Προσχέδιο εκτελεστικού διατάγματος που κυκλοφορεί ανάμεσα σε Αμερικανούς διπλωμάτες προβλέπει τη μεγαλύτερη αναδιοργάνωση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ από την ίδρυσή του, το 1789.
Σύμφωνα με το έγγραφο 16 σελίδων, που έχει στη διάθεσή του το Bloomberg και φέρεται να έχει σταλεί σε διπλωματικές αποστολές ανά τον κόσμο, προωθούνται δραστικές περικοπές και κατάργηση δεκάδων υπηρεσιών, μεταξύ των οποίων τα γραφεία για την κλιματική αλλαγή, τους πρόσφυγες, τη δημοκρατία, τις διεθνείς οργανώσεις και την Αφρική.
Η σχεδιαζόμενη αναδιοργάνωση, αν εφαρμοστεί όπως περιγράφεται, θα ελαχιστοποιήσει τη συμμετοχή των ΗΠΑ στο πολυμερές διεθνές σύστημα που οι ίδιες βοήθησαν να οικοδομηθεί τον 20ό αιώνα. Η νέα δομή προβλέπει τέσσερα γεωγραφικά «υπερυπουργεία»: Ινδικός – Ειρηνικός, Λατινική Αμερική, Μέση Ανατολή και Ευρασία. Διπλωματικές αποστολές στην Υποσαχάρια Αφρική θα κλείσουν ή θα συρρικνωθούν, χωρίς να αναφέρεται ο ακριβής αριθμός.
Το έγγραφο θέτει ως ημερομηνία-ορόσημο την 1η Οκτωβρίου για την ολοκλήρωση των αλλαγών.
Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάρκο Ρούμπιο, με ανάρτησή του στο X για ανάλογο δημοσίευμα των New York Times, έκανε λόγο για «fake news». Δεν διευκρίνισε ωστόσο τι δεν ισχύει.
Ανασχεδιασμός της Fulbright και κατάργηση θέσεων
Το προσχέδιο καταργεί, μεταξύ άλλων, το Γραφείο Αφρικανικών Υποθέσεων, τον Ειδικό Απεσταλμένο για το Κλίμα, το Γραφείο Διεθνών Οργανώσεων και το Γραφείο για τα Παγκόσμια Θέματα των Γυναικών. Καταργούνται επίσης διάφορες υπηρεσίες δημόσιας διπλωματίας και επικοινωνίας.
Οι διπλωματικές σχέσεις με τον Καναδά υποβαθμίζονται, αφού, σύμφωνα με το έγγραφο, θα διαχειρίζονται από μια μικρή ομάδα εντός του «Γραφείου Βορείου Αμερικής», υπό την αιγίδα του Υπουργού. Στο πλαίσιο αυτό, η αμερικανική πρεσβεία στην Οτάβα προβλέπεται να μειώσει δραστικά το προσωπικό της.
Σημαντική είναι και η αλλαγή στη στρατολόγηση νέων διπλωματών: προτείνεται νέο διαγωνιστικό σύστημα επιλογής με έμφαση στην «ευθυγράμμιση με το όραμα εξωτερικής πολιτικής του Προέδρου». Οι ήδη υπηρετούντες διπλωμάτες καλούνται να ενταχθούν σε περιφερειακά γραφεία, με περιορισμένη δυνατότητα μεταθέσεων. Όσοι διαφωνούν, μπορούν να ζητήσουν αποζημίωση αποχώρησης μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου.
Παράλληλα, η υποτροφία Fulbright επαναπροσδιορίζεται ως πρόγραμμα αποκλειστικά για μεταπτυχιακές σπουδές σε πεδία που σχετίζονται με την εθνική ασφάλεια. Θα δίνεται προτεραιότητα σε προγράμματα που περιλαμβάνουν εντατική εκμάθηση «κρίσιμων γλωσσών» όπως τα κινεζικά (μανδαρινικά), τα ρωσικά, τα φαρσί και τα αραβικά.
Το τέλος της USAID και των προγραμμάτων DEI
Το σχέδιο σηματοδοτεί και το τυπικό τέλος του οργανισμού USAID, καθώς ανατίθενται οι κρίσιμες ανθρωπιστικές του αποστολές στο νέο «Γραφείο Ανθρωπιστικών Υποθέσεων» του Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Οι λειτουργίες της USAID είχαν ήδη παραλύσει τους τελευταίους μήνες, καθώς η διοίκηση Τραμπ επιδίωκε την απορρόφησή της.
Στο πλαίσιο της επίθεσης στις πολιτικές πολυμορφίας, ισότητας και ένταξης (DEI), καταργούνται και οι υποτροφίες που σχετίζονταν με το ιστορικό, αφροαμερικανικό πανεπιστήμιο Howard της Ουάσιγκτον.
Το σχέδιο προβλέπει επίσης ότι όλες οι αρμοδιότητες και τα καθήκοντα εντός του Υπουργείου Εξωτερικών θα χρειάζονται ρητή, γραπτή έγκριση από τον ίδιο τον Πρόεδρο των ΗΠΑ.
Αντιδράσεις και σκεπτικισμός εντός του διπλωματικού σώματος
Παρά τη σοβαρότητα των διατάξεων, πολλοί υπάλληλοι του Υπουργείου αντιμετωπίζουν το έγγραφο με σκεπτικισμό. Σε σχετική συζήτηση σε forum του Reddit, αφιερωμένο στο διπλωματικό σώμα, ένας χρήστης έγραψε: «Υποψιάζομαι ότι αυτή η διαρροή είναι παραπλανητική – για να ευγνωμονούμε τελικά μια πιο μετριοπαθή, αλλά εξίσου αντιδημοφιλή αναδιοργάνωση».
Άλλοι επισημαίνουν ότι οποιαδήποτε εφαρμογή ενός τέτοιου σχεδίου θα προσκρούσει σε νομικές προσφυγές, πολιτικές αντιδράσεις και τη γραφειοκρατική αδράνεια ενός τεράστιου μηχανισμού με πάνω από 70.000 εργαζομένους παγκοσμίως – μεταξύ αυτών 13.000 μέλη της Υπηρεσίας Εξωτερικής Πολιτικής, 11.000 υπάλληλοι εσωτερικών υπηρεσιών και 45.000 τοπικά προσληφθέντες σε περισσότερες από 270 πρεσβείες και προξενεία.
Το ερώτημα που παραμένει είναι αν και πόσα από τα όσα περιγράφονται στο προσχέδιο θα υπογράψει τελικά ο Ντόναλντ Τραμπ – και ποιο μέλλον επιφυλάσσεται στην αμερικανική διπλωματία σε μια πιθανή δεύτερη θητεία του.
