Με κομμένη την ανάσα η διεθνής κοινότητα παρακολουθεί την κλιμάκωση του πολέμου στη Μέση Ανατολή.
Η επίθεση της Χαμάς εναντίον του Ισραήλ πριν από ένα χρόνο είναι πολύ κοντά στο να εξελιχθεί σε μια περιφερειακή σύγκρουση, που δεν θα αφήσει καμιά χώρα της περιοχής ανεπηρέαστη.
Τις τελευταίες μέρες βλέπουμε το Ισραήλ να έχει εντατικοποιήσει τις επιθέσεις του εναντίον της Χεζμπολάχ, καθώς θεωρεί πως βρήκε την ευκαιρία που ζητούσε για να καταφέρει να αποτρέψει τη σιιτική οργάνωση από το να του επιτίθεται και να αποτελεί μια σημαντική απειλή για την ασφάλειά του. Επιχειρησιακά η ισραηλινή ηγεσία θεώρησε πως υπάρχει ένα παράθυρο ευκαιρίας για να πετύχει και πλήγματα αλλά και να χαρτογραφήσει τη Χεζμπολάχ αυτή τη στιγμή, επεσήμανε στην συνέντευξή του στον Φιλελεύθερο, ο Αλέξανδρος Ζαχαριάδης διεθνολόγος και ερευνητικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κύπρου και του Ελληνικού Παρατηρητηρίου του London School of Economics.
Στην περίπτωση εντατικοποίησης των συγκρούσεων, καθοριστικό ρόλο θα παίξει, πάντως, η στάση που θα τηρήσει το Ιράν. Θεωρείται βέβαιο, πως δεν θα αφήσει τη Χεζμπολάχ να βγάλει μόνη της τα κάστανα από τη φωτιά. Προς το παρόν η χλιαρή της στάση δημιουργεί ερωτηματικά. «Η ιρανική ηγεσία έχει δείξει εξ αρχής ότι θέλει να αποφύγει μια σύγκρουση ευρείας κλίμακας και οι αντιδράσεις της προσπαθούσαν να ισορροπήσουν ανάμεσα στη διατήρηση του προφίλ της κύριας δύναμης ενάντια στο Ισραήλ αλλά και στο να δείξουν στο Ισραήλ και κυρίως στις ΗΠΑ ότι δεν θέλουν ένα γενικευμένο πόλεμο», εξήγησε ο Αλέξανδρος Ζαχαριάδης.
Όπως και να εξελιχθεί η κατάσταση, η σιιτική οργάνωση δεν θα είναι εύκολος αντίπαλος για το Ισραήλ και κάθε σύγκρουση με τη Χαμάς είναι στην ουσία ανυπόστατη. Η Χεζμπολάχ θεωρείται η μεγαλύτερη μη κρατική στρατιωτική δύναμη στον κόσμο. Η ισχύς της ξεπερνά τους στρατούς πολλών κρατών της Μέσης Ανατολής, μεταξύ των οποίων και του Λιβάνου. Το τεράστιο οπλοστάσιό της περιλαμβάνει κατευθυνόμενους πυραύλους που θα μπορούσαν να πλήξουν οποιαδήποτε ισραηλινή πόλη. Και αυτό είναι ένα ενδεχόμενο, που το Ισραήλ ζυγίζει πολύ καλά.
-Για ποιους λόγους πως το Ισραήλ αποφάσισε να εντατικοποιήσει την αντιπαράθεση με τη Χεζμπολάχ, δημιουργώντας στην ουσία δύο πολεμικά μέτωπα;
-Το μέτωπο με την Χεζμπολάχ έχει ανοίξει από τις πρώτες μέρες του πολέμου και οι ανταλλαγές πυρών είναι κομμάτι της καθημερινότητας στο νότιο Λίβανο και το βόρειο Ισραήλ. Χαρακτηριστικό είναι πως από τις 7 Οκτωβρίου έχουν εκτοπιστεί χιλιάδες και στις δύο πλευρές των συνόρων με το συνολικό νούμερο υπερβαίνει τις 200,000 ανθρώπους.
