Ώρα μηδέν στη Μέση Ανατολή με το Ισραήλ, το Ιράν, τη Χεζμπολάχ και τους άλλους δρώντες στην περιοχή να οδεύουν ολοταχώς προς ένα ολοκληρωτικό πόλεμο.

Οι φόβοι για κλιμάκωση που εκφράστηκαν πριν από ένα χρόνο όταν η Χαμάς επιτέθηκε στο Ισραήλ επιβεβαιώνονται, καθώς όλες οι εμπλεκόμενες πλευρές βρήκαν την ευκαιρία που ζητούσαν για ξεκαθάρισμα λογαριασμών.

Αυτό που ξεκίνησε ως μια τυπική, σουνητική, τζιχαντιστική επίθεση στις 7 Οκτωβρίου έχει κλιμακωθεί σε ένα περιφερειακό πόλεμο είπε μιλώντας στον Φιλελεύθερο ο Τζόναθαν Σπάιερ αναλυτής ειδικός σε θέματα Μέσης Ανατολής. Όπως εξήγησε ο πόλεμος Χαμάς και Ισραήλ έχει περάσει σε δεύτερη μοίρα και όλα τα βλέμματα στρέφονται στην αντιπαράθεση του Ισραήλ με το Ιράν.

Οι δύο χώρες, επεσήμανε ο Ισραηλινός ειδικός, έχουν στρατηγικό τους στόχο η μια την καταστροφή της άλλης. Μέχρι να το πετύχουν, αν μπορούν να το πετύχουν, δεν πρόκειται να σταματήσουν για αυτό και το τέλος αυτού του πολέμου απέχει πολύ. «Κάποιος πρέπει να νικηθεί και το ερώτημα είναι ποιος θα είναι ο ηττημένος. Η έννοια του συμβιβασμού και της ειρήνης είναι δύσκολο να συνυπάρξουν επειδή στόχος και των δύο πλευρών είναι να καταστρέψουν η μια την άλλη», είπε.

Πάντως, παρά τα πλήγματα που έχουν δεχθεί οι πληρεξούσιοί του, το Ιράν παραμένει ένας πολύ σημαντικός παίκτης στην περιοχή. Συνεχίζει να κινεί τα νήματα και περιμένει τη Χεζμπολάχ, τους Χούθι, τους πολιτοφύλακες του στο Ιράκ και τη Συρία, όπως και τη Χαμάς να κάνουν τη βρώμικη δουλειά για χάρη του. «Το Ιράν στην πραγματικότητα δεν έχει χάσει την εξουσία του πουθενά, παρά το γεγονός πως αντιμετωπίζει μια αποφασιστική αντεπίθεση από το Ισραήλ. Σε στρατηγικό και όχι σε τακτικό επίπεδο, η περιφερειακή επιρροή της Τεχεράνης δεν έχει υποστεί κάποιο πλήγμα και παραμένει η νούμερο ένα δύναμη στην περιοχή», τόνισε ο Τζόναθαν Σπάιερ.

-Ένα χρόνο μετά την επίθεση της Χαμάς εναντίον του Ισραήλ σε ποιο σημείο βρίσκεται σήμερα η σύγκρουση, πως έχει διαμορφωθεί η κατάσταση;

