Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε την Τρίτη πρόταση κανονισμού για την επιστροφή αιτητών ασύλου που έχουν απορριφθεί ή δεν δικαιούνται να παραμείνουν στην ΕΕ. Η πρόταση περιλαμβάνει τη δημιουργία ενός κοινού συστήματος επιστροφών για όλα τα κράτη μέλη, καθώς και – για πρώτη φορά – τη νομική δυνατότητα δημιουργίας κέντρων επιστροφών (return hubs) σε τρίτες χώρες.

Τη νέα πρόταση παρουσίασαν η Αντιπρόεδρος της Επιτροπής, Χένα Βίρκουνεν, και ο Επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων, Μάγκνους Μπρούνερ, από το Στρασβούργο, όπου συνεδρίαζε το Κολέγιο των Επιτρόπων στο πλαίσιο της Ολομέλειας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Η ανάγκη μεταρρύθμισης του συστήματος επιστροφών

Η κ. Βίρκουνεν χαρακτήρισε τη νέα πρόταση ως μια «δίκαιη και αυστηρή» προσέγγιση στην παράτυπη μετανάστευση, υπογραμμίζοντας ότι το θέμα συχνά εργαλειοποιείται από λαϊκιστές για πολιτικό όφελος.

Σύμφωνα με την Αντιπρόεδρο της Κομισιόν, το υπάρχον σύστημα επιστροφών δεν λειτουργεί σωστά, καθώς μόλις το 20% των επιστροφών εκτελείται επιτυχώς. Παράλληλα, πολλά άτομα που δεν δικαιούνται να παραμείνουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση διαφεύγουν των αρχών και καταλήγουν σε άλλα κράτη μέλη, υπονομεύοντας την αξιοπιστία του συστήματος ασύλου.

Τι προβλέπει ο νέος κανονισμός

Ο νέος κανονισμός εισάγει σαφείς κανόνες για όλα τα κράτη μέλη και διασφαλίζει ότι μια εντολή αποχώρησης από ένα κράτος μέλος θα πρέπει να εφαρμόζεται από όλα τα κράτη μέλη.

Παράλληλα, προβλέπει ένα δικαιότερο σύστημα, το οποίο περιλαμβάνει:

  • Δικαίωμα πληροφόρησης και νομικής εκπροσώπησης
  • Υποστήριξη σε οικογένειες και ανήλικους
  • Εγγυήσεις προστασίας θεμελιωδών δικαιωμάτων

Η πρόταση παρέχει επίσης μεγαλύτερη ευελιξία στα κράτη μέλη, επιτρέποντας τη δημιουργία κέντρων επιστροφών (return hubs) σε τρίτες χώρες. Αυτά θα φιλοξενούν άτομα με τελεσίδικες αρνητικές αποφάσεις ασύλου, ειδικά όταν δεν υπάρχουν διμερείς συμφωνίες επανεισδοχής με τις χώρες προέλευσής τους.

Η κ. Βίρκουνεν ξεκαθάρισε ότι τα return hubs θα αφορούν μόνο άτομα που έχουν εξαντλήσει όλες τις νομικές διαδικασίες και τη δυνατότητα έφεσης.

Η προσέγγιση της ΕΕ στη διαχείριση του ασύλου

Ο Επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων, Μάγκνους Μπρούνερ, επεσήμανε ότι ο κανονισμός αυτός συμπληρώνει ένα από τα κενά του Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Άσυλο.

Η ΕΕ, τόνισε, έχει από τα υψηλότερα πρότυπα μεταχείρισης αιτητών ασύλου παγκοσμίως, όμως αυτά «δεν είναι βιώσιμα» αν άτομα που δεν έχουν το δικαίωμα παραμονής καταχρώνται το σύστημα.

Ο κανονισμός περιλαμβάνει διαδικασία διασφάλισης επανεισδοχής, έτσι ώστε τα κράτη προέλευσης να έχουν σαφή πολιτική επιστροφών και να συνεργάζονται με την ΕΕ.

Πολιτικές αντιδράσεις και προοπτικές έγκρισης

Ο κ. Μπρούνερ δήλωσε αισιόδοξος ότι η πρόταση θα εγκριθεί σύντομα από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της ΕΕ, σημειώνοντας ότι τα κράτη μέλη υποστηρίζουν τις βασικές αρχές του κανονισμού.

Ωστόσο, υπάρχει αντίδραση από τους Σοσιαλδημοκράτες (S&D), τους Φιλελεύθερους (Renew) και τους Πράσινους, γεγονός που μπορεί να επηρεάσει την εξασφάλιση της απαραίτητης πλειοψηφίας.

Σχολιάζοντας τη σύγκριση των return hubs με το μοντέλο του Ηνωμένου Βασιλείου στη Ρουάντα ή με τη συμφωνία Ιταλίας-Αλβανίας, ο κ. Μπρούνερ τόνισε ότι αυτές οι περιπτώσεις δεν είναι παρόμοιες. Ο κανονισμός απλώς ορίζει το νομικό πλαίσιο, αφήνοντας στα κράτη μέλη την απόφαση για εφαρμογή των κέντρων επιστροφών.

Βασικά σημεία της πρότασης κανονισμού

Η προετοιμασία της πρότασης ξεκίνησε με εντολή του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου τον Οκτώβριο του 2023 και συμπληρώνει το Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, το οποίο τίθεται σε εφαρμογή το 2026.

Ο κανονισμός περιλαμβάνει:

  • Κοινές διαδικασίες για έκδοση αποφάσεων επιστροφής.
  • Ευρωπαϊκή Εντολή Επιστροφής, δεσμευτική για όλα τα κράτη μέλη.
  • Αμοιβαία αναγνώριση αποφάσεων επιστροφής μεταξύ κρατών μελών.
  • Πιο αυστηρούς κανόνες για αναγκαστικές επιστροφές, σε περιπτώσεις μη συμμόρφωσης.
  • Μείωση ή άρνηση επιδομάτων σε περίπτωση μη συνεργασίας.
  • Ισχυρές εγγυήσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα και προστασία ανηλίκων.
  • Διάρκεια κράτησης έως 24 μήνες, σε περιπτώσεις κινδύνου διαφυγής.
  • Υποχρεωτική επιστροφή και αυστηρότεροι κανόνες για άτομα που θεωρούνται απειλή για την ασφάλεια.
  • Διαβίβαση δεδομένων σε τρίτες χώρες για τη διευκόλυνση της επανεισδοχής.
  • Δημιουργία “return hubs” σε τρίτες χώρες για άτομα με τελεσίδικες απορριπτικές αποφάσεις ασύλου.

Τα Κέντρα Επιστροφών (return hubs) θα αφορούν μόνο άτομα που έχουν λάβει τελεσίδικες απορριπτικές αποφάσεις, ενώ εξαιρούνται οικογένειες με ανηλίκους και ασυνόδευτοι ανήλικοι.

ΚΥΠΕ