Κάθε κίνηση, κάθε εξαγγελία του Ντόναλντ Τραμπ ερμηνεύεται ως μια προσπάθειά του να ανατρέψει να σαρώσει και να αλλάξει τους πάντες και τα πάντα. Έχοντας στο πλάι του μεγάλο μέρος της πανίσχυρης ελίτ που δημιούργησε το ίντερνετ δείχνει ότι επιχειρεί να αναδιαμορφώσει την παγκόσμια τάξη πραγμάτων, τουλάχιστον, όπως την γνωρίζαμε μέχρι σήμερα.

Αυτή η ανάγνωση αγνοεί πολλές πραγματικότητες ανάφερε στην συνέντευξή του στον Φιλελεύθερο, ο Μάνος Καραγιάννης, καθηγητής Διεθνούς Ασφάλειας στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και στο King’s College London. Όπως εξήγησε, ο νέος Αμερικανός πρόεδρος βλέπει τις ΗΠΑ ως μια μεγάλη δύναμη που πρέπει, πάνω από όλα, να εξυπηρετεί τα δικά της συμφέροντα. Αυτή, όμως ήταν πάντα η πολιτική της Ουάσιγκτον, η διαφορά είναι ότι μέχρι τώρα λειτουργούσε με ένα πιο συναινετικό τρόπο.

Η επιθετικότητα, πάντως, των ΗΠΑ δεν πρέπει να ξενίζει, αφού ανέκαθεν ο ισχυρός επιβάλλεται διά της δύναμής του, επεσήμανε.Και ακριβώς εδώ, υποστήριξε ο Έλληνας ειδικός, είναι και το ανησυχητικό για την Ευρώπη, η οποία δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις προκλήσεις που θα βρει απέναντι στη δεύτερη θητεία Τραμπ. «Πρέπει να βρει τρόπους να διατηρήσει τη στενή της σχέση με τις ΗΠΑ, ακόμα και ο νέος πρόεδρος βλέπει τα πράγματα αρκετά διαφορετικά», τόνισε εξηγώντας πως όπως έχουν σήμερα τα πράγματα η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει τη δύναμη, τα μέσα και τις αντιστάσεις για να επιβάλει τη δική της θέληση.

Στη δεύτερη θητεία Τραμπ να αναμένουμε να δούμε σημαντικές αλλαγές. Όμως, όπως είπε ο Μάνος Καραγιάννης θεωρείται βέβαιο πως ο νέος Αμερικανός πρόεδρος δεν θα μπορέσει να υλοποιήσει όλα όσα προεκλογικά υποσχέθηκε, αφού πολλές από τις εξαγγελίες του ενδεχομένως να συναντήσουν αντίσταση από το Κογκρέσο ίσως και από το Ανώτατο Δικαστήριο. Πάντως, οι διεθνείς αναταράξεις θα είναι μεγάλες, με το επίκεντρο να πέφτει στον πόλεμο στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή, όπως επίσης και στις εντάσεις ανάμεσα στην Κίνα και τις ΗΠΑ. Την ίδια στιγμή, όμως παρουσιάστηκε καθησυχαστικός για τις σχέσεις της Λευκωσίας με την Ουάσιγκτον, καθώς όπως είπε η Κυπριακή Δημοκρατία έχει πλέον πολλούς φίλους στις ΗΠΑ.

-Οδηγεί ο Ντόναλντ Τραμπ στο τέλος του κόσμου και αναφέρομαι στη Δύση όπως την ξέραμε μέχρι σήμερα ή ο κόσμος βρίσκεται σε αναταραχή και ο νέος Αμερικανός πρόεδρος απλά το εκμεταλλεύεται;