-Αυτή είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα ερώτηση. Η επίθεση της 7ης Οκτωβρίου είχε κατά τη γνώμη μου πολλά χαρακτηριστικά μιας σουνιτικής, τζιχαντιστικής επίθεσης, δηλαδή σφαγή αμάχων, βιασμούς και απαγωγές πολιτών. Το ενδιαφέρον είναι ότι η φύση της επίθεσης άλλαξε και μεταλλάχθηκε σε μια περιφερειακή σύγκρουση, στην οποία ο πόλεμος Χαμάς και Ισραήλ παίζει πλέον μικρό ρόλο. Από την επόμενη κιόλας μέρα οι σύμμαχοι της Χαμάς κινητοποιήθηκαν. Και έτσι είδαμε επιθέσεις από τους Χούθι στην Υεμένη, από πολιτοφυλακές στο Ιράκ, από τη Χεζμπολάχ στο Λίβανο. Επομένως, η σύγκρουση έχει εξελιχθεί από ένα ας πούμε τοπικό ζήτημα σε κάτι πολύ μεγαλύτερο με εμπλοκή πολλών δρώντων. Και αν μπορούμε να κάνουμε ένα είδος ιστορικού παραλληλισμού και ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος ξεκίνησε από τη δολοφονία του Αρχιδούκα της Αυστρίας από ένα Σέρβο εθνικιστική. Αλλά όπως ένα ντόμινο ένα τοπικό ζήτημα κατέληξε να δημιουργήσει μια πολύ μεγαλύτερη, μια ευρύτερη σύγκρουση. Κατά κάποιο τρόπο μπορούμε να πούμε πως η κατάσταση που ζούμε σήμερα είναι παρόμοια.

-Πως μπορεί επομένως να τελειώσει αυτή η πολυμετωπική κρίση; Υπάρχουν καθόλου περιθώρια για ειρήνη;

–Το πρόβλημα είναι πως ο στρατηγικός στόχος τόσο της Χαμάς όσο και του Ιράν αλλά και της συμμαχίας που ηγεμονεύει είναι η εξάλειψη του Ισραήλ. Οπόταν είναι δύσκολο να μιλούμε για ειρήνη με αυτό τον ξεκάθαρο στόχο. Πιστεύω πως δεν πρόκειται ποτέ να επέλθει ειρήνη στην περιοχή για όσο καιρό υπάρχουν από τη μια το Ιράν μαζί με τους συμμάχους του και από την άλλη το Ισραήλ. Κάποιος πρέπει να νικηθεί και το ερώτημα είναι ποιος θα είναι ο ηττημένος. Η έννοια του συμβιβασμού και της ειρήνης είναι δύσκολο να συνυπάρξουν επειδή στόχος και των δύο πλευρών είναι να καταστρέψουν η μια την άλλη.

Στο επίκεντρο δεν είναι πλέον η ισραηλινοπαλαιστινιακή σύγκρουση. Δεν πρόκειται πλέον για την ίδια σύγκρουση. Δεν πρόκειται απλά για δύο πληθυσμούς και πώς να συμβιώσουν δυτικά του ποταμού Ιορδάνη, κάτι που ελπίζω ότι μπορεί να γίνει. Είναι κάτι πιο βαθύ και πιο ευρύ από μια εδαφική διαμάχη. Πρόκειται για δύο χώρες, το Ιράν και το Ισραήλ που θέλουν να καταστρέψουν η μια την άλλη. Και για αυτό δεν βλέπω ειρήνη τουλάχιστον σύντομα και νομίζω πως ακόμη δεν έχουμε φτάσει την κορύφωση αυτής της σύγκρουσης. Το επόμενο διάστημα, έχουμε ακόμη πολλά να δούμε.

-Πρόκειται, ωστόσο για πολύ δύσκολους στόχους έτσι δεν είναι; Πως μπορεί να επιτευχθεί είτε η καταστροφή του Ισραήλ είτε του Ιράν;

