναγνώριση. Μια κοινωνία ολόκληρη έκανε θυσίες για τη δημόσια υγεία. Για αυτό και είναι εξαιρετικά σημαντικό να ακολουθήσει και τώρα, στη διαδικασία σταδιακής άρσης των μέτρων την ίδια υπεύθυνη στάση. Η επαφή μας με τον υπουργό Υγείας, Κωνσταντίνο Ιωάννου, ήταν συνεχής, ακόμη αι πριν κάνουν την εμφάνιση τους στην Κύπρο τα πρώτα περιστατικά. Η Πολιτεία ακολούθησε τις οδηγίες που το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης Ελέγχου νοσημάτων, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) αλλά και οι επιστήμονες στην Κύπρο, έδιναν σε συνεχή βάση. Η Κύπρος θα πρέπει να συνεχίσει αυτή την πορεία, με την ίδια συνέπεια, έχοντας ως κύριο μέλημα τη δημόσια υγεία αλλά και την επιστροφή σταδιακά και προσεκτικά σε μια νέα κανονικότητα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα παραμείνει αρωγός αυτής της μεγάλης προσπάθειας, επειδή ο κίνδυνος δεν έχει περάσει, πρέπει να είμαστε ξεκάθαροι γι ’αυτό.
-Πώς αισθανθήκατε ως Επίτροπος Υγείας της ΕΕ να βλέπετε ανθρώπους σε προηγμένα ευρωπαϊκά κράτη να πεθαίνουν αβοήθητοι στα νοσοκομεία;
-Δεν υπάρχουν λόγια για να περιγράψουν τον πόνο, όλων όσων έχασαν αγαπημένα τους πρόσωπα και όλων όσων εξακολουθούν να υποφέρουν ακόμη και αυτή τη στιγμή. Αισθάνομαι βαθύτατα λυπημένη. Η κρίση αυτή ήταν, είναι, διαφορετική από οποιαδήποτε άλλη έχουμε ζήσει. Η κλίμακα, η ταχύτητα, το εύρος και οι επιπτώσεις της, πρωτοφανείς για την εποχή μας. Για πρώτη φορά είχαμε έρθει αντιμέτωποι με μια ολοκληρωτική παύση στη ζωή μας. Αυτό και μόνο το γεγονός, δείχνει το μέγεθος της κρίσης. Πρέπει, λοιπόν, να καθορίσουμε τα επόμενα μας βήματα με ό,τι έχουμε μάθει, μέσα από αυτόν το τραγικό τρόπο. Να εργαστούμε όλοι μαζί για την επόμενη μέρα. Για το λόγο αυτό, μεταξύ άλλων η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ήδη δρομολογήσει την πρωτοβουλία αλληλεγγύης της ΕΕ για την υγεία, με στόχο την απευθείας στήριξη των συστημάτων υγείας των Κρατών Μελών, με 3 δισ. ευρώ προς αντιμετώπιση των έκτακτων αναγκών τους.
-Η ΕΕ αιφνιδιάστηκε από τη ραγδαία εξάπλωση του COVID-19. Μήπως υποτιμήθηκε ο κίνδυνος μετάδοσής του από την Κίνα;
-Όπως έχω αναφέρει πιο πάνω, η ειδοποιός διαφορά του Covid-19 με οποιοδήποτε άλλο ιό έχει μέχρι τώρα αντιμετωπίσει η ανθρωπότητα βρίσκεται τόσο στο εύρος όσο και στην ευκολία μετάδοσης του. Από τις 9 Ιανουαρίου είχα ενεργοποιήσει το Σύστημα Έγκαιρης Προειδοποίησης και Αντίδρασης (ΣΕΠΑ) καθώς και το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC) για να παρακολουθείται στενά η εξέλιξη της νόσου. Βρισκόμουν επίσης σε ανοικτή γραμμή με όλους τους υπουργούς Υγείας από την πρώτη στιγμή, επισημαίνοντας την ανάγκη να ενεργοποιήσουν τα σχέδια λήψης έκτακτων μέτρων για αντιμετώπιση πιθανόν κρουσμάτων.