-Παρά τα αντιθέτως θρυλούμενα, εκτιμώ ο Ντόναλντ Τραμπ έχει αρκετά ξεκάθαρες απόψεις για τον ρόλο των ΗΠΑ στον 21ο αιώνα. Έχει ήδη ειπωθεί ότι θυμίζει αρκετά τον 25ο πρόεδρο των ΗΠΑ Ουίλιαμ ΜακΚίνλεϊ, ο οποίος υποστήριζε τη δημιουργία μιας αμερικανικής αυτοκρατορίας και τελικά ενσωμάτωσε στην επικράτεια της χώρας του τη Χαβάη και το Πόρτο Ρίκο. Ο σημερινός πρόεδρος βλέπει τις ΗΠΑ ως μια μεγάλη δύναμη που πρέπει, πάνω από όλα, να εξυπηρετεί τα δικά της συμφέροντα. Βασικά πάντα αυτό έκανε η Αμερική, απλά συγκυριακά λειτουργούσε με έναν φαινομενικά περισσότερο συναινετικό τρόπο. Αιφνιδιάζονται ίσως αυτοί που θεωρούσαν ότι κάτι έχει αλλάξει στη φύση της διεθνούς πολιτικής. Οι υπόλοιποι νομίζω δεν πέφτουμε από τα σύννεφα, αφού «ο ισχυρός επιβάλλει ό,τι του επιτρέπει η δύναμή του κι ο αδύνατος υποχωρεί όσο του το επιβάλλει η αδυναμία του», όπως έχει πει ο Θουκυδίδης.

-Κινδυνεύει η δημοκρατία με την επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στο Λευκό Οίκο;

Αυτό είναι πολύ δύσκολο να το πει κανείς. Στις ΗΠΑ υπάρχει ένα καλά δομημένο ομοσπονδιακό σύστημα με πολλά θεσμικά αντίβαρα. Η εκτελεστική εξουσία στην Ουάσιγκτον δεν μπορεί να κάνει ό,τι θέλει επειδή υπάρχει απόλυτος διαχωρισμός εξουσιών. Παρά το γεγονός ότι το Ρεπουμπλικανικό κόμμα ελέγχει και τα δύο σώματα του Κογκρέσου, είναι σχεδόν απίθανο να υπάρχει πλήρης ταύτιση απόψεων ανάμεσα στην εκτελεστική και τη νομοθετική εξουσία. Οι γερουσιαστές που έχουν εξαετή θητεία ή οι δικαστές του Ανώτατου Δικαστηρίου που έχουν ισόβια θητεία δεν είναι υποχείρια κανενός προέδρου. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι ορισμένες ενέργειες του Τραμπ δεν προκαλούν ήδη μεγάλο προβληματισμό εντός και εκτός Αμερικής. Η απόφασή του να απονέμει χάρη σε εκατοντάδες ακραία στοιχεία που είχαν εισβάλλει στο Κογκρέσο τον Ιανουάριο του 2021 δεν εξηγείται εύκολα πολιτικά.

-Για ποιους λόγους τα έχει βάλει με την LGBT+ κοινότητα ώστε μια από τις πρώτες του πράξεις ήταν να τερματίσει πολιτικές για τα δικαιώματά της;

-Δεν πιστεύω ότι ισχύει κάτι τέτοιο. Ο νέος υπουργός Οικονομικών προέρχεται από τη συγκεκριμένη κοινότητα και ένα 20-30% όσων αυτοπροσδιορίζονται ως μέλη της ψήφισαν υπέρ του Τραμπ και των Ρεπουμπλικάνων. Δεν αμφισβητείται το δικαίωμα των ανθρώπων να επιλέγουν τον/την σύντροφο που επιθυμούν και να νομιμοποιούν τη σχέση τους με τον θεσμό του γάμου. Στην πραγματικότητα, ο νέος πρόεδρος έχει στραφεί ενάντια όχι σε άτομα, αλλά σε συγκεκριμένες ακραίες πολιτικές που είχαν υιοθετήσει οι Δημοκρατικοί στα θέματα φύλου. Πάντως, η κάθε πολιτεία μπορεί να συνεχίσει να έχει τη δική της πολιτική σε συγκεκριμένα ζητήματα, αλλά χωρίς ομοσπονδιακή χρηματοδότηση.

