Ο Peter Trubowitz καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και διευθυντής του Phelan US Centre στο πανεπιστήμιο του LSE μίλησε στον Φιλελεύθερο για το πόσο αμφίρροπη είναι η προεκλογική αναμέτρηση και για το ότι είναι πολύ πιθανόν ο Λευκός Οίκος να κριθεί με λίγες χιλιάδες ψήφους διαφορά. Κάμαλα Χάρις και Ντόναλντ Τραμπ επικεντρώνονται σε συγκεκριμένες ομάδες ψηφοφόρων, ποντάροντας να κερδίσουν τις αμφίρροπες πολιτείες.
–Σε ποιο σημείο βρίσκονται οι αμερικανικές προεδρικές εκλογές, λίγες ώρες πριν ανοίξουν επίσημα οι κάλπες;
– Οι περισσότερες δημοσκοπήσεις δείχνουν μια εξαιρετικά κλειστή εκλογική αναμέτρηση, το αποτέλεσμα της οποίας θα κριθεί από έναν σχετικά μικρό αριθμό ψηφοφόρων σε λίγες μόνο κρίσιμες πολιτείες, όπως η Τζόρτζια, η Πενσυλβάνια και το Ουισκόνσιν. Ο πρώην πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ έχει μειώσει τη διαφορά από την αντιπρόεδρο Καμάλα Χάρις στις δημοσκοπήσεις τις τελευταίες δύο εβδομάδες. Όμως, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η Κάμαλα Χάρις έχει προβάδισμα στους αναποφάσιστους ψηφοφόρους, ιδιαίτερα στις νεότερες ηλικίες. Πολλά θα εξαρτηθούν από το ποια επιχειρήματα και θέσεις των υποψηφίων θα αποδειχθούν πιο πειστικά για τους ψηφοφόρους που παραμένουν αναποφάσιστοι στις κρίσιμες πολιτείες και το κυριότερο, ποια εκστρατεία θα καταφέρει να κινητοποιήσει καλύτερα τους βασικούς υποστηρικτές της αυτές τις τελευταίες ώρες της εκλογικής αναμέτρησης.
–Είναι μια από τις πιο ενδιαφέρουσες προεκλογικές μάχες στην ιστορία των ΗΠΑ. Που πρέπει να ρίξουμε την προσοχή μας, καθώς η μάχη πλησιάζει στο τέλος της;
-Μεγάλη σημασία έχουν οι τελευταίες κινήσεις τους. Τα τελικά επιχειρήματα και των δύο υποψηφίων μάς λένε πολλά για το ποιους ψηφοφόρους θεωρούν και οι δύο εκστρατείες ότι τους χρειάζονται για να κερδίσουν. Γι’ αυτό η Κάμαλα Χάρις επικεντρώνεται στη δημοκρατία και στα δικαιώματα της αναπαραγωγής των γυναικών στο τελικό της επιχείρημα. Χρειάζεται να κερδίσει μετριοπαθείς Ρεπουμπλικάνους και ανεξάρτητους ψηφοφόρους που ανησυχούν ότι ο αντίπαλός της αποτελεί απειλή για τη δημοκρατία και να ενισχύσει το μεγάλο προβάδισμά της στις δημοσκοπήσεις μεταξύ των γυναικών. Όσο για τον Ντόναλντ Τραμπ εστιάζει στους άνδρες ψηφοφόρους, στους οποίους έχει διψήφιο προβάδισμα έναντι της υποψηφίου των Δημοκρατιών. Για αυτό εμφανίστηκε την περασμένη βδομάδα στο The Joe Rogan Experience, ένα podcast που είναι ιδιαίτερα δημοφιλές στους νέους άνδρες.