Ταυτοχρόνως, όμως υπάρχει μια κλιμακούμενη ένταση με τις επιθέσεις στις 23 Σεπτεμβρίου να είναι οι πιο αιματηρές στην ιστορία του Λιβάνου από το τέλος του εμφυλίου το 1989. Θεωρώ πως οι λόγοι μπορούν να συνοψιστούν στο ότι η ανάγνωση της ισραηλινής πλευράς είναι ότι δεν μπορεί να επιτρέψει τη συνέχιση της παντοδυναμίας της Χεζμπολάχ στα βόρεια της σύνορα, τόσο του Λιβάνου όσο και της Συρίας. Η σιιτική οργάνωση ισχυροποιήθηκε τόσο στρατιωτικά όσο και πολιτικά από το 2006 και μετά όταν οι δύο πλευρές πολέμησαν για τελευταία φορά σε λιβανέζικο έδαφος. Εδώ θα πρέπει να βάλουμε και το Ιράν στην εξίσωση. Το Ιράν είναι ο ευεργέτης της Χεζμπολάχ αλλά και η ίδια η οργάνωση είναι ο σημαντικότερος δρώντας στον «Άξονα της Αντίστασης». Πάρα τις διαφωνίες που υπάρχουν στα υψηλότερα κλιμάκια της ισραηλινής ηγεσίας υπάρχει μια δεδηλωμένη άποψη πως τόσο το Ιράν όσο και οι δρώντες του πρέπει να περιοριστούν σημαντικά, επιτρέποντας παράλληλα στην ίδια να επιβάλει τους όρους της.
-Βρήκε, επομένως, το Ισραήλ την ευκαιρία που ζητούσε;
-Υπάρχουν δύο συγκείμενα. Πρώτον, επιχειρησιακά η ισραηλινή ηγεσία θεώρησε πως υπάρχει ένα παράθυρο ευκαιρίας για να πετύχει και πλήγματα αλλά και να χαρτογραφήσει τη Χεζμπολάχ αυτή τη στιγμή. Αυτό διαφάνηκε και στην επιχείρηση με τους βομβιστές και τους ασυρμάτους, που έδωσαν μια ξεκάθαρη εικόνα για το οργανόγραμμα της Χεζμπολάχ δίνοντας την ευκαιρία στο Ισραήλ εξολοθρεύσει μέλη της ηγεσίας της. Όλα αυτά λειτουργούν και προπαρασκευαστικά εάν το Ισραήλ επιδιώξει να εισβάλει. Γενικά το Ισραήλ δείχνει να έχει μάθει από την αποτυχία του 2006 όταν δεν είχε δουλέψει επαρκώς στο κομμάτι των πληροφοριών με αποτέλεσμα να μην έχει αρκετούς στόχους για να εκμεταλλευτεί την αεροπορική του υπεροχή. Σήμερα βλέπουμε πως αυτό έχει αλλάξει με την ισραηλινή αεροπορία να κτυπάει πάνω από 1600 στόχους τις τελευταίες μέρες.
Δεύτερον, οι αμερικανικές εκλογές, κατά την άποψη μου, θα παίξουν τεράστιο ρόλο για το κατά πόσον θα δούμε μια μεγάλη χερσαία εισβολή καθώς για να πετύχει το Ισραήλ τους στόχους του θα πρέπει να υπάρξει και η αμερικανική υποστήριξη. Οι ενέργειες της ισραηλινής πλευράς προσπαθούν να δημιουργήσουν ένα περιβάλλον που όποιος/όποια και να είναι ο/η πρόεδρος των ΗΠΑ θα αναγκαστεί να υποστηρίξει τις ενέργειες του.
-Tο Ισραήλ διαμηνύει πως στόχος του είναι να καταστήσει ανίκανη τη Χεζμπολάχ να συνεχίσει τις επιθέσεις με ρουκέτες και πυραύλους εναντίον του. Είναι εφικτός αυτός ο στόχος; Ή ακόμη κι αν συμβεί αυτό θα είναι μια προσωρινή ανάπαυλα μέχρι η σιιτική οργάνωση να ανασυνταχθεί και πάλι;
-Θεωρώ πως το να διαλύσει την στρατιωτική δυνατότητα της Χεζμπολάχ να επιτίθεται εντός των εδαφών του θα είναι δύσκολο χωρίς μια χερσαία επέμβαση. Ταυτοχρόνως, όμως αν επιλέξει αυτό το δρόμο τότε πρέπει να αντιμετωπίσει τα όσα αντιμετώπισε από το 1985 έως το 2000 στα πλαίσια της κατοχής του νοτίου Λιβάνου τόσο σε απώλειες ανθρώπινων ζωών και οικονομικής σπατάλης. Τέλος, η Χεζμπολάχ μπορεί να ανασυνταχθεί εν μέρη. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η οργάνωση γεννήθηκε μέσα από την ισραηλινή κατοχή και ο αντισιωνισμός της την έχει βοηθήσει ιδιαίτερα στη στρατολόγηση νέων μελών και μαχητών. Η ισραηλινή επιθετικότητα όπως και στην περίπτωση της Χαμάς δίνει πρόσφορο έδαφος στου σιίτες εξτρεμιστές για περεταίρω στρατολόγηση. Στρατιωτικά, η ανασύνταξη της όμως θα έχει να κάνει και με την διάθεση αλλά και την δυνατότητα του Ιράν να την επανεξοπλιστεί.
