Αν υπάρχει κάτι που έχουν φανεί τα τελευταία χρόνια, από την πανδημία Covid-19 έως την κλιματική αλλαγή, είναι ότι οι άνθρωποι και το περιβάλλον είναι αλληλένδετα και επηρεάζουν συνεχώς ο ένας τον άλλον.
Υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους μπορούμε να επιλέξουμε για να αποκαταστήσουμε την υγεία του πλανήτη μας και παρόλο που η σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων πρέπει αναμφίβολα να είναι ένας κύριος μηχανισμός, είναι μόνο μία από τις πολλές στρατηγικές που πρέπει να εφαρμοστεί. Ένας άλλος ζωτικός και άμεσος αντίκτυπος που μπορούμε να έχουμε στην ενίσχυση του οικοσυστήματος μας είναι μέσω ανθεκτικών και βιώσιμων συστημάτων τροφίμων.
Τι σημαίνει όμως βιωσιμότητα τροφίμων; Υπάρχει ένα πλήθος ερμηνειών του όρου. Σύμφωνα με τον FAO «βιώσιμο σύστημα τροφίμων είναι εκείνο που παρέχει επισιτιστική ασφάλεια και διατροφή για όλους κατά τέτοιο τρόπο ώστε να μην τίθενται σε κίνδυνο οι οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές βάσεις για τη δημιουργία επισιτιστικής ασφάλειας και διατροφής των μελλοντικών γενεών».
Αυτό ουσιαστικά σημαίνει πως μια μονόπλευρη εστίαση στην περιβαλλοντική διάσταση της βιωσιμότητας, όπως συμβαίνει συχνά σήμερα ή μια μονόπλευρη εστίαση στους κοινωνικοοικονομικούς πυλώνες της βιωσιμότητας είναι εξ ορισμού μη βιώσιμη. Στόχος πρέπει να είναι η κάλυψη ολόκληρης της αλυσίδας αξίας σε όλες τις διαστάσεις της βιωσιμότητας.
Με την στρατηγική Farm to Fork που παρουσιάστηκε το 2020, η ΕΕ στοχεύει στην οικοδόμηση ενός βιώσιμου συστήματος τροφίμων το οποίο θα προστατεύει την επισιτιστική ασφάλεια, τους ανθρώπους και τον φυσικό περιβάλλον. Η στρατηγική παρέχει το πλαίσιο για μια σειρά νόμων για την κάλυψη θεμάτων από την αναθεώρηση της νομοθεσίας της ΕΕ για τα φυτοφάρμακα, τους νέους κανόνες για την καλή μεταχείριση των ζώων και τα σχέδια για την αντιμετώπιση των αποβλήτων τροφίμων έως και την αντιμετώπιση της απάτης τροφίμων στην σήμανσή τους, μια πρωτοβουλία για την εκτροφή άνθρακα και τη μεταρρύθμιση του ευρωπαϊκού αγροτικού συστήματος .
H εν λόγω στρατηγική συμπληρώνει την υφιστάμενη νομοθεσία της ΕΕ και θα δημιουργήσει ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο που θα καλύπτει ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων.
Οι βασικοί στόχοι της στρατηγικής για το 2030:
- 50% μείωση στη χρήση και τον κίνδυνο των χημικών φυτοφαρμάκων
- Τουλάχιστον 20% μείωση της χρήσης λιπασμάτων
- 50% μείωση των πωλήσεων αντιμικροβιακών που χρησιμοποιούνται για εκτρεφόμενα ζώα και υδατοκαλλιέργειες
- 25% της γεωργικής γης που χρησιμοποιείται για τη βιολογική γεωργία
Το Farm to fork αποτελεί μέρος της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και έχει ως στόχο να καταστήσει την ΕΕ ουδέτερη για το κλίμα έως το 2050 ενώ συνδέεται στενά με τη νέα στρατηγική για τη βιοποικιλότητα 2030 και τη νέα Κοινή Γεωργική Πολιτική (ΚΠΓ). Επιδιώκει να καταστήσει το σύστημα τροφίμων της ΕΕ πιο ισχυρό και ανθεκτικό σε μελλοντικές κρίσεις, όπως του Covid-19, και σε πιο επαναλαμβανόμενες φυσικές καταστροφές, όπως πλημμύρες ή ξηρασίες.
Συνήθως όταν πηγαίνουμε να αγοράσουμε τρόφιμα κοιτάμε την ημερομηνία λήξης, την τιμή άντε και το πολύ πολύ τις θερμίδες. Ελάχιστη σημασία δίνουμε στην ποιότητα των τροφίμων, όχι γιατί δεν νοιαζόμαστε για αυτό αλλά κυρίως γιατί ξέρουμε πως αυτά που προέρχονται από την ΕΕ είναι ασφαλή, εξαιτίας των υψηλών στάνταρντ που έχουν υιοθετήσει οι Βρυξέλλες. Και αυτό γιατί ένα εκτενές σύνολο νομοθεσίας καλύπτει ολόκληρη την αλυσίδα παραγωγής και επεξεργασίας τροφίμων στο εσωτερικό της ΕΕ καθώς και τα εισαγόμενα και εξαγόμενα προϊόντα.
Η ευρωπαϊκή πολιτική για την ασφάλεια των τροφίμων καθώς και οι δράσεις της επικεντρώνονται σε τέσσερις κύριους τομείς προστασίας:
- Υγιεινή των τροφίμων: όλες οι επιχειρήσεις τροφίμων, από το αγρόκτημα στα εστιατόρια, καθώς και οι επιχειρήσεις εισαγωγής τροφίμων στην ΕΕ, πρέπει να τηρούν την ευρωπαϊκή νομοθεσία για τα τρόφιμα.