-Αν η οικονομία, όπως λέγεται κερδίζει τις εκλογές για ποιους λόγους η Κάμαλα Χάρις δεν επωφελείται από τους καλούς δείκτες που έχει η αμερικανική οικονομία το τελευταίο διάστημα;
– Μια σύντομη απάντηση είναι ότι πολλοί Αμερικανοί πιστεύουν πως η χώρα δεν κινείται προς την σωστή κατεύθυνση. Οι ανησυχίες για το κόστος ζωής και τους φόρους υπερτερούν των δεικτών οικονομικής ανάπτυξης και έχουν δυσκολέψει την Kάμαλα Χάρις, η οποία δυσκολεύεται να πείσει τους ψηφοφόρους ότι μπορεί να αλλάξει την κατάσταση και να βελτιώσει την οικονομική τους κατάσταση. Την ίδια στιγμή, ενώ οι ψηφοφόροι δίνουν στην υποψήφια των Δημοκρατικών μια πολύ καλή αξιολόγηση σε θέματα που αφορούν τον χαρακτήρα της και γενικά εμφανίζεται συμπαθής, πολλοί συμπατριώτες της τη θεωρούν φιλελεύθερη σε οικονομικά ζητήματα, κάτι που ενδεχομένως να της στερήσει κάποιες ψήφους.
-Ποια είναι τα δυνατά και ποια τα αδύναμα σημεία κάθε υποψήφιου; Ποιες ομάδες ψηφοφόρων αν τελικά πάνε να ψηφίσουν θα οδηγήσουν είτε την Χάρις είτε τον Τραμπ στη νίκη;
– H Κάμαλα Χάρις υπολείπεται των επιδόσεων του Τζο Μπάιντεν στις εκλογές του 2020 μεταξύ των ανδρών ψηφοφόρων, συμπεριλαμβανομένων των Αφροαμερικανών και των Λατίνων. Από την άλλη ο αντίπαλός της προηγείται περίπου κατά 16 μονάδες στους άνδρες στις κρίσιμες πολιτείες-κλειδιά. Η Αμερικανίδα αντιπρόεδρος χρειάζεται να βρει έναν τρόπο να κλείσει αυτή τη διαφορά και ταυτόχρονα, να αντισταθμίσει τις απώλειές της στους άνδρες, ενισχύοντας το προβάδισμά της 17 μονάδων έναντι του Ντόναλντ Τραμπ στις γυναίκες ψηφοφόρους. Για προφανείς λόγους, ο πρώην πρόεδρος αντιμετωπίζει δυσκολίες στο να κερδίσει την υποστήριξη των γυναικών ψηφοφόρων. Μεταξύ των πολλών κατηγοριών για μισογυνισμό, σεξουαλική παρενόχληση και σεξουαλική επίθεση, καθώς και της απόφασης του Ανώτατου Δικαστηρίου να ανατρέψει την απόφαση Roe v. Wade για τις αμβλώσεις, η μόνη επιλογή του είναι να ενισχύσει τα ποσοστά του στους άνδρες ψηφοφόρους. Σημειώνει σημαντική επιτυχία, ιδιαίτερα και πάλι, με τους εργαζόμενους άνδρες της εργατικής τάξης. Το ερώτημα είναι αν αρκετοί από αυτούς θα εμφανιστούν την ημέρα των εκλογών για να αντισταθμίσουν το σαφές προβάδισμα της Κάμαλα Χάρις στις γυναίκες ψηφοφόρους.
-Έχετε ήδη κάνει μια αναφορά στις αμφίρροπες πολιτείες. Ποιες θα κρίνουν κατά τη γνώμη σας το αποτέλεσμα των εκλογών του 2024;
– Πρόκειται για μια πολύ κλειστή προεδρική αναμέτρηση, που θα μπορούσε να κριθεί από λιγότερο από 100,000 ψήφους σε μία ή δύο από τις λίγες πολιτείες που βρίσκονται στο επίκεντρο. Αυτές οι λεγόμενες αμφίρροπες πολιτείες περιλαμβάνουν την Αριζόνα, τη Τζόρτζια, το Μίσιγκαν, τη Νεβάδα, τη Βόρεια Καρολίνα, την Πενσιλβάνια και το Ουισκόνσιν. Το αποτέλεσμα στις υπόλοιπες πολιτείες είναι σχεδόν γνωστό.
