Στην προσπάθεια ικανοποίησης του μακροχρόνιου αιτήματος της κοινότητας Ίνειας για αξιοποίηση του νότιου Κόλπου Λάρας, με σκοπό την τοποθέτηση ομπρελών και κρεβατιών θαλάσσης και τη δημιουργία οικονομικών ωφελημάτων για την κοινότητα, το Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος (ΓΑΑΠ) υπέπεσε σε σωρεία παραλείψεων και λαθών.
Αρχικά αποφάσισε, κατά παράβαση του ισχύοντος νομικού πλαισίου που διέπει την περιοχή, την περαιτέρω εξέταση του αιτήματος, είτε από την Κεντρική Επιτροπή Παραλιών (ΚΕΠ) είτε από το Τμήμα Δασών, για την εγκατάσταση υποδομών παροχής υπηρεσιών λουομένων στον κόμβο εξυπηρέτησης επισκεπτών, όπως αυτό αποφασίστηκε σε σύσκεψη στο Υπουργείο ΓΑΑΠ τον Δεκέμβριο 2021. Σημειώνεται ότι το αίτημα αυτό συζητείτο μέχρι και τελευταία, ακόμα και μετά την απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου για το πλαίσιο μέτρων και δράσεων ενίσχυσης της αναπτυξιακής δραστηριότητας των κοινοτήτων Ακάμα.
Για δύο χρόνια, το Υπουργείο ΓΑΑΠ συνέχισε να εξετάζει το αίτημα της κοινότητας Ίνειας για εγκατάσταση υποδομών παροχής υπηρεσιών λουομένων (ομπρέλες και κρεβατάκια θαλάσσης) στο σχεδιαζόμενο κόμβο εξυπηρέτησης επισκεπτών του Εθνικού Δασικού Πάρκου (ΕΔΠ) Ακάμα.
Μάλιστα, αμέσως μετά την πρόσφατη λήψη σχετικής απόφασης του Υπουργικού Συμβουλίου για τη θέσπιση αντισταθμιστικών μέτρων για τις κοινότητες της Χερσονήσου Ακάμα, στις 31/8/2023, λόγω της εφαρμογής του Τοπικού Σχεδίου Ακάμα, το Υπουργείο ΓΑΑΠ διαμήνυε ότι το αίτημα της Ίνειας μπορούσε να εξεταστεί περαιτέρω, είτε από την ΚΕΠ είτε από το Τμήμα Δασών. Ωστόσο, όπως τελικά διαφάνηκε, τόσο η ΚΕΠ όσο και το Τμήμα Δασών δεν έχουν καν την αρμοδιότητα να εξετάσουν ένα τέτοιο αίτημα. Αντιθέτως, το συγκεκριμένο αίτημα έπρεπε να είχε απορριφθεί εξ αρχής, με βάση τους νομικά δεσμευτικούς όρους της Έκθεσης ΕΟΑ για το Σχέδιο Αειφόρου Ανάπτυξης ΕΔΠ Ακάμα, με σημαντικότερο τον όρο που δεν επιτρέπει οποιαδήποτε μελλοντική επέκταση του σχεδιαζόμενου κόμβου εξυπηρέτησης επισκεπτών στο Νότιο Κόλπο Λάρας, έχοντας ως γνώμονα την ιδιαίτερη οικολογική αξία της περιοχής.
Ωστόσο, το θέμα ξεκαθάρισε με τη δήλωση του Υπουργού ΓΑΑΠ Πέτρου Ξενοφώντος στον «Φ, ο οποίος, αφού έλαβε ορθή και ολοκληρωμένη ενημέρωση για το θέμα, δήλωσε χαρακτηριστικά ότι, λαμβάνοντας υπόψη πως οι όροι της Έκθεσης Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης (ΕΟΑ) για το Σχέδιο Αειφόρου Ανάπτυξης ΕΔΠ Ακάμα είναι δεσμευτικοί, το Τμήμα Δασών δεν μπορεί να συνηγορήσει σε οποιαδήποτε αλλαγή στο σχεδιασμό του κόμβου εξυπηρέτησης επισκεπτών στο Νότιο Κόλπο Λάρας.
Τα πιο πάνω προκύπτουν και από Ειδική Έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας της Δημοκρατίας, η οποία δημοσιεύτηκε στις 13/12/2022 και μεταξύ άλλων αναφέρει ότι τυχόν έγκριση ενός τέτοιου αιτήματος από το Τμήμα Δασών «στερείται νομιμότητας, αφού η νομοθεσία δεν του παρέχει την εξουσία να εγκρίνει τέτοια αιτήματα».