Έχετε δίκαιο. Ίσως να πρέπει να σταθούμε στο ότι αυτός που συντηρεί την σύγκρουση σε αυτή την ένταση είναι το καθεστώς στην Τεχεράνη. Θα μπορούσε επομένως η κρίση να τερματιστεί με την πτώση του θεοκρατικού καθεστώτος. Αυτό βέβαια είναι κάτι που είναι πιθανόν πως μόνο οι Ιρανοί μπορούν να καταφέρουν. Τούτου λεχθέντος, νομίζω ότι αξίζει να σημειωθεί ότι το ιρανικό καθεστώς βρίσκεται σε μια κρίση νομιμότητας. Η οικονομία του βρίσκεται σε άσχημο σημείο, το νόμισμα του κατρακυλά, υπάρχουν πολύ υψηλά επίπεδα ανεργίας και πληθωρισμού. Σιγοβράζει μια κοινωνική αναταραχή και οι πολίτες του στρέφουν την πλάτη και αυτό το βλέπουμε από τα υψηλά ποσοστά αποχής σε εκλογικές αναμετρήσεις. Δεν είναι ένα δημοφιλές καθεστώς και όσο πιο νωρίς πέσει τόσο το καλύτερο για όλους. Μέχρι τότε το Ισραήλ θα συνεχίσει να κάνει το καθήκον του και να υπερασπίζεται την ασφάλειά του με κάθε τρόπο.

-Ποια ήταν η σημασία του θανάτου του Χασάν Νασράλα τόσο για το Λίβανο όσο και για τη σύγκρουση του Ιράν με το Ισραήλ;

-Ο Λίβανος, δυστυχώς, βρίσκεται στη δυσχερή θέση να έχει κατά κάποιο τρόπο απαχθεί από το Ιράν. Τα τελευταία 40 χρόνια οι Ιρανοί μέσω της Χεζμπολάχ κατάφεραν να αναδυθούν ως η κυρίαρχη δύναμη στο Λίβανο. Μπορούμε να μιλούμε για τον λιβανέζικο στρατό αλλά από πολλές απόψεις πραγματικός στρατός είναι η Χεζμπολάχ. Το ηγετικό συμβούλιο της σιιτικής οργάνωσης είναι πιο ισχυρό από το υπουργικό συμβούλιο της χώρας και αυτό λαμβάνει σήμερα τις αποφάσεις. Έτσι, ο Λίβανος βρίσκεται στη δυσάρεστη θέση ότι έχει πέσει στα χέρια του Ιράν, πράγμα εξαιρετικά δυσάρεστο για το λαό που δεν επέλεξε κάτι τέτοιο, όμως αυτή είναι η κατάσταση. Κάποιος θα μπορούσε να πει πως η αδυναμία των Λιβανέζων να προστατέψουν την ίδια τους την κυριαρχία, φέρνει τώρα την καταστροφή τους. Κάτι που είναι πολύ λυπηρό. Ο Λίβανος είναι μια πάρα πολύ όμορφη χώρα με την οποία Κύπρος και Ισραήλ μοιράζονται πολλά κοινά. Στις δύο χώρες γνωρίζουμε πως ανήκουμε στην ίδια πολιτιστική και ιστορική σφαίρα με το Λίβανο. Παρόμοια γεωγραφία, κοινές παραδόσεις, ο τρόπος ζωής. Όμως μια ξένη δύναμη ήρθε κατέλαβε τη χώρα και την έχει μετατρέψει σε πλατφόρμα εναντίον του Ισραήλ.

-Και για τη σύγκρουση του Ισραήλ με το Λίβανο;