-Πως εξηγείτε την μεγάλη του απήχηση ανάμεσα στους Αμερικανούς; Οι ψηφοφόροι του και όχι μόνο γιατί εμπιστεύονται ένα πανίσχυρο μέλος της ελίτ που υποστηρίζει ότι είναι αντι-ελίτ και πιστεύουν ότι μπορεί να βρει λύσεις στα προβλήματά τους;

-Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι είναι χαρισματικός στην επικοινωνία, αν κρίνει κανείς από το γεγονός ότι είναι ο δεύτερος άνθρωπος στην ιστορία των ΗΠΑ που επανεκλέγεται ενώ είχε χάσει προηγουμένως. Το μεγαλύτερο προσόν του θα έλεγα είναι ότι αντιλαμβάνεται τα κελεύσματα της εποχής. Πολλοί πολιτικοί στη Δύση είναι τελείως αποκομμένοι από την πραγματικότητα και αυτό το καταλαβαίνουν οι ψηφοφόροι. Σε αυτή την κατηγορία πρέπει να μπουν οι δύο ανθυποψήφιες του, η Χίλαρι Κλίντον και η Καμάλα Χάρις. Από εκεί και πέρα, πολύ δύσκολα θα καταφέρει να υλοποιήσει όλα όσα έχει υποσχεθεί. Δεν έχει όμως μεγάλη σημασία, αφού έτσι συνήθως συμβαίνει στην πολιτικ. Οι κοινωνίες πρέπει να πιστέψουν σε έναν συλλογικό σκοπό, αλλιώς επικρατεί ο ατομικισμός και η απληστία. Δυστυχώς, το έχουμε ξεχάσει αυτό στην Ευρώπη και οι πολίτες αντιμετωπίζονται μόνο ως καταναλωτές.

-Ο Τραμπ έχει μαζέψει γύρω του μια ελίτ δισεκατομμυριούχων που προσπαθεί ξεκάθαρα να προωθήσει τα δικά της στενά επιχειρηματικά συμφέροντα, υποκρινόμενη ότι πολεμά το σύστημα. Πόσο επικίνδυνο θεωρείτε τον περίγυρο του νέου προέδρου και μέχρι που μπορεί να φτάσει;

-Κοιτάξτε, η επιχειρηματική κοινότητα πάντα είχε στενή σχέση με τα κέντρα εξουσία στην Ουάσιγκτον. Δεν υπάρχει κάτι μοναδικό εδώ. Ίσα-ίσα που όλα είναι στο φως στην Αμερική. Οι πολίτες γνωρίζουν ακριβώς ποιος επιχειρηματίας έχει στηρίξει οικονομικά τον κάθε υποψήφιο πρόεδρο ή μέλος του Κογκρέσου και με πόσα χρήματα. Το πολιτικό χρήμα, δηλαδή, είναι νομιμοποιήμενο και ελεγχόμενο. Υπάρχει αυστηρή νομοθεσία που τηρείται απαρεγκλίτως. Μην πούμε καλύτερα τι γίνεται σε άλλες χώρες, όπου η σχέση επιχειρηματιών-πολιτικών δεν ελέγχεται επαρκώς. Δεν θεωρώ, λοιπόν, ότι η παρουσία αυτών των επιχειρηματιών συνιστά πρόβλημα για την αμερικανική δημοκρατία.