Όπως επισημαίνεται από την Ελεγκτική Υπηρεσία, «το καθ΄ύλην αρμόδιο Τμήμα Αλιείας και Θαλασσίων Ερευνών (ΤΑΘΕ), με επιστολή του το Δεκέμβριο 2021, προς το Τμήμα Δασών, ανέφερε, σχετικά με το θέμα, ότι η περιοχή της Λάρας προστατεύεται με νομοθεσία από το 1989, αφού σύμφωνα με τον Κανονισμό 14 (Θαλάσσια Περιοχή Λάρας – Τοξεύτρας) των περί Αλιείας Κανονισμών, απαγορεύεται ρητά η τοποθέτηση ομπρελών, αντίσκηνων, τροχόσπιτων καθώς και κάθε είδους παραπηγμάτων και ότι είναι πάγια θέση του ως προς το συγκεκριμένο θέμα, ότι δηλαδή δεν συμφωνεί με την τοποθέτηση ομπρελών εντός της προστατευόμενης περιοχής Λάρας – Τοξεύτρας, ούτε στην παραλία, αλλά ούτε και στο σημείο κατασκευής του κόμβου. Επίσης, το ΤΑΘΕ επισήμανε ότι, το πιο πάνω είχε λεχθεί και σε επιτόπια συνάντηση που είχαν τα δύο Τμήματα, στην παρουσία του» πρώην «υπουργού Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος».
Η περιοχή στο Νότιο Κόλπο Λάρας, όπου χωροθετείται ο σχεδιαζόμενος κόμβος εξυπηρέτησης επισκεπτών του ΕΔΠ Ακάμα και εξεταζόταν από το Υπουργείο ΓΑΑΠ το αίτημα της κοινότητας Ίνειας για εγκατάσταση υποδομών παροχής υπηρεσιών λουομένων (ομπρέλες και κρεβατάκια θαλάσσης), εμπίπτει εντός δύο περιοχών του Δικτύου Natura 2000, της Ειδικής Ζώνης Διατήρησης (ΕΖΔ) Χερσόνησος Ακάμα, η οποία καθορίστηκε για διατήρηση των φυσικών οικοτόπων και της άγριας χλωρίδας και πανίδας, καθώς και της Ζώνης Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) Χερσόνησος Ακάμα, η οποία καθορίστηκε για διατήρηση των άγριων πτηνών.
Επιπρόσθετα, ο κόμβος εξυπηρέτησης επισκεπτών του ΕΔΠ Ακάμα στο Νότιο Κόλπο Λάρας εφάπτεται με: την Ζώνη Προστασίας της Παραλίας (ΖΠΠ), η οποία καθορίστηκε με βάση τον περί Προστασίας της Παραλίας Νόμο, την Θαλάσσια Προστατευόμενη Περιοχή Λάρας – Τοξεύτρας, η οποία καθορίστηκε με βάση τον περί Αλιείας Νόμο και τους περί Αλιείας Κανονισμούς, καθώς και την Ειδικά Προστατευόμενη Περιοχή Μεσογειακής Σημασίας (Specially Protected Area of Mediterranean Importance – SPAMI), η οποία καθορίστηκε με βάση το Τέταρτο Πρωτόκολλο της Σύμβασης της Βαρκελώνης για τις Ειδικά Προστατευόμενες Περιοχές και τη Βιολογική Ποικιλότητα της Μεσογείου.
Σύμφωνα με τις διατάξεις των Οδηγιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) για τους Οικοτόπους (92/43/ΕΟΚ) και τα Πουλιά (2009/147/ΕΚ, πρώην Οδηγία 79/409/ΕΟΚ), καθώς και την πάγια νομολογία του Δικαστηρίου της ΕΕ και τους σχετικούς ερμηνευτικούς οδηγούς της Γενικής Διεύθυνσης Περιβάλλοντος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι όροι της διαδικασίας Δέουσας Εκτίμησης Επιπτώσεων, γνωστή και ως ΕΟΑ, είναι νομικά δεσμευτικοί.