-Λοιπόν, ο Χασάν Νασράλα αναδύθηκε ως μια συμβολική φιγούρα για τη συμμαχία που ηγείται το Ιράν. Ήταν ένας χαρισματικός ηγέτης και είχε ξεπεράσει τα σύνορα του Λιβάνου με την έννοια πως ήταν σημαντικός και για τις ιρακινές σιιτικές πολιτοφυλακές, επίσης για τους Χούτι στην Υεμένη, όπως και για ολόκληρο τον άξονα. Πιστεύω πως ο θάνατός του έχει εξίσου συμβολική σημασία. Παράλληλα, αποτελεί ένα τεράστιο πλήγμα κατά της περιφερειακής συμμαχίας υπό την ηγεσία το Ιράν, επειδή ήταν έξυπνος και ικανός, αλλά και γιατί ένα τόσο μεγάλο σύμβολο της δύναμής τους πλέον δεν υφίσταται. Αυτό κάνει τους Ιρανούς να είναι θυμωμένοι και να νιώθουν ταπεινωμένοι και αδύναμοι. Το ιρανικό μπλοκ επεδίωκε να προβάλλει την εικόνα της δύναμης και της νίκης, δεν ήθελε να περάσει καμιά ρωγμή στην εικόνα τους. Είμαστε θύματα αλλά παρόλα αυτά ισχυροί και θα νικήσουμε, ήταν το μήνυμά τους. Ο εχθρός είναι αδύναμος και εμείς προχωρούμε σε μια ένδοξη νίκη, ήταν η ρητορική τους. Και τώρα ένας από τους ηγέτες τους είναι νεκρός με αυτό τον τρόπο και δεν τους αρέσει, όχι μόνο γιατί τους κάνει να αισθάνονται αδύναμοι αλλά κυρίως γιατί και όλοι οι άλλοι βλέπουν πόσο εμφανείς είναι οι αδυναμίες τους. Οι Ιρανοί αισθάνονται ταπεινωμένοι και για αυτό θέλουν να εκδικηθούν. Και δεν είναι μόνο ο Χασάν Νασράλα είναι και όλα τα άλλα ηγετικά στελέχη που εξουδετερώθηκαν το τελευταίο διάστημα. Για τη Χεζμπολάχ και το Ιράν ο θάνατος του Νασράλα είναι ένα βαρύτατο πλήγμα.

-Έχοντας, επομένως, δεχτεί ένα τόσο μεγάλο πλήγμα ποιο είναι το μέλλον για τη Χεζμπολάχ; Θα μπορέσει να ανακάμψει και να αποτελεί ισχυρή απειλή για το Ισραήλ;

-Είναι πολύ πιθανόν ότι θα καταφέρει να ανακάμψει. Μέσα στο Λίβανο δεν διαφαίνεται καμιά δύναμη ικανή να αμφισβητήσει την de facto κυριαρχία της. Η ανοικοδόμησή της θα αρχίσει και θα παραμείνει o πιο ισχυρός δρώντας στον Λίβανο. Πιστεύω πως οι επιθέσεις εναντίον του Ισραήλ δεν θα τερματιστούν, για αυτό και το Ισραήλ θα συνεχίσει την προσπάθεια να αποδυναμώσει την οργάνωση. Άλλωστε, ο θάνατος του Χασάν Νασράλα δεν συμβάλει στον στρατηγικό στόχο της ισραηλινής κυβέρνησης, που είναι η επιστροφή των κατοίκων των βόρειων περιοχών στα σπίτια τους. Και αυτό δεν έχει συμβεί επειδή η Χεζμπολάχ επειδή δεν έχει καταστραφεί και συνεχίσει να έχει τις επιχειρησιακές ικανότητες να βάλει εναντίον αυτών των περιοχών.

-Ισχύει το ίδιο και για τη Χαμάς; Θα καταφέρει και αυτή να ανακάμψει;

– Η κατάσταση για την Χαμάς είναι διαφορετική, με την έννοια πως η παλαιστινιακή οργάνωση de facto διοικούσε την Λωρίδα της Γάζας, ενώ η Χεζμπολάχ απέκτησε τον έλεγχο ολόκληρου του Λιβάνου. Και σε αντίθεση με τη Χεζμπολάχ στο Λίβανο, στην περίπτωση της Χαμάς στη Γάζα, η περιοχή που έλεγχε έχει πλέον καταληφθεί από τον ισραηλινό στρατό. Εξακολουθεί να υπάρχει ως οργάνωση, η φυσική της ηγεσία μια χαρά περνά στην Ντόχα στο Κατάρ. Αλλά η de facto κυριαρχία που πέτυχε μάλλον έχει πάψει να υφίσταται και είναι πολύ πιθανόν πως το Ισραήλ θα προσπαθήσει να αποτρέψει από το να δημιουργηθεί ξανά. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι εξαϋλώθηκε. Εξακολουθεί να υπάρχει ως πολιτικό και ως στρατιωτικό κίνημα.