–H ίδια ερώτηση ισχύει και για την εξωτερική πολιτική και ιδιαίτερα για τις σχέσεις των ΗΠΑ με την Ευρώπη
– Οι εκλογές στις ΗΠΑ θα θεωρηθούν στην Ευρώπη ως βαρόμετρο για την πορεία της Αμερικής διεθνώς. Θα συνεχίσει να βλέπει τον εαυτό της ως πάροχο διεθνών δημόσιων αγαθών, όπως έκανε τα τελευταία εβδομήντα πέντε χρόνια; Ή θα κινηθεί προς μια πιο περιορισμένη, πιο μερκαντιλιστική προσέγγιση απέναντι στον κόσμο; Η Kάμαλα Χάρις κλίνει περισσότερο προς την πρώτη προσέγγιση, ενώ ο Ντόναλντ Τραμπ προς τη δεύτερη. Οι εμπορικές πολιτικές του πρώην προέδρου θα μπορούσαν να αποτελέσουν πηγή έντασης με την Ευρώπη, ιδιαίτερα αν αυτή στοχοποιηθεί από τον ίδιο. Ωστόσο, πιστεύω ότι η μεγαλύτερη ανησυχία για τις σχέσεις Ευρώπης-ΗΠΑ θα ήταν οι πολιτικές και οι ενέργειες του Ντόναλντ Τραμπ στην Ουκρανία και το ΝΑΤΟ και το τι θα μπορούσαν να σημαίνουν για την ασφάλεια στην ήπειρο.
Μείωση φόρων από Χάρις νέοι δασμοί για ξένα προϊόντα από Τράμπ
-Μιας και αναφερόμαστε στην οικονομία, ποιες αλλαγές θα δούμε να συμβαίνουν αν κερδίσει η Κάμαλα Χάρις και τι θα συμβεί στην περίπτωση που κερδίσει ο Ντόναλντ Τραμπ;
– Υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο υποψηφίων στους τομείς της φορολογίας, του εμπορίου και της ενεργειακής πολιτικής, μεταξύ άλλων. Στη φορολογία, η Κάμαλα Χάρις σχεδιάζει να αυξήσει τους φόρους στις μεγάλες επιχειρήσεις και στους Αμερικανούς που κερδίζουν πάνω από $400.000 τον χρόνο. Έχει επίσης ανακοινώσει μέτρα που θα ελαφρύνουν το φορολογικό βάρος για τις εργαζόμενες οικογένειες, περιλαμβάνοντας επέκταση των φοροαπαλλαγών για παιδιά. Από την άλλη ο Ντόναλντ Τραμπ έχει προτείνει μια σειρά από φορολογικές μειώσεις αξίας τρισεκατομμυρίων δολαρίων, περιλαμβανομένης της επέκτασης των περικοπών του 2017, οι οποίες κυρίως ωφέλησαν τους πλούσιους Αμερικανούς.
Στο εμπόριο, ο υποψήφιος των Ρεπουμπλικάνων υπόσχεται νέους δασμούς 10-20% στα περισσότερα ξένα προϊόντα και πολύ υψηλότερους για τα κινεζικά προϊόντα. Έχει επίσης δηλώσει ότι οι αμερικανικές εταιρείες που θα μείνουν στις ΗΠΑ θα πληρώνουν χαμηλότερο συντελεστή εταιρικού φόρου. Η υποψήφια των Δημοκρατικών έχει πει λιγότερα για το τι θα κάνει στο εμπόριο, αλλά η προσδοκία στην Ουάσιγκτον είναι ότι θα υιοθετήσει μια πιο στοχευμένη προσέγγιση στη φορολόγηση των εισαγωγών, διατηρώντας παράλληλα τους δασμούς που εισήγαγε η κυβέρνηση του Τζο Μπάιντεν σε ορισμένες κινεζικές εισαγωγές, όπως τα ηλεκτρικά οχήματα.