Με βάση τον αρχικό όρο της Έκθεσης ΕΟΑ για τον Σχέδιο Αειφόρου Ανάπτυξης ΕΔΠ Ακάμα, σε περίπτωση υποβολής αίτησης για χωροθέτηση ανάπτυξης, η οποία δύναται να έχει δυσμενείς επιπτώσεις σε προστατευόμενες περιοχές του Δικτύου Natura 2000, πρέπει να αξιολογείται κατά πόσον επιβάλλεται η εκπόνηση Μελέτης ΕΟΑ. Ωστόσο, το Υπουργείο ΓΑΑΠ αρχικά θεώρησε ότι το αίτημα που είχε ήδη υποβληθεί γραπτώς από το Κοινοτικό Συμβούλιο Ίνειας, με επιστολές ημερομηνίας 16/11/2021 και 28/7/2023, μπορούσε να εξεταστεί είτε από την ΚΕΠ είτε από το Τμήμα Δασών, παρακάμπτοντας την προβλεπόμενη διαδικασία της Δέουσας Εκτίμησης Επιπτώσεων και την αρνητική τοποθέτηση του ΤΑΘΕ, ως της καθ ύλην αρμόδιας αρχής για την προστασία των θαλάσσιων χελώνων και την Θαλάσσια Προστατευόμενη Περιοχή Λάρας – Τοξεύτρας.
Σύμφωνα επίσης με άλλο όρο της Έκθεσης ΕΟΑ για το Σχέδιο Αειφόρου Ανάπτυξης ΕΔΠ Ακάμα, όσον αφορά τη σχέση του ΕΔΠ και των περιοχών του Δικτύου Natura 2000 Χερσόνησος Ακάμα και λαμβάνοντας υπόψη ότι το ΕΔΠ δεν περιλαμβάνει την έκταση ολόκληρων των περιοχών του Δικτύου Natura 2000, είναι απαραίτητο όπως διασφαλιστεί ότι, στα πλαίσια της λειτουργίας του ΕΔΠ, θα εντοπίζονται έγκαιρα οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις από έργα και δραστηριότητες σε όλη την έκταση των προστατευόμενων περιοχών.
Αντί να μεριμνήσει για την έγκαιρη απόρριψη του αιτήματος, αμέσως μετά την έκδοση της σχετικής Έκθεσης ΕΟΑ, το Υπουργείο ΓΑΑΠ δεν έλαβε καν υπόψη ότι, με βάση νομικά δεσμευτικό όρο της Έκθεσης ΕΟΑ για το Σχέδιο Αειφόρου Ανάπτυξης ΕΔΠ Ακάμα, στον κόμβο που χωροθετείται στο Νότιο Κόλπο Λάρας δεν μπορεί να γίνει οποιαδήποτε επέκταση του χώρου στο μέλλον, λαμβάνοντας υπόψη την μεγάλη οικολογική σημασία της περιοχής.
ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗΣ
Αδράνεια ή ανοχή για μη αδειοδοτημένα υποστατικά
Πέραν των πιο πάνω, σημειώνεται ότι στο Νότιο Κόλπο Λάρας χωροθετούνται και συνεχίζουν να λειτουργούν παράνομα δύο μη αδειοδοτημένα υποστατικά εστίασης και αναψυχής, ένα εστιατόριο σε κρατική δασική γη εντός της ΖΠΠ και ένα αναψυκτήριο σε ιδιωτικό τεμάχιο που εφάπτεται της ΖΠΠ. Σύμφωνα λοιπόν με έναν ακόμη όρο της Έκθεσης ΕΟΑ για το Σχέδιο Αειφόρου Ανάπτυξης ΕΔΠ Ακάμα, στα όρια του ΕΔΠ Ακάμα και μέσα στις περιοχές του Δικτύου Natura 2000 υπάρχουν παράνομα υποστατικά / καταλύματα, τα οποία πρέπει να απομακρυνθούν.
Οι ενέργειες για την απομάκρυνση έχουν ήδη τροχοδρομηθεί, όμως οι εν λόγω υποθέσεις δεν έχουν ακόμη εκδικαστεί. Σύμφωνα με τον όρο της Έκθεσης ΕΟΑ, είναι απαραίτητη η επίσπευση της αντιμετώπισης του θέματος, γιατί στόχος είναι να αρθούν οι παρανομίες το συντομότερο δυνατόν και εάν είναι δυνατό πριν τη λειτουργία του ΕΔΠ Ακάμα.
Σε αυτό το πλαίσιο, προσπάθειες πρέπει να καταβληθούν από το Τμήμα Δασών, το Τμήμα Περιβάλλοντος, το ΤΑΘΕ, καθώς και από το Υπουργείο Εσωτερικών και την Επαρχιακή Διοίκηση Πάφου. Ουδείς γνωρίζει σε ποιες συντονισμένες ενέργειες έχουν προβεί οι συναρμόδιες αρχές για την απομάκρυνση των δύο παράνομων υποστατικών (ενός εστιατορίου και ενός αναψυκτηρίου) στο Νότιο Κόλπο Λάρας, από τον Ιούνιο 2021, οπότε η Περιβαλλοντική Αρχή εξέδωσε την Έκθεση ΕΟΑ για το Σχέδιο Αειφόρου Ανάπτυξης ΕΔΠ Ακάμα, μέχρι σήμερα.
