Το μήνυμα που στέλνουμε στις γυναίκες που κακοποιούνται είναι να μην σωπαίνουν και να απευθύνονται στις Αρχές για βοήθεια. Οι περισσότερες καταγγελίες που γίνονται στην Αστυνομία, όμως, αποσύρονται λίγο αργότερα. Οι δεύτερες σκέψεις ξεκινούν από την «υποδοχή» της μαρτυρίας τους στο αστυνομικό τμήμα και την περεταίρω διαπίστωση ότι το σύστημα υποστήριξης και προστασίας είναι διάτρητο. Έτσι το μήνυμα «μιλήστε» μετατρέπεται ξανά σε «σιωπήστε» όταν τα θύματα έρθουν σε επαφή με τους θεσμούς και νιώσουν ότι δεν μπορούν να εμπιστευτούν τις υπάρχουσες δομές για την προστασία τους.
Η Κύπρος έχει επίσης ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά σε καταγγελίες βιασμών, γεγονός που και πάλι αποδίδεται στην έλλειψη δομών προστασίας και στήριξης των θυμάτων, τα λεγόμενα «rape crisis centers» με διαθέσιμη ομάδα ιατρικής, ψυχολογικής, ιατροδικαστικής και νομικής στήριξης. Η υπόθεση της 19χρονης Βρετανίδας –και τα λάθη που έγιναν από την αρχή στην υπόθεση– κατέδειξε ότι το σύστημα επηρεάζει ακόμη και τη διερεύνηση των περιστατικών και αυτήν την απόδοση δικαιοσύνης.
Επικοινωνήσαμε με την κ. Βασιλική Σαΐνη, η οποία εργάζεται ως αποσπασμένη εθνική εμπειρογνώμονας από την Ελλάδα στο πρόγραμμα κατά της έμφυλης βίας στο Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Ισότητας των Φύλων (EIGE). Η κ. Σαΐνη ήταν η υπεύθυνη για «Οδηγό εκτίμησης και διαχείρισης κινδύνου στη συντροφική βία από την Αστυνομία» (A guide to risk assessment and risk management of intimate partner violence against women for police – https://eige.europa.eu/gender-based-violence/risk-assessment-risk-management).
-Τι ρόλο παίζει η προστασία και στήριξη στην αποτελεσματική διερεύνηση ενός περιστατικού έμφυλης βίας;
-Παίζει πολύ σημαντικό ρόλο ώστε η γυναίκα θύμα έμφυλης βίας να μην υπαναχωρήσει και να προχωρήσει την υπόθεσή της. Παράλληλα όμως θα πρέπει να υπάρχει νομοθετικό πλαίσιο ενάντια στον θύτη, με αυστηρή εφαρμογή αυτού. Είναι επικίνδυνο ένας γυναικοκτόνος να χαρακτηρίζεται και να αντιμετωπίζεται απλά ως ένας «παθιασμένος» σύντροφος και «παθολογικά ζηλιάρης», ενώ στην πραγματικότητα γνώριζε πάρα πολύ καλά ότι αφαιρούσε τη ζωή ενός ανθρώπου μόνο και μόνο γιατί ήταν γυναίκα. Άρα, είναι σημαντικό η γυναίκα να αισθανθεί ασφαλής πριν από την καταγγελία, ώστε να μη διστάσει να προχωρήσει, αλλά και κατά τη διάρκεια της διαδικασίας και μετά στην παροχή στήριξης και προστασία για όσο χρειάζεται. Παράλληλα, επιβάλλεται η αυστηρή και συνεπής εφαρμογή των προβλεπόμενων διατάξεων της νομοθεσίας ενάντια στον δράστη.
