Ουραγός στη διαχείριση αποβλήτων η Κύπρος – Έκθεση καταπέλτης

Πίσω σε όλους τους στόχους βρίσκεται η Κύπρος σε ό,τι αφορά τα θέματα διαχείρισης αστικών αποβλήτων και ανακύκλωσης, κάτι που ανησυχεί ιδιαίτερα την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία παρατηρεί ότι η χώρα μας μένει στις… εξαγγελίες.

Ουσιαστικά, με βάση την ανάλυση των συλλεχθέντων στοιχείων και των υφιστάμενων πολιτικών στον τομέα της διαχείρισης αποβλήτων, σύμφωνα με την Κομισιόν, η Κύπρος θεωρείται ότι κινδυνεύει να μην επιτύχει τον στόχο της προετοιμασίας για επαναχρησιμοποίηση και της ανακύκλωσης του 55% των αστικών αποβλήτων έως το 2025. Κινδυνεύει, επίσης, να μην επιτύχει τον στόχο να ανακυκλώνει το 65% των απορριμμάτων συσκευασίας έως το 2025. Περαιτέρω, σημειώνει η Κομισιόν, η απόσταση από τον στόχο για υγειονομική ταφή του 10% των αστικών αποβλήτων έως το 2035 προκαλεί επίσης ανησυχία.

Ειδικότερα, σύμφωνα με την έκθεση της Κομισιόν, η Κυπριακή Δημοκρατία περιλαμβάνεται στα 18 κράτη – μέλη (Βουλγαρία, Γαλλία, Ελλάδα, Εσθονία, Ιρλανδία, Ισπανία, Κροατία, Κύπρος, Λετονία, Λιθουανία, Μάλτα, Ουγγαρία, Πολωνία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σλοβακία, Σουηδία, Φινλανδία) που κινδυνεύουν να μην επιτύχουν τον στόχο της προετοιμασίας για επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση του 55% των αστικών αποβλήτων έως το 2025.

Περαιτέρω, η Κύπρος συγκαταλέγεται ανάμεσα στα 10 κράτη – μέλη (Βουλγαρία, Ελλάδα, Κροατία, Κύπρος, Λιθουανία, Ουγγαρία, Μάλτα, Πολωνία, Ρουμανία και Σλοβακία) που κινδυνεύουν να μην επιτύχουν τον στόχο της ανακύκλωσης του 65% των απορριμμάτων συσκευασίας έως το 2025, παρουσιάζοντας ιδιαίτερη δυσκολία στην ανακύκλωση του πλαστικού, του γυαλιού και του αλουμινίου. Τέλος, η Κύπρος συμπεριλαμβάνεται επίσης στα 13 κράτη – μέλη (Βουλγαρία, Ελλάδα, Ισπανία, Κροατία, Κύπρος, Λετονία, Μάλτα, Ουγγαρία, Πολωνία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σλοβακία και Τσεχία) που εξακολουθούν να απέχουν κατά πολύ από τον στόχο του περιορισμού της υγειονομικής ταφής των αστικών αποβλήτων σε 10% κατ’ ανώτατο όριο μέχρι το έτος 2035.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Εκτός στόχων της ΕΕ για τα απόβλητα η Κύπρος

Η έκθεση έγκαιρης προειδοποίησης για την Κύπρο, η οποία διαβιβάστηκε στις κυπριακές Αρχές στις 8/6/2023, εκτός από τα βασικά πορίσματα, περιλαμβάνει αριθμό συστάσεων, όπως επίσης και σύνοψη των ορθών πρακτικών που ήδη εφαρμόζονται στην Κύπρο, καθώς και επισκόπηση πιθανών δράσεων για τη βελτίωση των επιδόσεων της Κύπρου στον τομέα της διαχείρισης των αποβλήτων.

Συγκεκριμένα, στα στοιχεία που καταγράφουν οι Βρυξέλλες στις έκθεση για την Κύπρο, αφήνονται υπόνοιες από την Κομισιόν ότι οι αρμόδιες Αρχές της Δημοκρατίας κοινοποιούν αντιφατικά στοιχεία κάτι που καταγράφεται στην εν λόγω έκθεση. Τα επίσημα στοιχεία καταδεικνύουν ότι η Κύπρος παράγει συνολικά πολύ μεγαλύτερες ποσότητες αποβλήτων από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, αλλά λιγότερα από τα μισά απόβλητα συσκευασίας.