Δεν υπάρχουν κανονισμοί
Επιπρόσθετα, ακόμη ένας όρος της Έκθεσης ΕΟΑ για το Σχέδιο Αειφόρου Ανάπτυξης ΕΔΠ Ακάμα διαλαμβάνει ότι πρέπει να ισχύουν οι πρόνοιες του Διατάγματος Προστασίας και Διαχείρισης της Φύσης και της Άγριας Ζωής, το οποίο πρέπει να εκδοθεί με βάση τον περί Προστασίας και Διαχείρισης της Φύσης και Άγριας Ζωής Νόμο, καθώς και οι πρόνοιες του Διατάγματος Προστασίας και Διαχείρισης των Άγριων Πτηνών και Θηραμάτων, το οποίο πρέπει να εκδοθεί με βάση τον περί Προστασίας και Διαχείρισης των Άγριων Πτηνών και Θηραμάτων Νόμο.
Σύμφωνα με όρο της Έκθεσης ΕΟΑ, ο οποίος αφορά τη θέσπιση ενός αποτελεσματικού νομοθετικού πλαισίου προστασίας των περιοχών του Δικτύου Natura 2000, μέχρι τον Φεβρουάριο 2022 έπρεπε να υποβληθεί από το Τμήμα Περιβάλλοντος στην Επιστημονική Επιτροπή το προσχέδιο Διατάγματος Προστασίας και Διαχείρισης της Φύσης και της Άγριας Ζωής για την Ειδική Ζώνη Διατήρησης Χερσόνησος Ακάμα, έτσι ώστε να ξεκινήσει η διαδικασία ολοκλήρωσης της Γνωμοδότησης της Επιστημονικής Επιτροπής προς τον Υπουργό ΓΑΑΠ, όχι αργότερα από τον Φεβρουάριο 2022. Παρότι έχει παρέλθει ενάμισι χρόνος από το καθορισμένο χρονοδιάγραμμα, δεν έχουν εκδοθεί μέχρι σήμερα τα αναγκαία Διατάγματα Προστασίας και Διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών του Δικτύου Natura 2000 στην Χερσόνησο Ακάμα.
Πέραν των πιο πάνω, σύμφωνα με άλλο σχετικό όρο για το αποτελεσματικό νομοθετικό πλαίσιο προστασίας των περιοχών του Δικτύου Natura 2000, πρέπει να συνταχθούν ειδικοί κανονισμοί για το ΕΔΠ Ακάμα, με βάση τον περί Δασών Νόμο, τηρούμενων των διατάξεων τόσο του περί Προστασίας και Διαχείρισης της Φύσης και Άγριας Ζωής Νόμου, όσο και του περί Προστασίας και Διαχείρισης των Άγριων Πτηνών και Θηραμάτων Νόμου. Παρότι έχουν ήδη ξεκινήσει οι εργασίες βελτίωσης των κύριων δασικών δρόμων και οι εργασίες κατασκευής των κόμβων εξυπηρέτησης επισκεπτών του ΕΔΠ Ακάμα, το Τμήμα Δασών δεν έχει ακόμη προβεί στη σύνταξη των ειδικών κανονισμών λειτουργίας του ΕΔΠ Ακάμα.
Καμία αδειοδότηση στην περιοχή
Ειδικά όσον αφορά το αίτημα του Κοινοτικού Συμβουλίου Ίνειας για εγκατάσταση υποδομών παροχής υπηρεσιών λουομένων (ομπρέλες και κρεβατάκια θαλάσσης) στην περιοχή του Νότιου Κόλπου Λάρας, σημειώνεται ότι σύμφωνα με τους ισχύοντες Κανονισμούς για την Θαλάσσια Προστατευόμενη Περιοχή Λάρας – Τοξεύτρας, οι οποίοι εκδόθηκαν με βάση το άρθρο 6 του περί Αλιείας Νόμου (ΚΔΠ 172/89 και 273/90), από την 1η Ιουνίου μέχρι την 30ή Σεπτεμβρίου κάθε έτους και μέσα στην παραλιακή ζώνη, η οποία οριοθετείται δυτικά από τη γραμμή της ανώτατης στάθμης της παλίρροιας από την τοποθεσία «Άσπρος Ποταμός» μέχρι το «Αργάκι του Γιουσούφη» και η οποία επεκτείνεται κάθετα προς το μέρος της ξηράς σε απόσταση 90 μέτρων από τη γραμμή αυτή, τηρουμένων των διατάξεων του περί Προστασίας της Παραλίας Νόμου, απαγορεύεται σε οποιοδήποτε πρόσωπο να τοποθετεί πάνω σε οποιοδήποτε τμήμα της περιοχής αυτής κρεβατάκι, ομπρέλα, τροχόσπιτο, αντίσκηνο ή άλλο ανάλογο παράπηγμα.