-Μια χερσαία επίθεση, πάντως είναι ένα τολμηρό βήμα εκ μέρους του Ισραήλ.
-Είναι πολύ πιθανόν ότι το Ισραήλ θα συνεχίσει τα κτυπήματα σε αποθήκες όπλων της Χεζμπολάχ, σε σημεία εκτόξευσης αλλά και σε εργοστάσια όπλων των Φρουρών της Επανάστασης στη Συρία που θα μειώσουν τη δυνατότητά της να ανατροφοδοτείται. Επίσης, θα συνεχίσει τα χτυπήματα σε στελέχη της ηγεσίας της. Ταυτοχρόνως, η Χεζμπολάχ θα προσπαθήσει να αντιδράσει με κτυπήματα εντός του Ισραήλ χρησιμοποιώντας και πυραύλους μεγαλύτερου βεληνεκούς. Το ερώτημα αυτή τη στιγμή είναι το κατά πόσον το Ισραήλ θα επιδιώξει τη χερσαία επέμβαση. Εδώ υπάρχουν τρία σενάρια. Το πρώτο είναι να μην το κάνει ειδικότερα εάν δεν έχει την υποστήριξη των ΗΠΑ. Το δεύτερο είναι να προχωρήσει σε στοχευμένες και μεμονωμένης έκτασης επεμβάσεις από ομάδες ειδικών δυνάμεων για την εξολόθρευση συγκεκριμένων στόχων. Το τρίτο είναι μια χερσαία εισβολή που για να πετύχει τους στόχους της αναγκαστικά θα σημαίνει και κατοχή Λιβανέζικών εδαφών.
Η δική μου εκτίμηση είναι πως με δεδομένο ότι ακόμα υπάρχει το μέτωπο της Γάζας μια χερσαία επέμβαση μεγάλης κλίμακας θα καθυστερήσει μέχρι τις αμερικανικές εκλογές. Εν συνεχεία, εάν η νέα αμερικανική ηγεσία έχει τη διάθεσή να στηρίξει μια τέτοια κίνηση, που δεδομένα οδηγεί την ευρύτερη περιοχή σε μια γενικευμένη σύρραξη, τότε οι πιθανότητες μιας εισβολής μεγάλης κλίμακας θα αυξηθούν κατακόρυφα. Ό,τι και να αποφασίσει το Ισραήλ η ιστορία των επεμβάσεων του στο Λίβανο ιστορικά συνοδεύεται από αποτυχίες και δεν πιστεύω πως μια τέτοια ενέργεια σε βάθος χρόνου θα ωφελήσει την ασφάλεια του.
-Πέρα από λεκτικές καταδίκες και απειλές το Ιράν θα σπεύσει εμπράκτως να συμπράξει με τη Χεζμπολάχ; Και το λέω αυτό γιατί μέχρι τώρα δεν φάνηκε ιδιαίτερα διατεθειμένο να έρθει σε άμεση αντιπαράθεση με το Ισραήλ και κατ’ επέκταση με τις ΗΠΑ.
Εδώ είναι και το μεγάλο ερώτημα μέχρι στιγμής καθώς η αντίδραση του Ιράν γενικότερα από τις 7 Οκτωβρίου είναι αρκετά χλιαρή αν αναλογιστεί κανείς ότι δυο από τους σημαντικότερους συμμάχους του δίνουν μάχη επιβίωσης απέναντι στον σημαντικότερο εχθρό του. Η ιρανική ηγεσία έχει δείξει εξ αρχής ότι θέλει να αποφύγει μια σύγκρουση ευρείας κλίμακας και οι αντιδράσεις της προσπαθούσαν να ισορροπήσουν ανάμεσα στη διατήρηση του προφίλ της κύριας δύναμης ενάντια στο Ισραήλ αλλά και στο να δείξουν στο Ισραήλ και κυρίως στις ΗΠΑ ότι δεν θέλουν ένα γενικευμένο πόλεμο. Το αν θα καταφέρει να διατηρήσει αυτή την προσέγγιση, την οποία ασπάστηκε και η Χεζμπολάχ, είναι το μεγάλο ερώτημα. Πάντως, μια χερσαία εισβολή από μέρους του Ισραήλ δεν θα βοηθούσε.