Στην ενεργειακή πολιτική, ο Ντόναλντ Τραμπ έχει δηλώσει ξεκάθαρα ότι θα επενδύσει σε μεγάλο βαθμό στα ορυκτά καύσιμα – άνθρακα, πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Η Κάμαλα Χάρις δεν αποκλείει τις επενδύσεις σε ορυκτά καύσιμα, τώρα υποστηρίζει την υδραυλική ρωγμάτωση (fracking) για την εξόρυξη φυσικού αερίου, αλλά επικεντρώνεται περισσότερο στην ανάπτυξη πηγών ενέργειας επόμενης γενιάς – αιολική, ηλιακή και άλλες ανανεώσιμες πηγές.
Θρίλερ χωρίς προηγούμενο οι αμερικανικές εκλογές
Μια απόπειρα δολοφονίας και άλλη μια που αποτράπηκε την τελευταία στιγμή. Αλλαγή υποψηφίου μεσούσης της προεκλογικής εκστρατείας. Άγρια ρητορική και επιθέσεις που θυμίζουν εμφύλιο. Δημοσκοπήσεις που δείχνουν μια αμφίρροπη αναμέτρηση που θα κριθεί με πολύ μικρή διαφορά. Οι Ηνωμένες Πολιτείες ψηφίζουν μεθαύριο Τρίτη τον επόμενο πρόεδρό τους, όπως επίσης και μερική ανανέωση του Κογκρέσου, σε μια εκλογική αναμέτρηση, άκρως καθοριστική για το μέλλον της χώρας. Το αποτέλεσμα της κάλπης θα αναδείξει όχι μόνο ποιος θα είναι ο νέος ηγέτης αλλά θα υποδείξει και την πορεία που θα ακολουθήσουν οι ΗΠΑ τα επόμενα χρόνια.
Έχοντας εισέλθει στην τελική ευθεία οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ένα απολύτως αμφίρροπο αποτέλεσμα. Κάμαλα Χάρις και Ντόναλντ Τραμπ συγκεντρώνουν σε εθνικό επίπεδο και οι δύο ένα ποσοστό από 46% μέχρι 48%. Η προσοχή όλων, επομένως στρέφεται στις αναποφάσιστες εκείνες πολιτείες, που το αποτέλεσμα δεν έχει κριθεί και που θα καθορίσουν τον νικητή. Και αυτό χάρη στο αμερικανικό εκλογικό σύστημα που δεν είναι πλειοψηφικό αλλά αντίθετα ο νικητής σε μια πολιτεία κερδίζει όλους τους εκλέκτορες.
Το σύστημα είναι τέτοιο και σε αρκετές περιπτώσεις οδηγεί ο υποψήφιος που φέρνει το μεγαλύτερο ποσοστό πανεθνικά να ηττάται στο Κολέγιο των Εκλεκτόρων και να μην εκλέγεται στον Λευκό Οίκο. Το είδαμε να συμβαίνει το 2016, όταν η Χίλαρι Κλίντον πήρε σχεδόν τρία εκατομμύρια ψήφους περισσότερες από τον Ντόναλντ Τραμπ πανεθνικά αλλά εξελέγη ο δεύτερος επειδή πήρε την πλειοψηφία στο Κολέγιο των Εκλεκτόρων. Το ίδιο έγινε και το 2000 όταν ο Δημοκρατικός Αλ Γκορ εξασφάλισε περισσότερες ψήφους, αλλά πρόεδρος εξελέγη ο Ρεπουμπλικάνος Τζορτζ Μπους.