–Από την αρχή της πανδημίας το κάθε Κράτoς Μέλος της ΕΕ έδειξε να ακολουθεί τη δική του πολιτική, χωρίς να ακολουθεί ένα κεντρικό συντονισμό. Φταίει ίσως το γεγονός ότι η νέα Κομισιόν είχε μόλις αναλάβει καθήκοντα και χρειάστηκε μια περίοδος προσαρμογής;
-Κατ’ αρχάς να διευκρινήσουμε ότι τα Κράτη Μέλη, στη βάση των Συνθηκών της ΕΕ, έχουν αποκλειστική αρμοδιότητα για την πολιτική που ακολουθούν για τη δημόσια υγεία. Στα τέλη Ιανουαρίου, είχαμε ήδη ενεργοποιήσει το εσωτερικό σύστημα συντονισμού κρίσεων και διεξαγάγαμε τακτικές συζητήσεις με τα Kράτη Mέλη αρκετές εβδομάδες πριν (1η Επιτροπή Ασφάλειας Υγείας 17 Ιανουαρίου) για συντονισμό σχετικά με τα μέτρα για τον κορωνοϊό μέσω του συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης και αντίδρασης. Συνεπώς δεν υπήρξε θέμα «περιόδου προσαρμογής» της νέας Επιτροπής. Ο συντονισμός ήταν συνεχής, τόσο σε τεχνικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο.
-Ακόμη και τώρα, τα πλείστα κράτη-μέλη ακολουθούν δική τους πορεία σε ό,τι αφορά την άρση των περιοριστικών μέτρων. Η Κομισιόν ετοίμασε ένα οδικό χάρτη εξόδου για την απόσυρση των μέτρων. Τι προβλέπει ο χάρτης και πόσο δεσμευτικός είναι;
-Ο οδικός χάρτης εξόδου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι οι κατευθυντήριες γραμμές που τα ίδια τα κράτη μέλη ζήτησαν από εμάς, επειδή ακριβώς αναγνώρισαν την ανάγκη συντονισμένης και κοινής δράσης στην αντιμετώπιση του κορωνοϊού. Ο οδικός χάρτης εξόδου δείχνει τον δρόμο προς τα Κράτη Μέλη για τη σταδιακή και προσεκτική άρση των μέτρων, στη βάση επιδημιολογικών κριτηρίων που να καταδεικνύουν διαρκή μείωση ή σταθεροποίηση των νέων κρουσμάτων, στην ικανότητα των συστημάτων υγείας να ανταπεξέλθουν και στην ταχεία ανίχνευση, ιχνηλάτηση και απομόνωση νέων περιστατικών. Το κάθε κράτος μέλος προχωρά ανάλογα με τις δικές του επιδημιολογικές πραγματικότητες.
-Οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι ο ιός είναι επικίνδυνος ενόσω δεν υπάρχει εμβόλιο. Η ΕΕ στηρίζει τις προσπάθειες για δημιουργία εμβολίου. Έχετε κάτι νεότερο να μας πείτε; Ποιο είναι το βάθος χρόνου αυτής της προσπάθειας;
-Μαγικές λύσεις δεν υπάρχουν. Υπάρχει όμως αυτή τη στιγμή σε εξέλιξη, μια τιτάνια παγκόσμια προσπάθεια, προς αυτή την κατεύθυνση. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ήδη εγκρίνει εγγυημένα δάνεια ύψους 80 εκατομμυρίων ευρώ προς την Γερμανική εταιρεία Cure Vac που εργάζεται εντατικά για το εμβόλιο. Έχει εξάλλου εγκριθεί ποσό 47,5 εκατομμυρίων ευρώ για τη χρηματοδότηση 18 ερευνητικών προγραμμάτων με τη συμμετοχή 140 επιστημονικών ομάδων που εργάζονται για την ανάπτυξη νέων διαγνωστικών τεστ, φαρμάκων και εμβολίων. Επιπρόσθετα έχουν διατεθεί πάνω από 200 εκατομμύρια, για την έρευνα στον τομέα της επιδημιολογίας. Στόχος είναι να βελτιωθεί η διάγνωση, η ετοιμότητα, η κλινική διαχείριση και η θεραπεία. Το πότε θα έχουμε το εμβόλιο είναι δύσκολο να προβλεφθεί, αλλά γνωρίζουμε ότι δεν είναι θέμα ενός ή δύο μηνών. Μέχρι τότε θα πρέπει να μάθουμε όλοι να ζούμε με «τη νέα μας κανονικότητα», όπως τονίζουν οι επιστήμονες.