Όπως σημειώνει, η παραγωγή αστικών αποβλήτων στην Κύπρο (648 κιλά ανά άτομο) ήταν πολύ υψηλότερη από τον μέσο όρο της ΕΕ (502 κιλά ανά άτομο) το 2019, γεγονός που μπορεί να οφείλεται στην υψηλή τουριστική δραστηριότητα. Από την άλλη πλευρά, σημειώνει η Κομισιόν, τα απορρίμματα συσκευασίας που παρήχθησαν το 2019 ήταν περίπου το ήμισυ του μέσου όρου της ΕΕ (92 κιλά ανά άτομο έναντι 177 κιλά ανά άτομο).

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Διαχείριση στερεών αποβλήτων και κυπριακή νομοθεσία

«Αυτός ο φαινομενικά χαμηλός αριθμός μπορεί να υποδηλώνει ότι σημαντικές ποσότητες συσκευασιών οι οποίες διατίθενται στην αγορά και θεωρούνται ως η ποσότητα των παραγόμενων απορριμμάτων συσκευασίας, δεν αναφέρονται», σημειώνει η Κομισιόν. Επιπλέον, σημειώνει, σημαντικό ποσοστό των παραγόμενων αστικών αποβλήτων δεν καταγράφεται όσον αφορά την επεξεργασία (17 % το 2019). Αυτό οφείλεται, προσθέτει, κυρίως στην προσωρινή αποθήκευση και στις απώλειες κατά τη διάρκεια των διαδικασιών μηχανικής-βιολογικής επεξεργασίας. Ωστόσο, το στοιχείο αυτό, τονίζει, μπορεί επίσης να υποδηλώνει άμεση υγειονομική ταφή σε παράτυπες ή μη ανταποκρινόμενες στα πρότυπα εγκαταστάσεις.

Το 2020 το ποσοστό ανακύκλωσης αστικών αποβλήτων που ανέφερε η Κύπρος ήταν 16,8% (το οποίο είναι 38% χαμηλότερο από τον στόχο του 55% για το 2025) και το ποσοστό υγειονομικής ταφής ήταν 67% (περίπου τριπλάσιο του μέσου όρου της ΕΕ). Οι γενικές τάσεις στη διαχείριση των αποβλήτων προκαλούν, επίσης, ανησυχία: Το ποσοστό ανακύκλωσης παρέμεινε στάσιμο κατά την περίοδο 2016-2020 (περίπου 16%) και το ποσοστό υγειονομικής ταφής μειώθηκε ελαφρά (κατά περίπου 9% μεταξύ του 2016 και του 2020).

Τα πολύ χαμηλά ποσοστά λιπασματοποίησης και χώνευσης θεωρούνται βασικός λόγος για τις επιδόσεις αυτές. Η τρέχουσα ικανότητα χωριστής συλλογής και επεξεργασίας βιολογικών αποβλήτων είναι ανεπαρκής για τη συνολική ποσότητα βιολογικών αποβλήτων που παράγονται στην Κύπρο. Η ποσότητα των αστικών αποβλήτων που αποστέλλονται σε χώρους υγειονομικής ταφής παραμένει, επίσης, υπερβολικά υψηλή.

Το 2019 το ποσοστό ανακύκλωσης για το σύνολο των συσκευασιών ανήλθε σε 66,8%, ποσοστό που υπερβαίνει τον στόχο για το 2025 (65%). Ωστόσο, συμπληρώνει η Κομισιόν, υπάρχουν ζητήματα που αφορούν την ποιότητα των δεδομένων σχετικά με τις συσκευασίες.

Για παράδειγμα, τονίζει, υπάρχει αξιοσημείωτη απόκλιση μεταξύ του χαμηλού ποσοστού ανακύκλωσης των αστικών αποβλήτων και των υψηλών ποσοστών ανακύκλωσης των απορριμμάτων συσκευασίας. Τα σύνολα δεδομένων για τα αστικά απόβλητα και τα απορρίμματα συσκευασίας φαίνονται ασύμβατα, δεδομένου ότι μεγάλο μέρος των απορριμμάτων συσκευασίας παράγεται από νοικοκυριά και, ως εκ τούτου, αποτελεί μέρος των αστικών αποβλήτων. Το 2020 το ποσοστό ανακύκλωσης για το σύνολο των απορριμμάτων συσκευασίας μειώθηκε σε 59,9%.