-Η Ευρώπη δεν κρύβει τις ανησυχίες της. Πως πρέπει να σταθεί, τι πρέπει να κάνει βλέποντας τον στενότερο σύμμαχό της, τις ΗΠΑ να μην θέλουν πλέον να είναι και τόσο σύμμαχος;

-Αυτή είναι μια πολύ δύσκολη ερώτηση! Καταρχάς δεν είναι βέβαιο ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να ανταποκριθεί αποτελεσματικά σε τέτοιου είδους προκλήσεις. Προς χάριν της συζήτησης, ας υποθέσουμε ότι υπάρχει η βούληση στην ΕΕ να υψώσει το ανάστημα της έναντι της διοίκησης Τραμπ. Πώς ακριβώς θα το πράξει; Σε αυτή τη χρονική συγκυρία δεν μπορεί να κάνει πολλά για τρεις λόγους. Πρώτον, ο γαλλογερμανικός άξονας έχει αποδυναμωθεί στο εσωτερικό της ΕΕ και δεν φαίνεται ότι μπορεί να ανακάμψει σύντομα. Δεύτερον, η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία έχει αλλάξει συθέμελα το περιβάλλον ασφαλείας και η Ευρώπη χρειάζεται την αμερικανική στρατιωτική προστασία περισσότερο από ποτέ. Τρίτον, δεν υπάρχει μια κοινή στάση ακόμα έναντι της διοίκησης Τραμπ και αμφιβάλλω αν θα υπάρχει. Επομένως, η Ευρώπη δεν έχει πολλές επιλογές. Πρέπει να βρει τρόπους να διατηρήσει τη στενή της σχέση με τις ΗΠΑ, ακόμα και ο νέος πρόεδρος βλέπει τα πράγματα αρκετά διαφορετικά.

-Μπορούν να εκμεταλλευτούν κόμματα και ηγέτες στην Ευρώπη την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ για να προωθήσουν τα δικά τους συμφέροντα ή απλά λογαριάζουν ότι με τον αντιγράψουν μπορούν να έχουν την επιτυχία του;

-Σαφώς η επιστροφή του Τραμπ στον Λευκό Οίκο έχει αλλάξει τα δεδομένα για τη ριζοσπαστική και υπερσυντηρητική Δεξιά σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες. Αν και κάθε πολιτική δύναμη έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, η δυναμική που αναπτύσσεται θα έχει πολιτικές επιπτώσεις. Η Αμερική είναι η ισχυρότερη χώρα στον κόσμο και είναι πολύ λογικό ότι συμβαίνει εκεί να επηρεάσει σε κάποιο βαθμό τα εκλογικά σώματα στην Ευρώπη. Ωστόσο, δεν πρέπει να υπερτονίζουμε τη σημασία αυτού του γεγονότος για τη διαμόρφωση των πολιτικών συσχετισμών στην Ευρώπη. Υπάρχουν σοβαροί λόγοι για την άνοδο της μη συστημικής Δεξιάς στην ήπειρο μας. Τα κόμματα της κεντροδεξιάς και της κεντροαριστεράς δεν μπορούν εύκολα σήμερα να πείσουν πολλούς ψηφοφόρους που νιώθουν αποκλεισμένοι και βλέπουν τη ζωή τους να χειροτερεύει διαρκώς. Επίσης, η κακή διαχείριση των μεταναστευτικών ροών και οι δημογραφικές αλλαγές στις ευρωπαϊκές πόλεις είναι αναμενόμενο να έχουν απτές πολιτικές επιπτώσεις. Έτσι και αλλιώς, η συντηρητικοποίηση του εκλογικού σώματος στην Ευρώπη ξεκίνησε πολύ πριν εκλεγεί στην προεδρία των ΗΠΑ ο Ντόναλτ Τραμπ το 2016.

Θα παραμείνουν οι καλές σχέσεις με Κύπρο και Ελλάδα

-Τι σηματοδοτεί η επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ για τον πόλεμο στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή;