Παραμένει κυρίαρχη δύναμη η Τεχεράνη

-Το Ιράν διαμηνύει πως θα εκδικηθεί για τα χτυπήματα που ενδεχομένως να δεχτεί όπως και για το θάνατο του Νασράλα και των άλλων στελεχών της Χεζμπολάχ και των Φρουρών της Επανάστασης. Μέχρι, που μπορεί να φτάσει, πιστεύετε;

-Το Ιράν θέλει και θα ανταποκριθεί στα χτυπήματα που δέχεται αλλά πιστεύω πως μελετά με ιδιαίτερη προσοχή τι θα κάνει γιατί δεν θέλει να έρθει σε απευθείας πόλεμο με το Ισραήλ και κατ΄ επέκταση και με τις ΗΠΑ, επειδή γνωρίζει πως σε συμβατικό επίπεδο είναι πιο αδύναμο. Για δεκαετίες τώρα προτιμούσε να διεξάγει ένα πόλεμο διά αντιπροσώπων και δεν δείχνει καμία διάθεση τώρα να αλλάξει αυτό. Οι Ιρανοί θέλουν να εμφανίζονται ισχυροί, λένε πως θα πάρουν εκδίκηση, αλλά στην ουσία λένε στους παρατρεχάμενους τους, πως πρέπει οι ίδιοι να βγάλουν τα κάστανα από τη φωτιά. Σε ό,τι αφορά στη Χεζμπολάχ κανείς δεν αμφιβάλλει πως είναι μια ικανή οργάνωση και συνεχίζει να θέλει να πλήξει το Ισραήλ. Και είναι πιθανόν να στραφεί και σε ισραηλινούς στόχους έξω από το Ισραήλ. Αν θυμάστε μετά την δολοφονία του Αμπάς αλ Μουσάουι το 1992 η Χεζμπολάχ πραγματοποίησε δύο τρομοκρατικές επιθέσεις στην Αργεντινή εναντίον της ισραηλινής πρεσβείας στο Μπουένος Άιρες και ενός εβραϊκού κέντρου. Σκοτώθηκαν 85 άνθρωποι κυρίως γυναίκες και παιδιά. Είμαι βέβαιος πως κάτι τέτοιο θα γίνει και τώρα και ότι θα προσπαθήσουν να χτυπήσουν εβραϊκούς στόχους σε άλλα μέρη του κόσμου.

-Πόσο ισχυρό είναι πλέον το Ιράν στη Μέση Ανατολή, τη στιγμή που οι στενότεροι σύμμαχοι του όπως η Χεζμπολάχ ή η Χούθι δέχονται κατά μέτωπο επίθεση και έχουν απώλειες;

-Λοιπόν δέχονται μεν επιθέσεις, αλλά δεν έχουν καταστραφεί εξ ολοκλήρου ακόμη. Έτσι, πιστεύω πως η περιφερειακή συμμαχία υπό την ηγεσία του Ιράν βρίσκεται σε κατάσταση κινητοποίησης για πόλεμο αυτή τη στιγμή, και βλέπει τον εαυτό της να βρίσκεται σε πόλεμο. Και είναι σε πόλεμο. Το ιρανικό μπλοκ έχει δεχτεί αρκετά πλήγματα και η δολοφονία του Χασάν Νασράλα έπληξε σε μεγάλο βαθμό την εικόνα παντοδυναμίας του. Αυτό, όμως δεν σημαίνει πως η δύναμη της Τεχεράνης έχει πραγματικά μειωθεί. Ας σκεφτούμε την διάταξη ισχύς του Ιράν, διαθέτει πολιτοφυλακές στο Ιράκ, έχει παρουσία στη Συρία, είναι η κυριαρχία της Χεζμπολάχ στο Λίβανο, οι Χούθι στην Υεμένη και φυσικά η Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας. Αν εξαιρέσουμε την κυριαρχία της τελευταίας που σε μεγάλο βαθμό έχει καταστραφεί όλοι οι άλλοι που είναι πιο ισχυροί και πιο σημαντικοί δρώντες εξακολουθούν να υπάρχουν. Το Ιράν στην πραγματικότητα δεν έχει χάσει την εξουσία του πουθενά, παρά το γεγονός πως αντιμετωπίζει μια αποφασιστική αντεπίθεση από το Ισραήλ. Σε στρατηγικό και όχι σε τακτικό επίπεδο, η περιφερειακή επιρροή η της Τεχεράνης δεν έχει υποστεί κάποιο πλήγμα και παραμένει η νούμερο ένα δύναμη στην περιοχή.