- Υγεία των ζώων: υγειονομικοί έλεγχοι και μέτρα για τα ζώα συντροφιάς, τα ζώα εκτροφής και τα άγρια ζώα με σκοπό την παρακολούθηση και τη διαχείριση των ασθενειών, καθώς και την καταγραφή των μετακινήσεων όλων των ζώων εκτροφής.
- Υγεία των φυτών: ανίχνευση και εξάλειψη επιβλαβών οργανισμών σε πρώιμο στάδιο ώστε να προλαμβάνεται η εξάπλωσή τους και να διασφαλίζεται η ύπαρξη υγιών σπόρων.
- Μολυσματικοί παράγοντες και κατάλοιπα: παρακολούθηση ώστε οι μολυσματικές προσμείξεις να μην υπεισέρχονται στα τρόφιμα και στις ζωοτροφές. Ισχύουν μέγιστα επιτρεπόμενα όρια τόσο για τα εγχώρια όσο και για τα εισαγόμενα τρόφιμα και τις ζωοτροφές.
Τεράστιες σπατάλες
Αξίζει να σταθούμε στο ότι η σπατάλη τροφίμων παραμένει ένα από τα κύρια εμπόδια για την επίτευξη μιας κυκλικής οικονομίας. Υπολογίζεται ότι περισσότερο από 20% των τροφίμων που παράγεται στην Ευρώπη σπαταλιέται και πετάγεται, ενώ θα μπορούσε άνετα να διατεθεί στα 37 εκατομμύρια άνθρωποι στην ΕΕ που δεν μπορούν να έχουν ένα ποιοτικό γεύμα κάθε δεύτερη μέρα.
Ανεπαρκής σχεδιασμός αγορών και γευμάτων, «άσχημα» φρούτα και λαχανικά, παρορμητικές αγορές ως αποτέλεσμα προωθήσεων λιανικής, ακατάλληλο μέγεθος συσκευασίας, είναι μόνο μερικοί από τους λόγους για τη σπατάλη τροφίμων από τα νοικοκυριά, που ευθύνονται για την πλειοψηφία των τροφίμων που καταλήγουν στα απορρίμματα. Οι τυποποιημένες μερίδες και η υπερεκτίμηση του αριθμού των επισκεπτών, είναι μεταξύ των αιτιών για τη σπατάλη φαγητού στα εστιατόρια και τις υπηρεσίες εστίασης.
Σύμφωνα με μελέτη που διεξήχθη από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η επισήμανση ημερομηνίας στα τρόφιμα, όπως «χρήση μέχρι» και «χρήση πριν», είναι επίσης ένας από τους λόγους για τη σπατάλη τροφίμων. Η καλύτερη κατανόηση των ετικετών θα μπορούσε ενδεχομένως να συμβάλει στη μείωση της σπατάλης τροφίμων έως και 10%.
Την ίδια στιγμή, είναι σαφές, πως η μείωση της σπατάλης τροφίμων είναι απαραίτητη για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Αντιπροσωπεύει περίπου το 16% όλων των αερίων θερμοκηπίου από το σύστημα τροφίμων της ΕΕ. Οι στόχοι της Farm to Fork περιλαμβάνουν τη διευκόλυνση της επισήμανσης της ημερομηνίας και τη διακοπή της λανθασμένης χρήσης τους για τη μείωση της σπατάλης τροφίμων. Στο πλαίσιο αυτής της στρατηγικής, η Επιτροπή θα διερευνήσει επίσης την απώλεια τροφίμων σε ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων.
Οδηγίες για το πρωινό
Τον περασμένο Απρίλιο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, προχώρησε, εξάλλου στην αναθεώρηση των «οδηγιών για το πρωινό» με στόχο να βοηθήσει τους καταναλωτές να λαμβάνουν υγιεινές αποφάσεις σχετικά με προϊόντα που έχουν με το πρωϊνό όπως το μέλι, οι χυμοί και οι μαρμελάδες.
Οι νέοι κανόνες στοχεύουν στην καταπολέμηση των εισαγωγών νοθευμένου μελιού από τρίτες χώρες, μέσω της υποχρεωτικής και ξεκάθαρης επισήμανσης της χώρας προέλευσης, ενώ θα δρομολογήσουν και τη δημιουργία ενός συστήματος καταγραφής της εμπορικής διαδρομής του προϊόντος. Παράλληλα, θα υπάρχει και σαφέστερη σήμανση σχετικά με την περιεκτικότητα των χυμών φρούτων σε σάκχαρα, καθώς και για την ελάχιστη περιεκτικότητα σε φρούτα στις μαρμελάδες.
Μετά την ψηφοφορία, ο εισηγητής Alexander Bernhuber (ΕΛΚ, Αυστρία) δήλωσε: «Κάναμε ένα σημαντικό βήμα στη σήμανση της ετικέτας προέλευσης των τροφίμων και υιοθετήσαμε αυστηρά μέτρα για την καταπολέμηση της απάτης στο μέλι. Η χώρα προέλευσης πρέπει να αναγράφεται σαφώς στην ετικέτα των μειγμάτων μελιού. Επιπλέον, έχουν καθοριστεί υψηλότερα πρότυπα ποιότητας και έχει εντοπιστεί η ανάγκη για ένα σύστημα ιχνηλασιμότητας της ΕΕ για το μέλι. Οι πρωτοβουλίες αυτές θα διασφαλίσουν ότι οι καταναλωτές είναι καλύτερα ενημερωμένοι και ότι τόσο οι μελισσοκόμοι όσο και οι καταναλωτές προστατεύονται καλύτερα από το νοθευμένο μέλι».