-Για τη Μέση Ανατολή, θεωρώ ότι η πρόθεσή του είναι να απαγκιστρωθούν πλήρως οι ΗΠΑ από την περιοχή. Αυτό όμως δεν μπορεί να συμβεί επειδή η συμμαχία με το Ισραήλ είναι βασικός πυλώνας της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Αν επιμείνει, θα τον σταματήσει το Κογκρέσο που παραδοσιακά δείχνει μεγάλο ενδιαφέρον για την ασφάλεια του εβραϊκού κράτους. Επίσης, το ζήτημα του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος είναι πολύ πιθανόν να απασχολήσει τη διοίκηση Τραμπ τους επόμενους μήνες με ότι αυτό συνεπάγεται. Αναφορικά με την Ουκρανία, το βέβαιο είναι ότι ο Τραμπ επιθυμεί τον τερματισμό του πολέμου. Αν θα το καταφέρει ή όχι θα φανεί σχετικά σύντομα. Η δική μου εκτίμηση είναι πάντως ότι θα έχουμε συμφωνία κατάπαυσης του πυρός μέσα στο 2025, χωρίς να μπορεί να αποκλειστεί φυσικά το αντίθετο σενάριο. Και αυτό διότι η ρωσική πλευρά έχει πετύχει το μέγιστο που θα μπορούσε τελικά να πετύχει, δηλαδή τη δημιουργία ενός χερσαίου διαδρόμου ανάμεσα στην Κριμαία και το Ντονμπάς.

-Ο Ντόναλντ Τραμπ δεν κρύβει ότι θέλει να ανοίξει ένα εμπορικό πόλεμο με την Κίνα. Πως πιστεύετε πως θα εξελιχθεί η αντιπαράθεση Ουάσιγκτον-Πεκίνου όχι μόνο σε οικονομικό επίπεδο;

-Δεν είμαι σίγουρος για αυτό. Ήδη η στάση του σχετικά με την απαγόρευση της πλατφόρμας Τικ-Τοκ δεν είναι η αναμενόμενη. Σας θυμίζω ότι πολλοί Ρεπουμπλικάνοι και Δημοκρατικοί έχουν ταχθεί ανοικτά υπέρ της απαγόρευσης, όπως επίσης και οι υπηρεσίες ασφαλείας. Αν και τίποτα δεν μπορεί να αποκλειστεί σε σχέση με την αμερικανική πολιτική έναντι της Κίνας, οι περισσότερες εκτιμήσεις συγκλίνουν στο συμπέρασμα ότι ο Τραμπ επιδιώκει τη διαπραγμάτευση με τους Κινέζους και όχι την απευθείας σύγκρουση. Μεγάλη σημασία έχει όμως και τι θα κάνει η κινεζική πλευρά.

-Και η ερώτηση που τίθεται αναπόφευκτα για την γειτονιά μας. Τι θα φέρει η δεύτερη θητεία Τραμπ για Κύπρο και Ελλάδα; Πρέπει οι δύο χώρες να ανησυχούν από τους ύμνους Τραμπ για τον Ταγίπ Ερντογάν;

-Για πολλούς δομικούς παράγοντες, οι ΗΠΑ θα συνεχίσουν να βλέπουν με καχυποψία την ερντογανική Τουρκία. Θεωρώ χρήσιμο να μην υπεραναλύουμε κάθε δήλωση Τραμπ για τον Ερντογάν, διότι σημασία έχουν οι πράξεις και όχι τα λόγια. Να θυμίσω ότι αυτός επέβαλλε για πρώτη φορά κυρώσεις εναντίον της Τουρκίας με αφορμή την υπόθεση του πάστορα Άντριου Μπράνσον και έδιωξε από το πρόγραμμα των F-35 την Άγκυρα. Ταυτόχρονα, υποστήριξε το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού των ελληνικών F-16 και ενθάρρυνε την Ελλάδα, την Κύπρο και το Ισραήλ στη δημιουργία μιας κοινότητας ασφαλείας στην Ανατολική Μεσόγειο. Η σχέση της Ελλάδας με τις ΗΠΑ είναι σε στέρεες βάσεις και δεν πρόκειται να αλλάξει κάτι ριζικά τα επόμενα τέσσερα χρόνια. Σε ότι αφορά την σχέση Ουάσιγκτον-Λευκωσίας, το μόνο που θα πω είναι ότι η Κυπριακή Δημοκρατία έχει πλέον πολλούς φίλους στις ΗΠΑ.