Οι κύριες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η χώρα

Η Κύπρος πρόσφατα θέσπισε μέτρα για να αντιστραφεί η κατάσταση και να επιτευχθούν οι προαναφερθέντες στόχοι. Ωστόσο, αυτό δεν έχει ακόμη οδηγήσει σε μετρήσιμα αποτελέσματα και οι προσπάθειες πρέπει να εντατικοποιηθούν σημαντικά για να επιτευχθούν όλοι οι στόχοι για το 2025. Απαιτούνται σημαντικές βελτιώσεις για να ευθυγραμμιστεί η διαχείριση των αποβλήτων στην Κύπρο με την ενωσιακή ιεράρχηση των αποβλήτων. Σύμφωνα με την έκθεση έγκαιρης προειδοποίησης, ορισμένες από τις κύριες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η χώρα στη διαχείριση των αποβλήτων είναι οι εξής:

● Υπερβολική εξάρτηση από την υγειονομική ταφή και απουσία φόρου υγειονομικής ταφής·

● Ανεπαρκείς υποδομές και συστήματα για τη χωριστή συλλογή και επεξεργασία των βιολογικών αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένης της χαμηλής ποιότητας των προϊόντων λιπασματοποίησης και της έλλειψης ειδικού συστήματος διαχείρισης ποιότητας·

● Ζητήματα ποιότητας των δεδομένων που σχετίζονται με τα παραγόμενα απορρίμματα συσκευασίας.

Βασικές συστάσεις για την Κύπρο

Μεταξύ των μέτρων που κρίθηκαν αναγκαία για τη στήριξη των προσπαθειών της Κύπρου να βελτιώσει τις επιδόσεις της στη διαχείριση των αποβλήτων, παρατίθενται οι κύριες συστάσεις.

1. Να στηριχθεί η προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση των αστικών αποβλήτων και τα συστήματα επαναχρησιμοποίησης συσκευασιών.

2. Να επεκταθεί η χωριστή συλλογή στην πηγή σε ολόκληρη τη χώρα (ιδίως για τα βιολογικά απόβλητα) και να βελτιωθεί η ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με τη διαλογή των αποβλήτων και την πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων. Η χώρα θα πρέπει να εφαρμόσει οικονομικά μέσα, όπως συστήματα πληρωμής κατά την απόρριψη και να εισαγάγει φόρο υγειονομικής ταφής με σκοπό την παροχή κινήτρων για τη χωριστή συλλογή και την ελαχιστοποίηση των αποβλήτων που καταλήγουν σε χώρους υγειονομικής ταφής.

3. Να αναπτυχθούν περαιτέρω οι υποδομές επεξεργασίας αποβλήτων που συνδέονται με τα υψηλότερα στάδια της ιεράρχησης των αποβλήτων (ειδικότερα, με την ενίσχυση της ικανότητας επεξεργασίας των βιολογικών αποβλήτων και με την υποστήριξη της οικιακής λιπασματοποίησης) και να καθοριστούν εθνικά πρότυπα ποιότητας για το λίπασμα/ χώνευμα από βιολογικά απόβλητα.

4. Η Κύπρος θα πρέπει να βελτιώσει το οικείο σύστημα διαχείρισης δεδομένων ώστε να παρουσιάζει συνεκτικά και επαληθεύσιμα σύνολα δεδομένων (ιδίως για τα απορρίμματα συσκευασίας).

ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ

Ανησυχούν οι Βρυξέλλες, εμείς είμαστε σίγουροι

Μέσα στην έκθεση της Κομισιόν για την έκθεση έγκαιρης προειδοποίησης για την Κύπρο, καθορίζονται οι δράσεις προτεραιότητας, με στόχο τη συμμόρφωση της με τους στόχους ανακύκλωσης για το 2025 και μείωσης της υγειονομικής ταφής των αποβλήτων για το 2035.

 Η Κομισιόν ανησυχεί ότι δεν θα πιάσει τους στόχους η Κυπριακή Δημοκρατία. Εμείς δεν ανησυχούμε, είμαστε βέβαιοι ότι οι στόχοι είναι άπιαστοι όποια μέτρα και να ληφθούν. Όλα αυτά τα προβλήματα που υπάρχουν θα μπορούσε να τα σπρώξει καλύτερη η δημιουργία υφυπουργείου Περιβάλλοντος, το χαρτοφυλάκιο του οποίου περιλαμβάνει περίπου το 50% του κοινοτικού κεκτημένου, δηλαδή του συνόλου των οδηγιών και κανονισμών της ΕΕ. Ένα Υφυπουργείο που θα μπορούσε να επικεντρωθεί καλύτερα στους τομείς του περιβάλλοντος με καλύτερα αποτελέσματα στην εφαρμογή των πολιτικών για βελτίωση των επιδόσεων στην διαχείριση των αποβλήτων, ώστε να αποφευχθούν πιθανά πρόστιμα.