Όλα πάντως, προμηνύουν πως θα ζήσουμε ένα εκλογικό θρίλερ, για το οποίο θα χρειαστεί να περάσουν πολλές ώρες αν όχι και μέρες για να μάθουμε τον νικητή. Μεγάλο ρόλο σε αυτό θα παίξει και το γεγονός πως για πρώτη φορά έχει ψηφίσει ήδη ένας πολύ μεγάλος αριθμός ψηφοφόρων. Μέχρι την περασμένη Παρασκευή ψήφισαν περίπου 60 εκατομμύρια ψηφοφόροι, αριθμός που αντιπροσωπεύει το 40% όσων είχαν λάβει μέρος στις εκλογές του 2020. Κάτι τέτοιο σημαίνει πως ίσως και το τελικό αποτέλεσμα να έχει ήδη κριθεί.
Ακριβώς, λόγο του μεγάλου αριθμού της επιστολής ψήφου, η ανακοίνωση του τελικού αποτελέσματος θα καθυστερήσει, αφού θα χρειαστεί αρκετός χρόνος για την καταμέτρησή τους. Και αυτό χωρίς να υπολογίζονται οι ενστάσεις που θα κατατεθούν και που είναι βέβαιο, πως θα υπάρξουν καθώς το εκλογικό επιτελείο του Ντόναλντ Τραμπ θα καταθέσει αμέτρητες, προκειμένου να αμφισβητήσει τυχόν νίκη της Κάμαλα Χάρις.
Σε αυτές τις εκλογές η επιστολή ψήφος μπαίνει και αυτή σε αχαρτογράφητα νερά. Μέχρι σήμερα ευνοούσε τους Δημοκρατικούς, οι οποίοι παραδοσιακά την είχαν «αγκαλιάσει» σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από τους Ρεπουμπλικανούς. Φέτος, όμως ούτε και αυτό ισχύει, καθώς μετά τις «ευλογίες» του Ντόναλντ Τραμπ και οι Ρεπουμπλικανοί ψηφοφόροι προτίμησαν να ψηφίσουν νωρίτερα από την άνεση του σπιτιού τους αντί να τρέχουν την ημέρα των εκλογών.
Και όπως είναι αναμενόμενο η προσοχή και στην επιστολή ψήφο πέφτει στις αμφίρροπες πολιτείες, δηλαδή την Αριζόνα, την Τζόρτζια, την Νεβάδα, την Πενσιλβάνια, το Ουισκόνσιν, το Μίσιγκαν και την Βόρεια Καρολίνα. Να σημειωθεί πως σε καθεμία όμως από αυτές ισχύουν διαφορετικοί κανόνες αναφορικά με το χρονοδιάγραμμα της επεξεργασίας και καταμέτρησης της επιστολικής και πρόωρης ψήφου.
Στο πλευρό των δύο υποψηφίων έδωσαν το παρόν τους και πλήθος γνωστών προσωπικοτήτων. Από τον Ίλον Μασκ που έγινε η σκιά του Ντόναλντ Τραμπ και έφτασε στο σημείο να δωροδοκεί με εκατομμύρια δολάρια για να πάνε να ψηφίσουν μέχρι τον Έμινεμ και την Μπιγιονσέ που εμφανίστηκαν σε προεκλογικές συγκεντρώσεις της Κάμαλα Χάρις, οι δύο αντίπαλοι προσπαθούν με κάθε μέσο να κάνουν τη διαφορά.
Όμως για να νικήσει ένας υποψήφιος δεν χρειάζεται μόνο τους «γνωστούς» αλλά κυρίως θέλει τους άγνωστους. Χρειάζεται τους ανθρώπους της τοπικής κοινωνίας και ειδικά αυτούς που έχουν πειθώ μέσα στις κοινότητες. Είναι για αυτό το λόγο που η προεκλογική εκστρατεία της Κάμαλα Χάρις έδωσε έμφαση στο ότι την εγκρίνουν και πρώην Ρεπουμπλικανοί, χρησιμοποιώντας συγκεκριμένα παραδείγματα ανάλογα με την πολιτεία. Και είναι για αυτό που ο Ντόναλντ Τραμπ εμφανίζεται με τοπικούς αξιωματούχους, οι οποίοι καλούν τους υπόλοιπους να τον ψηφίσουν. Σε όρους εμπορίου οι διάσημοι βοηθούν την «χονδρική» προβολή οι δε τοπικοί παράγοντες τη «λιανική».