Το Υπουργείο ΓΑΑΠ αρχικά ανέφερε ότι οι ομπρέλες και τα κρεβατάκια θαλάσσης δεν θα τοποθετούνταν πάνω στην παραλία και εντός της ΖΠΠ, αλλά πάνω από την παραλία και ως εκ τούτου θα εφάπτονται με την ΖΠΠ.
Σύμφωνα όμως με Διάταγμα, το οποίο εκδόθηκε δυνάμει του άρθρου 5(1) του περί Προστασίας της Παραλίας Νόμου (ΚΔΠ 8/1990), το Υπουργικό Συμβούλιο, ασκώντας τις εξουσίες που χορηγούνται σ’αυτό από την επιφύλαξη του εδαφίου (1) του άρθρου 5 του περί Προστασίας της Παραλίας Νόμου, καθορίζει για τους σκοπούς που αναφέρονται στην πιο πάνω επιφύλαξη τις περιοχές της παραλίας των χωριών Ίνια, Κάτω Αρόδες και Πέγεια της επαρχίας Πάφου, ή/και εφάπτονται αυτής της παραλίας, ως περιοχές αναφορικά προς τις οποίες καμιά άδεια μπορεί να εκδοθεί από την οικεία αρχή τοπικής διοίκησης ή εάν έχει εκδοθεί να ανανεωθεί μετά τη λήξη της. Το Υπουργείο ΓΑΑΠ δεν φαίνεται να γνωρίζει καν την ύπαρξη του εν λόγω Διατάγματος, πόσο μάλλον τη ρητή πρόνοια απόρριψης οποιασδήποτε αίτησης χορήγησης άδειας εντός ή/και στα όρια της ΖΠΠ, περιλαμβανομένων και αυτών που εφάπτονται της καθορισμένης ΖΠΠ κατά μήκος της Θαλάσσιας Προστατευόμενης Περιοχής Λάρας – Τοξεύτρας.
Τέλος, σημειώνεται ότι σύμφωνα με την Γνωμάτευση για τη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για το Σχέδιο Αειφόρου Ανάπτυξης ΕΔΠ Ακάμα, πρέπει να εφαρμοστούν ειδικές πρόνοιες για την παράκτια ζώνη, σύμφωνα με τις αρχές του Έβδομου Πρωτοκόλλου της Σύμβασης της Βαρκελώνης για την Ολοκληρωμένη Διαχείριση των Παράκτιων Ζωνών (ΟΔΠΖ) της Μεσογείου. Ειδικότερα, πρέπει να διασφαλιστεί η εφαρμογή των προνοιών του περί Προστασίας της Παραλίας Νόμου και του Πρωτοκόλλου για την ΟΔΠΖ της Μεσογείου.
Ωστόσο, το Υπουργείο ΓΑΑΠ δεν φαίνεται να αντιλαμβάνεται ότι, σύμφωνα με το άρθρο 10 του Έβδομου Πρωτοκόλλου της Σύμβασης της Βαρκελώνης για την ΟΔΠΖ της Μεσογείου, τα συμβαλλόμενα μέρη πρέπει να λαμβάνουν ειδικά μέτρα προστασίας των ειδικών παράκτιων οικοσυστημάτων.
Ειδικότερα, τα συμβαλλόμενα μέρη, αναγνωρίζοντας την ανάγκη προστασίας των θαλάσσιων περιοχών που φιλοξενούν ενδιαιτήματα και είδη υψηλής αξίας διατήρησης, ανεξαρτήτως της ταξινόμησης τους στις προστατευόμενες περιοχές, οφείλουν να θεσπίζουν μέτρα για να εξασφαλίσουν την προστασία και τη διατήρηση, με νομοθεσία, προγραμματισμό και διαχείριση των θαλάσσιων και παράκτιων περιοχών, ιδίως εκείνων που φιλοξενούν ενδιαιτήματα και είδη υψηλής αξίας διατήρησης. Παράλληλα, τα συμβαλλόμενα μέρη πρέπει να θεσπίζουν μέτρα με σκοπό την προστασία και την ανάπτυξη των παράκτιων δασών, ιδιαίτερα εκείνων που βρίσκονται εκτός, πόσο μάλλον εφάπτονται, περιοχών ειδικής προστασίας, όπως η περιοχή SPAMI Λάρας – Τοξεύτρας.