Θα επηρεαστεί η Κύπρος σε περίπτωση κλιμάκωσης
-Ποιες θα είναι οι συνέπειες από την κλιμάκωση της κρίσης στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής;
-Εξαρτάται από το τι θα επιλέξει να κάνει το Ισραήλ. Αν έχουμε μια ισραηλινή εισβολή στο νότιο Λίβανο μάλλον θα διαρκέσει περισσότερο από τις 34 μέρες που διήρκησε το 2006 και αργά ή γρήγορα θα οδηγήσει τον Λίβανο σε πλήρη κατάρρευση. Παράλληλα, και το ίδιο το Ισραήλ θα έχει να αντιμετωπίσει σοβαρές οικονομικές συνέπειες καθώς οι ανάγκες ενός τέτοιου πολέμου θα είναι κατά πολύ μεγαλύτερες αυτού στην Γάζα. Ήδη η ισραηλινή οικονομία δανείζεται πιο ακριβά, ξοδεύει πάνω από 10% του ΑΕΠ της στον πόλεμο και με βάση στοιχεία του ΟΑΣΕ η ισραηλινή οικονομία έχει τους χαμηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης ανάμεσα στα μέλη της. Βέβαια, το πιο σημαντικό είναι το ανθρωπιστικό κόστος καθώς μια γενικευμένη σύρραξη θα οδηγήσει σε τεράστιες απώλειες ζωών. Με δεδομένη τη γενοκτονία που εκτυλίσσεται στη Γάζα, η περιοχή θα κληθεί να αντιμετωπίσει τεράστιες απώλειες σε άμαχο πληθυσμό. Τέλος, η κλιμάκωση μιας χερσαίας εισβολής θα εμπλέξει τόσο το Ιράν όσο και τις ΗΠΑ ακόμα περισσότερο στη σύγκρουση. Ιδιαίτερα στην περίπτωση του Ιράν ενδιαφέρον θα έχει το κατά πόσον θα διαθέσει στρατεύματα μέσα από τις δυνάμεις Al Quds των Φρουρών της Επανάστασης πέρα από στρατιωτικό υλικό αλλά και κατά πόσον θα στηρίξει τη Χεζμπολάχ με πλήγματα εντός του κράτους του Ισραήλ.
-Πρέπει να ανησυχεί η Κύπρος σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο;. Και αν ναι για ποιους λόγους;
-Θεωρώ πως σε τακτικό επίπεδο η Κύπρος πρέπει να λάβει υπόψιν τη πιθανότητα τρομοκρατικών κτυπημάτων σε άτομα, επιχειρήσεις, και κτίρια που συνδέονται με ισραηλινά συμφέροντα. Ταυτοχρόνως, θα υπάρχουν εκ νέου προσφυγικές ροές, ιδιαίτερα από το Λίβανο. Η γειτονική μας χώρα είναι στα πρόθυρα κατάρρευσης εδώ και καιρό και μια ισραηλινή εισβολή θα είναι το τελικό πλήγμα για μια χώρα που πέρα από τον δικό της ευάλωτο πληθυσμό αποτελεί και καταφύγιο για πάνω από ένα εκατομμύριο πρόσφυγες. Λογικό αρκετοί από αυτούς τους ανθρώπους να καταφύγουν στην Κύπρο. Με δεδομένη την έλλειψη ορθολογιστικής διαχείρισης του προσφυγικού από την παρούσα κυβέρνηση αλλά και την ΕΕ, αναμφίβολά αυτό θα δημιουργήσει προκλήσεις για την Κύπρο αυξάνοντας και την μισαλλοδοξία εντός της κοινωνίας.
Στο κέντρο της πολιτικής σκηνής του Λιβάνου
-Ποια ακριβώς είναι η Χεζμπολάχ; Πόση υπολογίζεται η δύναμή της, ποιοι είναι οι σύμμαχοί της και τι ακριβώς επιδιώκει;
Η Χεζμπολάχ είναι μια σιιτική παραστρατιωτική οργάνωση που ταυτόχρονα είναι και πολιτικό κόμμα με ιδιαίτερη σημασία για την πολιτική σκηνή του Λιβάνου. Αρκετές χώρες του κόσμου, ιδιαίτερα δυτικές την θεωρούν τρομοκρατική οργάνωση. Εν αντιθέση, με το άλλο σιιτικό κόμμα του Λιβάνου, την Αμάλ, η Χεζμπολάχ έχει ένα βαθύτατα θρησκευτικό προφίλ καθώς η οργάνωση διοικείτε εν πολλοίς από σιίτες κληρικούς και καθοδηγείται από τη φιλοσοφία του ηγέτη της ιρανικής επανάστασης Αγιατολάχ Χομεϊνί. Μετά από την ανάληψη της ηγεσία από τον Χασάν Νασράλα το 1992 η ιδεολογία της μεταβλήθηκε κάπως, έχοντας πλέον μια πιο εθνικιστική προσέγγιση προσπαθώντας να πλασαριστεί ως ένα γνήσιο λιβανέζικό πατριωτικό κόμμα.