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΗ: Πολύ αυστηρές ποινές για τη Βία κατά των Γυναικών
-Τι συνιστά αποτελεσματική στήριξη; Μπορούμε να δώσουμε κάποια απαραίτητα στοιχεία;
-Χρειάζεται μια ολιστική αντιμετώπιση του θέματος, με την εμπλοκή και τη δέσμευση πολλαπλών κοινωνικών εταίρων. Μιλώντας για την Ευρωπαϊκή Ένωση, υπάρχουν χώρες οι οποίες είναι πιο αποτελεσματικές στην αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών και κάποιες λιγότερο. Ένα ισχυρό όμως νομοθετικό πλαίσιο, το οποίο προστατεύει το θύμα και τα παιδιά της, αλλά παράλληλα τιμωρεί τον δράστη, αποτελεί ένα καλό ξεκίνημα. Από εκεί και πέρα η χάραξη πολιτικών που να στρέφονται τόσο στην πρόληψη, την αντιμετώπιση και την εξάλειψη της έμφυλης βίας, είναι το επόμενο βήμα. Στην ιστοσελίδα του EIGE υπάρχουν αναρτημένες όλες οι καλές πρακτικές που εφαρμόζονται στα κράτη μέλη της ΕΕ (https://eige.europa.eu/gender-based-violence/good-practices).
-Όταν μιλάμε για πρόληψη της έμφυλης βίας τι εννοούμε; Ποιες δράσεις θεωρούνται αποτελεσματικές στην καλλιέργεια υγιούς κουλτούρας στις σχέσεις των δύο φύλων;
-Η βία κατά των γυναικών αποτελεί σοβαρή παραβίαση των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Η πρόληψή της αποτελεί προϋπόθεση για την εξάλειψή της. Ξεκινώντας από εκπαιδευτικά προγράμματα στα σχολεία, τα παιδιά πρέπει να μάθουν από μικρή ηλικία να δείχνουν μηδενική ανοχή στην έμφυλη βία.
-Οι υγιείς σχέσεις είναι τελικά θέμα παιδείας;
-Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση συμβάλλει στο χτίσιμο υγειών σχέσεων. Διδάσκει τα παιδιά τη σημασία της φροντίδας και του σεβασμού του εαυτού και των άλλων, με αποτέλεσμα να λειτουργεί προληπτικά έναντι στα έμφυλα στερεότυπα και την έμφυλη βία. Πιο συγκεκριμένα, μπορεί να λειτουργήσει προφυλακτικά ενάντια σε κρούσματα σεξουαλικής παρενόχλησης και έμφυλης διαδικτυακής βίας στο σχολικό περιβάλλον. Οπότε ναι, οι υγιείς σχέσεις είναι θέμα παιδείας.
-Πέρα από την εκπαίδευση τι άλλο μπορεί να λειτουργήσει ως πρόληψη;
-Όπως έχουμε πει και πριν χρειάζεται ένας ολιστικός σχεδιασμός, ξεκινώντας από ένα νομοθετικό πλαίσιο που θα λειτουργεί αποτρεπτικά, δείχνοντας μηδενική ανοχή σε όλες τις μορφές της έμφυλης βίας. Από εκεί και πέρα, οι ενημερωτικές εκστρατείες, σχεδιασμένες είτε από κρατικούς φορείς, είτε από την κοινωνία των πολιτών, αποτελούν μια άλλη μορφή δράσης, αρκετά αποτελεσματική. Τέλος, είναι πολύ σημαντική η συνεχής κατάρτιση των επαγγελματιών που έρχονται σε επαφή με θύματα έμφυλης βίας.
Μοναδικό εργαλείο ο Δείκτης Ισότητας
Μιλάτε για αστυνομικούς, επαγγελματίες υγείας, εκπαιδευτικούς, λειτουργούς κοινωνικών υπηρεσίων;
-Ακριβώς. Είναι μείζονος σημασίας η εκπαίδευση τους ώστε να μπορούν να προβαίνουν σε ακριβή εκτίμηση του κινδύνου που διατρέχει μια γυναίκα και την αποφυγή της επαναθυματοποιησής της. Το 2019 το EIGE κυκλοφόρησε έναν ολοκληρωμένο οδηγό εκτίμησης και διαχείρισης του κινδύνου για τη βία μεταξύ συντρόφων, ο οποίος απευθύνεται στην αστυνομία (https://eige.europa.eu/gender-based-violence/risk-assessment-risk-management). Να τονίσουμε ότι η πρόληψη απευθύνεται τόσο σε γυναίκες όσο και άνδρες. Η εξάλειψη της έμφυλης βίας είναι υπόθεση της κοινωνίας και όχι μόνο των γυναικών.