Σκληρή μάχη και για το Κογκρέσο
Στις 5 Νοεμβρίου οι Αμερικανοί δεν εκλέγουν μόνο τον επόμενο πρόεδρό τους, αλλά θα ψηφίσουν για μερική ανανέωση του Κογκρέσου, δηλαδή την πλήρωση 34 εδρών στη Γερουσία σε σύνολο 100 και όλων των εδρών 435 στη Βουλή των Αντιπροσώπων. Στην παρούσα θητεία του το Κογκρέσο είναι μοιρασμένο, με τους Δημοκρατικούς να ελέγχουν την Γερουσία και τους Ρεπουμπλικάνους τη Βουλή.
Ο ρόλος που παίζει το Κογκρέσο στην αμερικανική πολιτική σκηνή είναι τεράστιος και για αρκετούς είναι πολύ πιο σημαντικός θεσμός και από τον ίδιο τον πρόεδρο, αφού οι εξουσίες που διαθέτει είναι τεράστιες. «Οι πρόεδροι προκαλούν σκάνδαλα, έχουν δικαίωμα βέτο, ξεκινούν πολέμους. Αλλά αυτό που πραγματικά μετράει είναι το Κογκρέσο. Το νομοθετικό σώμα μπορεί να σταματήσει τους πολέμους αρνούμενο τη χρηματοδότησή τους», δήλωσε χαρακτηριστικά ο Ρεπουμπλικανός Γκρόβερ Γκλεν Νάρκιστ.
Σε αυτές τις εκλογές οι Δημοκρατικοί έχουν ένα στρατηγικό μειονέκτημα. Επανεκλέγονται 19 έδρες τους, ενώ λήγει η θητεία τεσσάρων ανεξάρτητων γερουσιαστών, οι οποίοι συνήθως ψηφίζουν υπέρ των Δημοκρατικών. Αντίθετα, μόνο έντεκα από τις 49 έδρες Ρεπουμπλικανών γερουσιαστών επανεκλέγονται, ενώ οι υπόλοιπες 38 βρίσκονται στο μέσο της θητείας τους. Κατά συνέπεια, οι Δημοκρατικοί έχουν περισσότερα να χάσουν.
Οι προβλέψεις πάντως είναι ότι και το νέο Κογκρέσο θα είναι διχασμένο, καθώς πολύ δύσκολα ένα κόμμα θα κερδίσει και τα δύο σώματα. Τώρα το τι μπορεί να συμβεί, όλα είναι πιθανά. Τόσο οι Ρεπουμπλικανοί όσο και οι Δημοκρατικοί έχουν εξίσου τις ίδιες πιθανότητες να κερδίσουν τη Γερουσία και τη Βουλή. Δεν αποκλείεται για παράδειγμα να εκλεγεί πρόεδρος ο Ντόναλντ Τραμπ, αλλά η Βουλή των Αντιπροσώπων να ελέγχεται από τους Δημοκρατικούς, οι οποίοι είναι σε θέση να περιορίσουν την ευχέρεια κινήσεών του στην ψήφιση νομοσχεδίων. Ή να εκλεγεί η Κάμαλα Χάρις αλλά οι Δημοκρατικοί να χάσουν τη Γερουσία ή και τη Βουλή, καθιστώντας την ένα «κουτσό παπί», όπως λέγεται στην Αμερική ο πρόεδρος που δεν έχει μαζί του το Κογκρέσο.