Πάντως, γεννήθηκε μέσα από τον εμφύλιο πόλεμο στον Λίβανο και την ισλαμική επανάσταση του Ιράν. Το Ισραήλ και η Δύση εμφανίζονται ως οι κύριοι εχθροί της. Γενικά επιθυμεί τον τερματισμό του κράτους του Ισραήλ και την εγκαθίδρυση μια θεοκρατικής κυβέρνησης στο Λίβανο. Ο τελευταίος στόχος βέβαια παραμένει όμως θεωρητικός καθώς η πολιτική της Χεζμπολάχ μπορεί να χαρακτηριστεί ως πραγματιστική από το 1990 και μετά. Στην παρούσα σύγκρουση έχει πει πως θα μειώσει τις επιθέσεις της μόνο εάν υπάρξει μια εκεχειρία στη Γάζα.
H δύναμη της Χεζμπολάχ υπολογίζεται σε 30 με 50 χιλιάδες άνδρες ενώ το πυραυλικό της οπλοστάσιο αριθμεί 120 με 200 χιλιάδες πυραύλους. Σε σχέση με τη Χαμάς μιλάμε για μια πολύ πιο καλά οργανωμένη και εκπαιδευμένη οργάνωση με πολύ μεγαλύτερες δυνατότητες. Οι βαλλιστικοί της πύραυλοι μπορούν να κτυπήσουν στόχους σε ακτίνα μέχρι και 500 χιλιομέτρων ενώ οι μαχητές της είναι ιδιαίτερα έμπειροι έχοντας πολεμήσει τόσο στο Ιράκ εναντίον του Ισλαμικού Κράτους αλλά και στο πλευρό του Μπασάρ αλ Άσαντ στη Συρία. Τόσο στη Συρία όσο και στο Ιράκ είχαν ουσιαστική συμβολή στην επικράτηση των συμμάχων τους.
-Σε ποιον βαθμό η Χεζμπολάχ κυριαρχεί στον Λίβανο ώστε αυτή να ασκεί την εξουσία και πώς αυτό επηρεάζει την κατάσταση της χώρας ώστε να περιγράφεται ως failed state;
Η πολιτική σκηνή του Λιβάνου χαρακτηρίζεται από μια εύθραυστη ισορροπία ανάμεσα στις διάφορες θρησκευτικές ομάδες αλλά και ανάμεσα σε οργανώσεις από την ίδια θρησκευτική ομάδα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι και οι σφοδρές μάχες ανάμεσα σε Αμάλ και Χεζμπολάχ στο τέλος του εμφυλίου για τον έλεγχο της σιιτικής κοινότητας. Η Χεζμπολάχ είναι ανάμεσα στους κύριους παίκτες της λιβανέζικής πολιτικής σκηνής τόσο λόγω της στρατιωτικής της δύναμής αλλά και της πολιτικής της επιρροής. Ταυτοχρόνως, αυτό δεν σημαίνει ότι μπορεί να ελέγξει την χώρα χωρίς τους Μαρωνίτες, Ελληνορθόδοξους ακόμα και Σουνίτες συμμάχους της. Το μέτωπο στο οποίο συμμετέχει στη λιβανέζικη βουλή εμπεριέχει κόμματα και άτομα από άλλες θρησκευτικές ομάδες ενώ διατηρούσε για 18 χρόνια μια στενή σχέση με τον Μαρωνίτη στρατηγό και μετέπειτα πρόεδρο Μισέλ Αούν.
Η κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει ο Λίβανος από το 2019 με τη δίνη κρίση και τα capital controls που έχουν επιβληθεί είναι αποτέλεσμα και της πολιτικής ανεπάρκειας του ευρύτερου πολιτικού συστήματος του Λιβάνου που διαχρονικά ευνοεί τον σεκταριανισμό και τις πελατειακές σχέσεις που απορρέουν από αυτόν έναντι μιας ισχυρής λιβανέζικής ταυτότητας που θα ενίσχυε το κράτους. Προφανώς και η Χεζμπολάχ όπως όλες οι κύριες λιβανέζικες πολιτικές δυνάμεις είναι μέρος του προβλήματος.