-Φαίνεται πως οι πολιτικές για την ισότητα των φύλων στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν αρχίσει να μπαίνουν πιο δυναμικά στην ατζέντα. Αξιολογείτε ότι συνέβαλε η 10ετής λειτουργία του EIGE σε αυτό;
To EIGE ως το κατ’ εξοχήν αρμόδιο όργανο για την προώθηση της έμφυλης ισότητας στην ΕΕ, έθεσε την ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών ως προτεραιότητα στην ατζέντα. Το έργο του υπήρξε και συνεχίζει να είναι καινοτόμο και συνεχές. Κατά τη διάρκεια των 10 χρόνων έχουν παραχθεί μελέτες και εργαλεία που μπορούν να αξιοποιηθούν άμεσα από τις/τους σχεδιάστριες/στες πολιτικών ισότητας, ωφελούμενες/οι των οποίων είναι τόσο οι γυναίκες όσο και οι άνδρες. Αναδείξαμε το οικονομικό και κοινωνικό κόστος από τον αποκλεισμό των γυναικών από το χώρο εργασίας είτε λόγω έμφυλων διακρίσεων, είτε εξαιτίας της βίας κατά των γυναικών. Δημιουργήσαμε το Δείκτη Ισότητας, ένα μοναδικό εργαλείο που μετρά και απεικονίζει την κατάσταση της ισότητας των φύλων σε κάθε κράτος μέλος της ΕΕ, αλλά και της ΕΕ σαν σύνολο. Αλλά το σημαντικότερο είναι ότι δεν σταματάμε, αλλά συνεχίζουμε πιο δυνατές/οι με περισσότερο πάθος, προχωρώντας την ερευνά μας σε νέα πεδία δράσης αφουγκραζόμενες/οι τις ανάγκες της εποχής.
ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Συμπληρώνεται το ν/σ για Βία κατά των Γυναικών
-Σύμφωνα με τον δείκτη ισότητας του EIGE η Κύπρος απέχει περισσότερο από την ισότητα σε δύο θέματα: την εκπροσώπηση στα κέντρα λήψης αποφάσεων και στην κατανομή του χρόνου που αφιερώνεται σε οικιακή/απλήρωτη εργασίας. Θεωρείτε ότι αυτά τα δύο ζητήματα συνδέονται μεταξύ τους;
-Όλα συνδέονται μεταξύ τους. Η συμμετοχή στη δημόσια σφαίρα απαιτεί τη διάθεση χρόνου, κυρίως εκτός του πλήρους ωραρίου. Εάν μια γυναίκα μοιράζει το χρόνο της αποκλειστικά μεταξύ της εργασίας της και της φροντίδας των μελών ενός νοικοκυριού, σε αντίθεση με ένα άνδρα, τότε η παρουσία της στο δημόσιο χώρο περιορίζεται δραματικά, με συνέπεια να μην ακούγεται ο λόγος της.
-Η προέκταση τους συνδέεται και με την έμφυλη βία, κατά τη γνώμη σας;
-Όπως είπα όλα συνδέονται μεταξύ τους. Η απουσία ή, εν πάσει περιπτώσει, η χαμηλή εκπροσώπηση των γυναικών στα κέντρα λήψης αποφάσεων περιορίζει τις δυνατότητες πλήρους έκφρασης του λόγου τους. Η βία κατά των γυναικών είναι ένα ζήτημα που δυστυχώς το γνωρίζουν καλά. Η υποεκπροσώπησή τους στα κέντρα λήψης αποφάσεων πολλές φορές δεν επιτρέπει η εμπειρία αυτή των γυναικών να μετατραπεί σε πολιτικές και νομοθεσία κατά της έμφυλης βίας, γιατί πολύ απλά οι γυναίκες δεν είναι παρούσες για να το διεκδικήσουν.