Παραμένει ενωμένη η ισραηλινή κοινωνία

-Ένας χρόνος μετά την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ. Και τώρα τι;

– Ένα σημαντικό στοιχείο που πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι η αξιοθαύμαστη αντοχή της ισραηλινής κοινωνίας. Πολλοί, ίσως να υπολόγισαν πως το Ισραήλ δεν θα άντεχε μια μακρά και παρατεταμένη σύγκρουση εξαιτίας της ευαισθησίας που υπάρχει για τις ανθρώπινες απώλειες ή λόγω του οικονομικού κόστους που μπορεί να έχει και τις επιπτώσεις στο υψηλό βιοτικό επίπεδο της χώρας. Ένα χρόνο μετά το σθένος της ισραηλινής κοινωνίας δοκιμάστηκε. Παραμένει σε μεγάλο βαθμό ενωμένη και δεσμευμένη στη νίκη. Ο στρατός παραμένει ισχυρός και οι πολίτες είναι πρόθυμοι να πολεμήσουν αν αυτό χρειαστεί. Αυτό είναι ένα πολύ σημαντικό στοιχείο για τις οποιεσδήποτε εξελίξεις ακολουθήσουν. Δεν φαίνεται να υπάρχουν ρωγμές, ενώ στο ιρανικό στρατόπεδο υπάρχουν. Θα σταθώ στο ότι για να καταφέρει το Ισραήλ να πραγματοποιήσει χτυπήματα όπως η δολοφονία Νασράλα σημαίνει πως γνώριζε που ακριβώς βρισκόταν ο ηγέτης της Χεζμπολάχ. Και για να φτάσει σε αυτό το σημείο σημαίνει πως πολλοί από το άλλο στρατόπεδο ήταν πρόθυμοι να δώσουν αυτές τις πληροφορίες, πιθανώς με αντάλλαγμα χρήματα. Κάτι τέτοιο δείχνει πόσο ευάλωτη είναι η άλλη πλευρά. Θα επαναλάβω όμως πως δεν βρισκόμαστε καν κοντά στο τέλος του πολέμου. Έχουμε ακόμη να δούμε πολλές ανατροπές.

-Αν το τέλος αργεί τι θα συμβεί με τους Ισραηλινούς ομήρους που κρατά η Χαμάς;

– Είναι μια τραγική περίπτωση και δυστυχώς δεν πιστεύω πως θα έχουμε καλά νέα. Απέχουμε πολύ από το να υπάρχει μια συμφωνία για τους ομήρους, καθώς για τη Χαμάς αποτελεί μόχλευση για τη νίκη. Η απαίτησή της να απελευθερωθούν ως αντάλλαγμα για την αποχώρηση του ισραηλινού στρατού από τη Λωρίδα της Γάζας δεν θα γίνει δεχτεί. Και πολύ φοβάμαι πως αυτό είναι ένα τίμημα πολύ μεγαλύτερο από αυτό που μπορεί να πληρώσει η οποιαδήποτε ισραηλινή κυβέρνηση.