-Κενό υπάρχει και σε ό,τι αφορά τη φαρμακευτική θεραπεία του COVID-19. Μήπως υπάρχει κάτι νεότερο γι’ αυτό το θέμα;
-Σε μια πρωτοεμφανιζόμενη ασθένεια, δεν μπορούμε να μιλάμε για κενό. Μέχρι τον Φεβρουάριο η ασθένεια αυτή δεν είχε καν όνομα, πόσο μάλλον θεραπεία. Από την πρώτη στιγμή η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε πρωτοβουλίες που αφορούν την έρευνα για την εξεύρεση νέων θεραπευτικών αγωγών αντιμετώπισης του Covid-19, χρηματοδοτώντας και ενθαρρύνοντας την επιστημονική κοινότητα αλλά και τις φαρμακοβιομηχανίες. Με τους εμπειρογνώμονές μας συντονίζουμε ένα μεγάλο αριθμό κλινικών δοκιμών ανά την Ευρώπη που επικεντρώνονται στην ανεύρεση αποτελεσματικών θεραπευτικών αγωγών. Και εδώ όμως, χρειάζεται χρόνος για το πειραματικό στάδιο για να ανευρεθούν θεραπείες που είναι τόσο αποτελεσματικές, όσο και ασφαλείς για τους ασθενείς. Παράλληλα, βρίσκομαι σε διαρκή διάλογο και διαβούλευση με τις μεγαλύτερες φαρμακοβιομηχανίες στον κόσμο, ώστε να διασφαλίσουμε ότι δεν θα προκύψουν ελλείψεις στα υφιστάμενα φάρμακα.
–Tη Δευτέρα η Πρόεδρος της Κομισιόν θα φιλοξενήσει ένα διαδικτυακό συνέδριο δεσμεύσεων για να υποστηρίξει την έρευνα. Ποιες είναι οι προσδοκίες από την εν λόγω πρωτοβουλία;
-Η Επιτροπή καλεί κυβερνήσεις, επιχειρηματίες, δημόσια πρόσωπα, φιλανθρωπικές οργανώσεις, καλλιτέχνες και πολίτες, να ευαισθητοποιηθούν και να συμμετέχουν στην προσπάθεια αυτή. Χώρες και οργανισμοί σε όλο τον πλανήτη καλούνται να δεσμευτούν ώστε να επιτευχθεί ο αρχικός στόχος συγκέντρωσης 7,5 δισ. ευρώ για να ανευρεθεί το εμβόλιο, οι θεραπευτικές αγωγές και οι διαγνωστικές μέθοδοι αντιμετώπισης του ιού. Θα είναι ένας πραγματικός μαραθώνιος, το γνωρίζουμε αυτό, αλλά για να νικήσουμε τον ιό πρέπει να υπάρξει παγκόσμια κινητοποίηση.
Aπόθεμα σε αναπνευστήρες και προστατευτικές μάσκες
–H κρίση του COVID-19 ανέδειξε το πρόβλημα της εξάρτησης της αγοράς της ΕΕ από τη βιομηχανία της Κίνας. Αρκετές χώρες –ακόμη και εταίροι στην ΕΕ– έφθασαν στο σημείο να κατάσχουν η μια προστατευτικό εξοπλισμό και αναλώσιμα της άλλης.
-Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προέβη σε διάφορες ενέργειες με στόχο να καλυφθεί το κενό που είχε δημιουργηθεί όταν η Κίνα σταμάτησε την παραγωγή για δύο και πλέον μήνες, δεδομένου ότι η εν λόγω χώρα παρήγαγε μέχρι και το 50% του προστατευτικού υλικού που διοχετευόταν στην ευρωπαϊκή αγορά. Ταυτόχρονα πολλές ευρωπαϊκές επιχειρήσεις είχαν αναστείλει τις εργασίες τους, συνεπεία της κρίσης και των μέτρων που ελήφθησαν. Άρα, η διασφάλιση της επάρκειας υλικού δεν ήταν μια απλή διαδικασία, αλλά και πάλι, παρά τις αντίξοες συνθήκες που προκλήθηκαν, η Κομισιόν βρήκε και εξακολουθεί να βρίσκει λύσεις.
-Πού βρισκόμαστε στο θέμα της κοινής προσπάθειας για να διασφαλιστεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο –ιδίως για τις μικρές χώρες- μέλη– επαρκής προμήθεια σε αναλώσιμα είδη (μάσκες, γάντια, αντισηπτικά) και αντιικά φάρμακα. Είχε αποτέλεσμα αυτή η πρωτοβουλία;
-Η Επιτροπή ξεκίνησε με την εξαγγελία κοινών προσφορών ύψους 3 σχεδόν δισεκατομμυρίων ευρώ από τα τέλη Ιανουαρίου, για ιατροφαρμακευτικό και άλλο σχετικό εξοπλισμό ατομικής προστασίας με τα κράτη μέλη. Δρομολογήσαμε από κοινού συμβάσεις προμηθειών με τα κράτη μέλη, για τεστ δοκιμών, αναπνευστήρες και προστατευτικό εξοπλισμό. 26 κράτη μέλη έλαβαν μέρος. Η Επιτροπή έχει παράλληλα δημιουργήσει για πρώτη φορά στην ιστορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης ένα απόθεμα ιατρικού εξοπλισμού, όπως αναπνευστήρες και προστατευτικές μάσκες, οι οποίες θα διανεμηθούν εκεί όπου χρειάζονται περισσότερο. Αυτό θα γίνει μέσω του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της ΕΕ για το RescEU με χρηματοδότηση 80 εκατομμυρίων ευρώ.
-Η ΕΕ δέχεται επικρίσεις για την αδυναμία ουσιαστικής και έμπρακτης αλληλεγγύης σε δύσκολες ώρες, όπως αυτή που διανύουμε. Ασπάζεστε αυτή την επίκριση και πώς απαντάτε;
-Καμία χώρα δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει την κρίση αυτή μόνη της. Η ΕΕ παρότι επηρεασμένη από την πρωτόγνωρη κατάσταση, έδειξε το εύρος της και συμπαραστέκεται έμπρακτα στους πολίτες της. Οι Ευρωπαϊκές αξίες της αλληλεγγύης και της υπευθυνότητας προσωποποιούνται στους επαγγελματίες του παραϊατρικού προσωπικού από την Πολωνία και τους γιατρούς από τη Ρουμανία που σώζουν ζωές στην Ιταλία. Στους αναπνευστήρες από τη Γερμανία που σώζουν ζωές στην Ισπανία. Στα νοσοκομεία της Τσεχίας που περιθάλπουν ασθενείς από τη Γαλλία. Και με τους ασθενείς από το Μπέργκαμο που αερομεταφέρθηκαν σε κλινικές στη Βόννη. Έχουμε δει κάθε είδους εξοπλισμό να μεταφέρεται προς όλες τις κατευθύνσεις, μέσα από τις «Πράσινες οδικές Λωρίδες» που αμέσως θέσαμε σε εφαρμογή για την απρόσκοπτη διέλευσή του απαραίτητου υλικού σε ολόκληρη την Ευρώπη, από όποιον μπορεί να το διαθέσει σε όποιον το χρειάζεται. Η Ευρώπη είναι εδώ, στηρίζει και συμπαραστέκεται.
